Εν ΛΗΞΟΥΡΙΩι τῇ 26 Μαΐου 1886
Νέαι ἀνασκαφαὶ εἰς θέσιν
Καμίνια[1] (**) παρὰ τὸ
Τάφιον ὄρος, γενόμεναι παρὰ τοῦ κατ’ αὐτὰς ἐν τῇ ἐκεῖ πλησίον μονῇ τῶν
Κηπουρίων[2]
διατρίψαντος ἀρχιεπισκόπου ἡμῶν κ. Γερμανοῦ, ἔφερον αὖθις εἰς φῶς πληθὺν
διαφόρων ἀγγείων ἀναγλύφων καὶ ἄλλων κομψοτεχνημάτων, οὐχὶ μικροῦ λόγου ἀξίων.
Θὰ ἦτο καλὸν νὰ ἐστέλλετο ἀρχαιολόγος ὅπως προβῇ εἰς περισσοτέρας ἀνασκαφάς, καὶ
ὁρισθῇ οὕτω ἡ θέσις τῆς ἀρχαίας κεφαλληνιακῆς πόλεως Ταφιούσης, ἥτις ἐσώζετο ἔτι
ἐπὶ Στεφάνου τοῦ Βυζαντίου ἀκμάσαντος περὶ τὸν ς’ αἰῶνα μ.Χ.
ΠΗΓΗ: ΕΙΔΙΚΟΥ ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΤΟΥ,
εφημ. Ακρόπολις, αρ. φ. 1448, 1.6.1886. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 1.6.2016.
Στην ελληνική μυθολογία ο
Τάφιος ήταν υιός του Πτερελάου ή του Ποσειδώνος(***) και της Ιπποθόης, αδελφός του
Τηλεβόα[3]. Εγεννήθηκε
στις Εχινάδες νήσους του Ιωνίου πελάγους. Τα δυο αδέλφια επήγαν στις πολύχρυσες
Μυκήνες, ως μικρανιψιοί του Ηλεκτρύονος, βασιλιά των Μυκηνών (υιού του Περσέως
και της Ανδρομέδας), για να διεκδικήσουν τον θρόνο των Μυκηνών. Από εκεί ξανα-εγκαταστάθηκαν
στην νησίδα Τάφο.[4]
Τον υιό του Ταφίου, τον οποίο
ονόμασε επίσης Πτερέλαο, τον έκανε ο θεός Ποσειδών(***) αθάνατο, φυτεύοντας μια
χρυσή τρίχα στο κεφάλι του![5] Ο άλλος υιός
του Πτερελάου, ονομαζόταν κι αυτός Τηλεβόας.[6]
Ο λαός του ονομάσθηκαν Ταφίοι
και Τηλεβόες (επειδή «τηλοῦ τῆς πατρίδος ἔβη»). Ήταν αρχαίος ελληνικός λαός, από
την πρωτο-ελληνική φυλή των Λελέγων – αναφέρεται από τον Όμηρο στην «Οδύσσεια».
Περίφημοι στην ναυτική τέχνη. Οι Τάφιοι ήταν οι πρώτοι κάτοικοι της
Κεφαλλονιάς. Το μαρτυρά αυτό ακόμη η ύπαρξη της ΙΜ Ταφιού[7] (*) στην
Παλική – που και μόνο γι’ αυτό, θα πρέπει να αναστηλωθεί και να αξιοποιηθεί. Οι
Τάφιοι κατοίκησαν σε όρος που του έδωσαν το ονομά τους (Τάφιον) και ίδρυσαν
φερώνυμη πόλη (Ταφιούσα).
Αλλά κατοίκησαν και τα γύρω
νησάκια: Η αρχαία νήσος Ταφιάς / Τάφος σήμερα λέγεται Μεγανήσι[8] και
ανήκε στας Ταφίους Νήσους. Οι άλλες Ταφίοι νήσοι ήταν τα μικρονησιά μεταξύ
Ακαρνανίας και Λευκάδας (Κάλαμος – αρχαία Κάρνος, Καστός, Άτοκος και Αρκούδι).
