Στην Γη του Δία, αποικία Κρητών, βρέθηκε αρχαίο τείχος πάχους 6 μ. – του Γ. Λεκάκη

Του Γιώργου Λεκάκη

Το όνομα της σημερινής πόλεως Ugento προέρχεται από το Ausentum. Έτσι συνδέεται το με την ρίζα auso = λάμπω / λάμποντας. Στην Παλαιο-Ιταλική περίοδο το Ιώνιο πέλαγος ονομαζόταν Αυσόνιον (> Ausonium, από το Ausentum). Αὐσόνιον πέλαγος (Στρ. 2.5.20, 29, 5.3.6, 7.7.5), mare Ausonium (Plb.34.15.4). Σε νομίσματα του 3^ου αιώνα π.Χ. αναφέρεται το όνομα Aozen (> Aozentum) / Ozan (> Ozantum), από το οποίο προέρχεται εν τέλει το όνομά του Οζάν, που σημαίνει «Γη του Ζάνα / Δία(*)».[1] Ως Οζαν / Οζάς (παραπέμπει σε κρητικό τοπωνύμιο) αναφέρεται στον περίφημο αρχαίο «χάρτη του Σολέτο». Άλλωστε και η Πάρνηθα Αττικής ελέγετο Οζάς, ως βουνό του Διός! – ΔΙΑΒΑΣΤΕ το ΕΔΩ.

To Ozan έγινε Ušèntu στην ελληνική διάλεκτο του Σαλέντο, Uxentum στα λατινικά, και σήμερα εξακολουθεί παραφρασμένο ως Ουτζέντο (Ugento).

Οι Αύσονες / Αυσόνιοι ήταν λαοί που ζούσαν στην κεντρική και την νότια Ιταλία, την Λευκαρία(***) και την Λιπάρα, απόγονοι του Αύσονος, υιού του Οδυσσέως και της Κίρκης (σχ. Λυκ. 44),ή της Καλυψούς(**) (Σκυμν. 229, Sch. A. R.4.553), – βλ. επίσης ΣΟΥΔΑΣ Τζέτζης σχ. Λυκ. 702. – (**) Υπήρχε και άλλος υιός της Καλυψούς με αυτό το όνομα, τον οποίο απέκτησε με τον Άτλαντα – Ευστ. D.P.78. Αυσόνιος ήταν και επίθετο του Διός(*) και του Βάκχου (Νόν. Δ.41.390, AP 11.403 Λουκ.). Αὐσόνειος (Lyc. 1047), Αὐσώνιος (Ησύχ.), κλπ.

Είναι ιταλικός δήμος στην επαρχία του Λέτσε, στο Κάτω Σαλέντο στην Απουλία, στον 39^ο παράλληλο [39°55′38″N 18°09′41″E] και περιλαμβάνει και ένα τμήμα της ακτής του Ιωνίου Πελάγους. Ήταν μια σημαντική πόλη της αρχαίας ελληνικής Μεσσαπίας, και χρημάτισε και έδρα της επισκοπής Ουτζέντο – Παναγίας Λευκής (Σάντα Μαρία ντι Λέουκα(***)).

Οι Μεσσάπιοι ήταν ελληνικής καταγωγής και κατάγονταν από τους Κρήτες στρατιώτες του Μίνωος, που μετά από τρικυμία εγκαταστάθηκαν μόνιμα στην περιοχή και ίδρυσαν αποικίες.[2]

Η αρχαία πόλις Οζάν ευρίσκεται στο νότιο άκρον ενός λόφου, ο οποίος κατοικούνταν ήδη από την πρωτοϊστορική εποχή. Γύρω στον 9^ο αιώνα π.Χ. λαοί πιθανώς εξ Ηπείρου Ελλάδος εγκαταστάθηκαν στην Χερσόνησο του Σαλέντο και, συγχωνευθηκαν με τους  Κρήτες. Αλλά αξιόπιστα αρχαιολογικά στοιχεία για την ύπαρξη οικισμού ευρίσκονται μόνον από τον 6ο αιώνα π.Χ. Από την περίοδο εχουν βρεθεί δύο από τα πιο σημαντικά αρχαία ευρήματα:

• ο χάλκινος «Δίας(*) Κατεβάτα του Ουτζέντο» και
• ο ζωγραφισμένος τάφος της Via Salentina.
• Ο τάφος του αθλητή.

Η πόλις Οζάν έγινε ένα από τα μεγαλύτερα και ισχυρότερα αστικά κέντρα της περιοχής της. Έγινε πόλη-κράτος με ίδιον νομισματοκοπείο και δικό του στρατό, προστατευόμενο από ισχυρά τείχη. Είχε το δικό του λιμάνι στο Ιώνιο, κοντά στον Πύργο που σήμερα λέγεται «του Αγίου Ιωάννου / Σαν Τζιοβάνι».

