Του Δημήτρη Συμεωνίδη JP, δημοσιογράφου / ανταποκριτού Ε.Σ.Ε.Μ.Ε. (Ένωση Συντακτών Ευρωπαϊκών Μέσων Ενημέρωσης)
Η ετυμολογική ανάλυση των λέξεων αποτελεί μια σημαντική πτυχή της γλωσσικής εκπαίδευσης, καθώς βοηθά τους μαθητές να κατανοήσουν βαθύτερα τη γλώσσα τους, να ενισχύσουν το λεξιλόγιό τους και να αναπτύξουν κριτική σκέψη. – ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΗ ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ, ΕΔΩ.
Η λέξη έτυμον ως όρος προέρχεται από το επίθετο έτυμος που σήμαινε «αληθής» και χρησιμοποιείται ήδη στον Όμηρο: «ψεύσομαι, ή έτυμον ερέω;». Η λέξη είναι από την ίδια ρίζα μ’ ένα άλλο επίσης Oμηρικό επίθετο, το ετεός, που σημαίνει επίσης «αληθινός, γνήσιος»
Η λέξη έτυμον δηλώνει την αναζήτηση τής αλήθειας των λέξεων, δηλαδή την ιχνηλάτηση τής προέλευσής τους, που ταυτίζεται με τη σημασία εκκίνησης ή προέλευσης τής λέξης, την πρώτη ή αληθινή ή βασική ή ετυμολογική σημασία.
Αρχαίες Πηγές
Ο Όμηρος χρησιμοποιεί πρωβτος αυτή την Λέξη: Homerus Epic., Ilias, 23, 440:
τὸν καὶ νεικείων προσέφη ξανθὸς Μενέλαος· Ἀντίλοχ’ οὔ τις σεῖο βροτῶν ὀλοώτερος ἄλλος· ἔρρ’, ἐπεὶ οὔ σ’ ἔτυμόν γε φάμεν πεπνῦσθαι Ἀχαιοί.
Και Homerus Epic., “Homeri Odyssea”, 4, 140, επιμ. von der Mühll, P., εκδ. Helbing & Lichtenhahn, Βασιλεια / Basel Ελεβτιας, 1962:
ψεύσομαι ἦ ἔτυμον ἐρέω;
Επίσης έχουμε και την λέξη ετεός που σημαίνει αληθής: Ετυμολογικον Μεγα / Etymologicum Magnum, εκδ. Καλλεργη / Kallierges, 385,55:
Ἐτεός: Ὁ ἀληθής· ἐκ τοῦ ἐτός κατὰ πλεονασμὸν τοῦ ε. Ἐκ τοῦ εἰμὶ, τὸ ὑπάρχω, ὁ παθητικὸς ἐνεστὼς ἔμαι· τὸ τρίτον, ἔται· καὶ ἐξ αὐτοῦ, ἐτός.
Ετυμολογικον Γουδιανο / Etymologicum Gudianum, Additamenta in Etymologicum Gudianum (κωδικας / e codd. Vat. Barber. gr. 70 [olim Barber. I 70] Παρισι, 546,23:
Ἐτεόν· τὸ ἀληθές· ἀπὸ τοῦ εἰμί <ὁ> μέλλων ἔσω καὶ ἔσομαι, καὶ ὡς θήσω θετός, οὕτως ἔσω ἐτός καὶ πλεονασμῷ τοῦ <ε> ἐτεός· τὸ γὰρ ἀληθὲς ὑπάρχον ἐστὶ καὶ πεπηγός.
Τέλος, έχουμε και το όνομα Ετεοκλής(< ετεός: αληθής + κλέος) που σημαίνει, ο έχων αληθινή δόξα.
LIDDELL & SCOTT: Λεξικό της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας
ἔτυμος, -ον, όπως τα ἐτέος, ἐτήτυμος·
1. αληθής, πραγματικός, βέβαιος, αληθινός, γνήσιος, ψεύσομαι ἢ ἔτυμον ἐρέω; να πω ψέματα ή να πω την αλήθεια; σε Όμηρ.· οἵῥ’, ἔτυμα κραίνουσι, αυτά (τα όνειρα) έχουν αληθινή έκβαση, σε Ομήρ. Οδ.· ἔτ. ἄγγελος, φήμη, σε Αισχύλ., Ευρ.
2. ουδ. ἔτυμον, ως επίρρ., όπως το ἐτεόν, αληθώς, όντως, πράγματι, σε Όμηρ.· επίσης, στον πληθ. ἔτυμα, σε Ανθ.· ομαλ. επίρρ. -μως, σε Αισχύλ. κλπ.
Το Μυστήριο των Λέξεων
Του Δημήτρη Συμεωνίδη
Στην αρχή ήταν η λέξη,
μια σπίθα, μια ιδέα φωτεινή,
και μέσα της κρυβόταν ο χρόνος,
η ιστορία, η σοφία αληθινή.
Η Ετυμολογία είναι η τέχνη
του να ακολουθείς τα ίχνη
να ξετυλίγεις την ιστορία της λέξης
τι μύθο κρύβει ,τι αλήθεια μας λέει
Η γλώσσα μας είναι ένας θησαυρός,
που ζωντανεύει, που μας διδάσκει,
που μας φωτίζει.
που μας ακονίζει το μυαλό
«Έτυμος» σημαίνει αληθινός,
και «έτυμον» η αλήθεια της λέξης·
ψάχνουμε, ερευνούμε, ξετυλίγουμε
τον κώδικα της γνώσης, της σοφίας.
Από τον Όμηρο ως σήμερα,
οι λέξεις μας ταξιδεύουν, ζουν,
και η ετυμολογική μας ανάσα
τις ιχνηλατεί, τις ξαναβρίσκει, τις ξανασυνδέει.
Μάθετε, παιδιά, να ψάχνετε,
να ρωτάτε, να ερευνάτε·
κάθε λέξη έχει μια ιστορία,
κάθε ιστορία μια αλήθεια να σας δώσει.
Γιατί η γλώσσα μας δεν είναι μόνο ήχος,
είναι ζωή, είναι φως, είναι δρόμος·
και η ετυμολογική μας σκέψη
είναι το κλειδί για να ανοίξουμε
την πόρτα της γνώσης.
ΠΗΓΗ: ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 26.3.2025.
ομηρος ομηρικη λεξη ετυμον ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ ΣΧΟΛΕΙΑ