Μετά την ήττα τους από τον Κέφαλο, οι Ταφίοι εγκατέλειψαν τις Εχινάδες και
αποίκησαν το νησάκι Καπρέαι (> Capreae, Capri)[9] στην
Τυρρηνική θάλασσα, ανοιχτά της Χερσονήσου του Σορρέντο, και την Καμπανία
Ιταλίας. Το νησί κυβέρνησε ένας από τους βασιλιάδες των Ταφίων, ο Έμβαλος[10], υιός
του Τελώνη και της νύμφης Σεβετίδης (κόρη του Σεβέτου, το όνομα του οποίου
φέρει ο ποταμος της Νεαπόλεως). Αυτός από εκεί κατάφερε σύντομα να υποτάξει
πολλές περιοχές της Καμπανίας.[11] Οι
Ταφίοι έφτασαν και ως την Κύπρο.
ΠΗΓΗ: Γ. Λεκακης «Συγχρονης
Ελλαδος περιηγησις».
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
– Mosse Cl. «Η Αρχαϊκή Ελλάδα, από τον Όμηρο ως τον Αισχύλο», μτφρ.
Στρ. Πασχάλη, έκδοση Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Αθήναι, 1991.
– Biedermann G. (επιμ.) «Die Insel
Kephallenia im Altertum», εκδ. Akademische
Bchdruckerei von F. Straub, Μόναχο, 1887.
– Kun N. A. «Θρύλοι και μύθοι
της Αρχαίας Ελλάδας και της Αρχαίας Ρώμης», εκδ. SZKEO, Αγία Πετρούπολη, 2021.
– Κατερέλος Διον. «Ταφιός –
Τρεισήμισι χιλιάδες χρόνια στις εσχατιές της Ελλάδας».
[1] Σήμερα Καμινιαράτα / Καμιναράδες, χωριό σε υψόμετρο 420 μ. 5 χλμ.
δυτικά από το χωριό βρίσκεται η ΙΜ Κηπουραίων. Κοντά στα Κηπούρια υπάρχει η
Βρύση του Ταφιού(*), μια πηγή καθαρού, νερού που πιστεύεται πως έχει θεραπευτικές
ιδιότητες – βλ. Γ. Λεκάκης «Οι 755 έως σήμερα γνωστές ιαματικές πηγές της Ελλάδος».
Στο χωριό υπάρχει παλαιό ελαιοτριβείο που έχει διαμορφωθεί σε λαογραφικό
μουσείο, με φορεσιές, εργαλεία και πίνακες. Το χωριό αναφέρεται ως Caminarata,
με πληθυσμό 200 άτομα στην Μαρκιανή Εθνική Βιβλιοθήκη της Βενετίας.
Νότια των Κηπουραίων υπάρχει η απρόσιτη σήμερα
σπηλιά Δρακοντόσπηλο ή Δρακοσπηλιά, βόρεια του Γερογόμπου. Με πλείστα
αρχαιολογικά ευρήματα. Ίσως σταθμός πανάρχαιας ναυσιπλοΐας, τόπος προσφορών των
ναυτικών προς τις θαλάσσιες θεότητες για καλοπλοΐα. Σχετίζεται με τους πρώτους θαλασσοταξειδευτές
της Μεσογείου, τους Κρήτες της μινωικής εποχής. Αργότερα ίσως χρησιμοποιούσαν για
σταθμό το λιμανάκι των Βάτσων, όπου και ναός αφιερωμένος στον θεό Ποσειδώνα(***)…
[2] Η Μονή Κηπουρίων / Κηπουραίων – ή τα Κηπουριά ή
Κηπούρια ή απλώς το Μοναστήρι, όπως το λένε οι εντόπιοι, στο ακρωτήρι Σχίζα, 15
χλμ από το Ληξούρι, ιδρύθη το 1759 από τον αρχιμανδρίτη Χρύσανθο Μπόικο Πετρόπουλο
από τους Παξούς – βλ. Γ. Λεκάκης «Παξοί, τα νησιά του πάθους». Επήρε το όνομά
της από τους πολλούς κήπους, που διατηρούσαν εκεί οι μοναχοί.
Λέει
πως φυλάσσεται τεμάχιο του Τιμίου Ξύλου, που είχε δωρίσει στην μονή Ρώσος
πρίγκηψ και μια υάλινη φιάλη, του 7ου αιώνα, με μύρο από τον άγιο Δημήτριο τον
Μυροβλήτη. Αλλά και εικόνα της αγίας Παρασκευής, από την κατεστραμμένη
πια, Μονή Ταφιού(*).