Πέρασαν κατακτητές και βάρβαροι, αλλά το Ουτζέντο ανέκαμψε, χάρι στην συμβολή των Βασιλειανών μοναχών εκ Βυζαντίου, οι οποίοι συνέβαλαν στην ανοικοδόμησή του, στην κορυφή της ακρόπολης, και η πόλις ξανα-απέκτησε την χαρακτηριστική ελληνική φυσιογνωμία και εξοπλίστηκε με νέα τείχη. Από την εποχή αυτή ο Ιερός Ναός των Αγίων Κοσμά και Δαμιανού, που (επεκτάθηκε και ανακαινίστηκε το 1886).

ΤΩΡΑ, τα «ισχυρά τείχη» της πράγματι τα βρήκαν Ιταλοί αρχαιολόγοι. Αποκάλυψαν τμήματα ενός εκτεταμένου αρχαίου αμυντικού δικτύου, που είχε σκοπό να προστατεύσει την πόλη και τους κατοίκους της, από τον προελαύνοντα προφανώς ρωμαϊκό στρατό. Το τείχος εκτίσθη αρχικώς τον 4^ο  αιώνα π.Χ., αλλά ενισχύθηκε σημαντικά έναν αιώνα αργότερα, όταν το πάχος του αυξήθηκε στα 6 μ.!

Κοντά σε έναν από τους γωνιακούς προμαχώνες, η ομάδα συνάντησε ένα στρώμα καταστροφής, που περιείχε 450 μολύβδινες σφαίρες από σφεντόνες και 9 σιδερένιες αιχμές (παραπάνω φωτογραφία), που εκτοξεύθηκαν από ρωμαϊκές μηχανές, όπλα που έμοιαζαν με μεγάλες στατικές βαλλίστρες. – ΔΙΑΒΣΤΕ επίσης: Γ. Λεκακης “Αρχαια ελληνικα οπλα”. Οι ερευνητές πιστεύουν ότι αυτά αποτελούν απόδειξη μιας ρωμαϊκής επίθεσης, που έγινε στα τέλη του 3^ου αιώνα π.Χ. Οι Μεσσάπιοι είχε ταχθεί με το μέρος του Αννίβα, εχθρού της Ρώμης, και της Καρχηδόνας, κατά την διάρκεια του Β΄ Καρχηδονιακού Πολέμου, γεγονός που ανάγκασε την Ρώμη να αντιδράσει και να επιτεθεί στην πόλη το 209 π.Χ. Αυτό δείχνει πως οι κάτοικοι δεν είχαν καμμιά σχέση με τους Ρωμαίους, και πίστευαν πως το κλασσικό πως «ο εθχρός του εχθρού μου, φίλος». Ο ρωμαϊκός στρατός, όμως κατάφερε να τα παραβιάσει τα τείχη, και να καταλάβει με επιτυχία την πόλη. Κατά τους επόμενους δύο αιώνες, οι οχυρώσεις σταδιακώς αποσυναρμολογήθηκαν και οι μεγάλοι πέτρινοι ογκόλιθοι επαναχρησιμοποιήθηκαν σε νέα κτήρια…

ΠΗΓΗ: Γ. Λεκακης «Συγχρονης Ελλαδος περιηγησις».» Romans lay siege to Italian town centuries ago. Now, their weapons are recovered», The Kansas City Star, ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 23.6.2025.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

• «Salento. Architetture antiche e siti archeologici / Σαλέντο. Αρχαία αρχιτεκτονική και αρχαιολογικοί χώροι», εκδ. Grifo, 2008.
• D’Andria «Messapians and Peucetians», 1988.
• Antonazzo L. «La saga dei d’Amore. Marchesi di Ugento, principi di Ruffano, marchesi di S. Mango», Galatina 2011. Του ιδίου «Guida di Ugento. Storia e arte di una città millenaria», Galatina 2005.
• Corvaglia Fr. «Ugento e il suo territorio», τυπ. Marra, 1987.
• Degrassi N. «Lo Zeus(*) Stilita di Ugento», εκδ. Bretschneider, 1981.
• Gennaio R. «Passaggio a sud-ovest. L’avifauna acquatica del Parco naturale regionale “Litorale di Ugento”», εκδ. Grifo, 2009.
• Lorenzis D. de «La “sciarada estetica” dei d’Amore nel salone del castello di Ugento», στο “Spicilegia Sallentina”, αρ. 7, 2010. Της ιδίας «Forme di potere e dimensione spaziale: i d’Amore a Ugento e la ristrutturazione del castrum in palatium», στο Atlante tematico del Barocco in Italia. Il sistema delle residenze nobiliari. Italia meridionale, επιμ. M. Fagiolo, εκδ. De Luca Editori d’Arte, Ρώμη / Roma 2010.
• Maggiulli «On the origin of the Messapians», 1934.
• Montefusco L. A. «Le successioni feudali in Terra d’Otranto», Istituto Araldico salentino, Λέτσε / Lecce 1994.
• Pizzurro A. «Ozan. Ugento dalla preistoria all’età moderna», εκδ. Grifo, 2002.
• Schiavano P. «Der Zeus(*) aus Ugento», Leucasia, 2003.
• Urro M. «Ugento e il suo Zeus(*) nella Messapia», εκδ. Barbieri, 2005.
• The Messapians, Τάραντας / Taranto, 1991.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