Είναι
αφιερωμένη στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου. Εορτάζει του Ευαγγελισμού (25 Μαρτίου),
την Κυριακή της Σταυροπροσκυνήσεως, του Σταυρού, αλλά και της Αγίας Παρασκευής!
– βλ. Γ. Λεκάκης «Τάματα και αναθήματα».
Η
πρώτη καταστροφή για την ΙΜ Κηπουραίων έγινε το 1767, με τον μεγάλο σεισμό. Ακολούθησαν
περίοδοι πείνας και ασθενειών που απείλησαν και την λειτουργία του μοναστηριού,
όπως και όλο το νησί της Κεφαλονιάς. Το 1915 γαλλικό καταδρομικό την επέρασε
για… πολεμικό πλοίο, λόγω της καπνοδόχου της! Επληγη μεγάλως από τους σεισμούς
του 1953. Μόλις την δεκαετία του 1990 ξανα-οικοδομήθηκαν τα κατεστραμμένα κτήριά
της.
«Το
καθολικό είναι μονόχωρη επτανησιακή βασιλική, εξωτερικών διαστάσεων 18,05 x
8,46 μ., με ημικυκλική εσωτερικά και εξωτερικά αψίδα. Στο εσωτερικό σώζεται το
τέμπλο του 18ου αι., με μεταγενέστερες επεμβάσεις (επικάλυψη με φύλλα χρυσού
κατά την δεκαετία του 1980), ενώ ο τοιχογραφικός διάκοσμος της ουρανίας και του
Ιερού είναι σύγχρονος. Στην Ι.Μ. φυλάσσεται μεγάλος αριθμός κειμηλίων, ο οποίος
προέρχεται από την ερειπωμένη σήμερα Ι.Μ. Αγίας Παρασκευής Ταφιού(*) και άλλες
εκκλησίες της Παλικής. Η Ι.Μ. Κηπουραίων, κηρυγμένο ιστορικό διατηρητέο μνημείο
(ΥΑ 9521/12-9-1970, ΦΕΚ 666/Β/23.9.1970)», λέει η ΕΦΑ Κεφαλληνίας.
Γνωστή
επίσης και για ένα από τα θεαματικότερα ηλιοβασιλέματα της Κεφαλονιάς.
[3] Αυτός έλαβε δώρο από τον πατέρα του Ποσειδώνα(***) ένα
κύπελλο, που το έδωσε στον Πτερέλαο. Το κύπελλο αυτό το βρήκε αργότερα ο
Αμφιτρύων, αφού σκότωσε τον Πτερέλαο – βλ. Αθήν. 498c.
Το
όνομα Τηλεβόας / Τηλεβόης ήταν κοινό στα Επτάνησα. Αναφέρεται και ένας εγγονός
του Λέλεγα, ενός αυτόχθονος Λευκαδίτη, πατέρα 22 παιδιών και πρόγονος των
Τηλεβοών, που εγκαταστάθηκαν στην νήσο Τάφο των Ιωνίων νήσων – βλ. Στράβ.
7/7.2, Ευστ. Σχόλ. Οδ.τόμ. 1 σελ. 133).
[4] Αργότερα, επήγε στις Μυκήνες για να σκοτώσει
τους υιούς του βασιλέως Ηλεκτρύωνος.
«ἐγένοντο
δὲ ἐξ Ἀνδρομέδας παῖδες αὐτῷ, πρὶν μὲν ἐλθεῖν εἰς τὴν Ἑλλάδα Πέρσης, ὃν παρὰ
Κηφεῖ κατέλιπεν (ἀπὸ τούτου δὲ τοὺς Περσῶν βασιλέας λέγεται γενέσθαι), ἐν
Μυκήναις δὲ Ἀλκαῖος καὶ Σθένελος καὶ Ἕλειος Μήστωρ τε καὶ Ἠλεκτρύων, καὶ
θυγάτηρ Γοργοφόνη, ἣν Περιήρης ἔγημεν. ἐκ μὲν οὖν Ἀλκαίου καὶ Ἀστυδαμείας τῆς
Πέλοπος, ὡς δὲ ἔνιοι λέγουσι Λαονόμης τῆς Γουνέως, ὡς δὲ ἄλλοι πάλιν Ἱππονόμης
τῆς Μενοικέως, Ἀμφιτρύων ἐγένετο καὶ θυγάτηρ Ἀναξώ, ἐκ δὲ Μήστορος καὶ
Λυσιδίκης τῆς Πέλοπος Ἱπποθόη. ταύτην ἁρπάσας Ποσειδῶν καὶ κομίσας ἐπὶ τὰς Ἐχινάδας
νήσους μίγνυται, καὶ γεννᾷ Τάφιον, ὃς ᾤκισε Τάφον καὶ τοὺς λαοὺς Τηλεβόας ἐκάλεσεν,
ὅτι τηλοῦ τῆς πατρίδος ἔβη. ἐκ Ταφίου δὲ παῖς Πτερέλαος ἐγένετο· τοῦτον ἀθάνατον
ἐποίησε Ποσειδῶν, ἐν τῇ κεφαλῇ χρυσῆν ἐνθεὶς τρίχα. Πτερελάῳ δὲ ἐγένοντο παῖδες
Χρομίος Τύραννος Ἀντίοχος Χερσιδάμας Μήστωρ Εὐήρης. Ἠλεκτρύων δὲ γήμας τὴν Ἀλκαίου
θυγατέρα Ἀναξώ, ἐγέννησε θυγατέρα. μὲν Ἀλκμήνην, παῖδας δὲ Στρατοβάτην
Γοργοφόνον Φυλόνομον Κελαινέα Ἀμφίμαχον Λυσίνομον Χειρίμαχον Ἀνάκτορα Ἀρχέλαον,
μετὰ δὲ τούτους καὶ νόθον ἐκ Φρυγίας γυναικὸς Μιδέας Λικύμνιον. Σθενέλου δὲ καὶ
Νικίππης τῆς Πέλοπος Ἀλκυόνη καὶ Μέδουσα, ὕστερον δὲ καὶ Εὐρυσθεὺς ἐγένετο, ὃς
καὶ Μυκηνῶν ἐβασίλευσεν. ὅτε γὰρ Ἡρακλῆς ἔμελλε γεννᾶσθαι, Ζεὺς ἐν θεοῖς ἔφη τὸν
ἀπὸ Περσέως γεννηθησόμενον τότε βασιλεύσειν Μυκηνῶν, Ἥρα δὲ διὰ ζῆλον Εἰλειθυίας
ἔπεισε τὸν μὲν Ἀλκμήνης τόκον ἐπισχεῖν, Εὐρυσθέα δὲ τὸν Σθενέλου παρεσκεύασε
γεννηθῆναι ἑπταμηνιαῖον ὄντα. ΠΗΓΗ: Απολλόδωρος «Βιβλιοθήκη» Β’,4.5.
[5] Βλ. Απολλόδ. 2/4.5. Τζέτζ. Σχόλ. Λυκόφρ. Αλεξ. 932. Σχόλ.
Απολ. Ρ. σελ. 64 [1.747].
[6] Αυτός ο Πτερέλαος Γ΄ έγινε επίσης πολύτεκνος πατέρας
πολλών παιδιών, από τον οποίο και ονομάσθηκαν οι Τηλεβόες – βλ. Σχόλ. Απολ. Ρ.
σελ. 63 f 1.747].
[7] Λέγεται ότι ιδρύθηκε τον 9ο αι. (περί το
800 μ.Χ.).
[8] Βλ. Στράβων.
[9] το νησί ονομάσθηκε έτσι λόγω της αφθονίας
αγριογούρουνων (κάπρων) – και έχουν ανακαλυφθεί πολλά απολιθώματα αγριόχοιρων. Οι
Ιταλοί λένε λόγω των πολλών κατσικιών (κάπρα στα λατινικά).
[10] Τοποθεσία και συνοικία Έμπολος υπάρχει και στο Χαλκειός
(ή το Χαλκειό)(**) Χίου, χωριό 7 χλμ. νοτιοδυτικά της πόλεως της Χίου. Και οι Χίοι
έχουν μεγάλη σχέση με την περιοχή.
[11] Βλ. Βιργίλιος.