[1] Βλ. Fr. Ribezzo, A. Nicolazzo.

[2] Ηρόδοτος, Ιστ., 7.170.1 [“and made this their dwelling place, accordingly changing from Cretans to Messapians of Iapygia”].

αρχαια Γη του ζανα Δια, ζανας αποικια Κρητων, αρχαιο τειχος παχους αρχαιοι ελληνες προστασια Ρωμαιοι Λεκακη ονομα ετυμολογια πολις Ugento ιταλιας Ausentum ριζα auso = αυσω λαμπω Παλαιοιταλικη περιοδος εποχη γλωσσα Ιωνιο πελαγος ιονιο Αυσονιον Ausonium, Ausentum αυσονιο Στραβων mare Ausonium νομισμα 3^ος αιωνας πΧ αοζεν Aozen αοζεντουμ Aozentum Ozan οζαντουμ Ozantum Οζαν, Ζα ζας Διας ζευς κρητικο τοπωνυμιο αρχαιος χαρτης Σολετο βουνο ορος Παρνηθα Αττικης οζας Usentu ουσεντου ελληνικη διαλεκτο Σαλεντο, ουξεντουμ Uxentum λατινικα παραφραση Ουτζεντο Σαλεντιανη ελλαδα μεγαλη Αυσονες / Αυσονιοι λαος λαοι κεντρικη νοτια Ιταλια, Λευκαρια Λιπαρα, απογονοι Αυσονας, αυσων Οδυσσεα Κιρκη Λυκοφρων Καλυψω Σκυμνος λεξικο ΣΟΥΔΑΣ Τζετζης ατλαντας ατλας Ευσταθιος Αυσονιος επιθετο Διος Βακχος Νοννος Διονυσιακα αυσονειος αυσωνιος Ησυχιος ιταλικος δημος επαρχια Λετσε, Κατω Απουλια, 39^ος παραλληλος πολη Μεσσαπια εδρα επισκοπη Παναγια Λευκη Σαντα Μαρια ντι Λεουκα Μεσσαπιοι ελληνικης καταγωγη Κρητες στρατιωτες Μινωος, μινωα μινως τρικυμια εγκατασταση ιδρυση αποικιες λοφος κατοικηση πρωτοιστορικη 9^ος Ηπειρος Ελλαδος ελλαδας εγκατασταση Χερσονησος συγχωνευση αρχαιολογια οικισμος 6ος ευρημα ελληνας χαλκινος Διας καταιβατας καταιβατης ζωγραφισμενος ταφος αθλητη αθλητης αθλητισμος οδος σαλεντινα Via Salentina μεγαλυτερο ισχυροτερο αστικο κεντρο κρατος νομισματοκοπειο στρατος τειχη λιμανι Πυργος του Αγιου Ιωαννου / Σαν Τζιοβανι αγιος ιωαννης κατακτηση βαρβαροι, Βασιλιανοι Βασιλειανοι μοναχοι Βυζαντιο ανοικοδομηση ακροπολη τειχος ιν Ιερος Ναος των Αγιων Κοσμα και Δαμιανου ανακαινιση 19ος μχ 1886 εκκλησια Αγιοι Κοσμας Δαμιανος ισχυρα Ιταλος αρχαιολογος αμυντικο δικτυο κατοικοι ρωμαικος 4^ος παχος πιο παχυ γωνιακος προμαχωνας, καταστροφη σφαιρα μολυβδινη μολύβδος σφεντονα σιδερενια αιχμη ρωμαικη μηχανη οπλα στατικη βαλλιστρα  βαλιστρα επιθεση Αννιβας, εχθρος Ρωμη Καρχηδονα Β Καρχηδονιακος Πολεμος 209 καταληψη οχυρωση αποσυναρμολογηση πετρινος ογκολιθος επαναχρηση κτηριο αρχιτεκτονικη αρχαιολογικος χωρος πευκετιοι στυλιτης στηλιτης λευκασια Leucasia, Ταραντας / Taranto ηροδοτος