Του Γιώργου Λεκάκη
Το έργο «Είμαι η Ανατολία / Ben
Anadolu», που έγραψε ο Güngör Dilmen, είδε το κοινό της Τουρκίας, το Σάββατο 8
Ιουλίου 2023, στο αρχαίο ελληνικό θέατρο της αρχαίας ελληνικής πόλεως της Νύσης(*),
στην διοργάνωση «Αρχαία Σκηνική Τέχνη / İş Sanat Antik Sahne»…
Το έργο με υπότιτλο «6000
χρόνια ιστορίας της Ανατολίας» αφηγούνται 16 γυναικείες χαρακτήρες. Στον βασικό
ρόλο η Τουρκάλα ηθοποιός Ayça Bingöl. Σκηνοθέτης ο Görkem Yeltan.
«Η εποχή μας είναι 6.000
χρόνια, η σκηνή μας είναι όλη η Ανατολία», είπαν οι συντελεστές… – ΔΕΙΤΕ ΒΙΝΤΕΟ ΕΔΩ.
……………………………………………………………..
ΣΧΟΛΙΟ Γ. Λεκάκης:
Ούτε πόσα χρόνια ιστορίας
μετράει η Ανατολία δεν ξέρουν, οι σημερινοί κάτοικοί της…
……………………………………………………………..
(*) Θυμίζω ότι η Νύσα / Νύσσα
της Καρίας / Λυκίας, στον 37ο παράλληλο [37°54′06″N 28°08′48″E] ήταν
αρχαία ελληνική πόλη. Εδώ εσπούδασε ο μέγας γεωγράφος και ιστορικός Στράβων ο
Πόντιος (γεννημένος στην Αμάσεια)[1]. Γιατί ήταν
σημαντικό κέντρο πολιτισμού, πόλις λογίων.
Το όνομα Νύσα αναφέρεται για
πρώτη φορά στην «Ιλιάδα» του Ομήρου (6.132-133), με τον ήρωα Λυκούργο, «που
κάποτε οδήγησε τις θηλάζουσες μητέρες του μανιακού Διονύσου επάνω από τα ιερά
βουνά της Νύσας».
Έκειτο στη νότια πλαγιά του
όρους Μεσογής, στα βόρεια του Μαιάνδρου, στο μέσον του δρόμου Τράλλεων –
Αντιόχειας στον Μαίανδρο. Ο ορεινός χείμαρρος Εύδων, παραπόταμος του Μαιάνδρου,
που ίδρυσαν τρία αδέλφια, ο Άθυμβρος, ο Αθύμβραδος και ο Ύδρελος, που ήλθαν από
την Σπάρτη και ίδρυσαν τρεις πόλεις στα βόρεια του Μαίανδρου. Αλλά με την
πάροδο του χρόνου η Νύσα τις απορρόφησε όλες. Οι Νυσαίοι, ωστόσο, αναγνώριζαν
ειδικότερα τον Άθυμβρο ως ιδρυτή τους.
Η πόλη αφιερώθηκε στον θεό
Διόνυσο, διότι κατά μίαν άποψη ήταν γενέτειρά του (Διόνυσος < Δίας + Νύσα)[2], όταν
ιδρύθηκε από τον Αντίοχο Α’ τον Σωτήρα, ηγεμόνα των Σελευκιδών Μακεδόνων, κατά
τον 3ο αιώνα π.Χ. αλλά και από
την Νύσα, μια από τις συζύγους του Αντίοχου Α’ (βασ. 281 – 261 π.Χ.). Ιδρύθηκε στην
θέση μιας αρχαιότερης ελληνικής πόλεως, που ονομαζόταν Άθυμβρα και Πυθόπολις.
Στον αρχαιολογικό της χώρο σώζονται
σήμερα σημαντικά μνημεία της ελληνικής περιόδου:
– Το μεγαλύτερο τμήμα ενός
αρχαιοελληνικού θεάτρου (ακόμη και οι είσοδοί του σώζονται ανέπαφες), με ζωφόρους
που απεικονίζουν την ζωή του Διόνυσου. Χωρητικότητα 12.000 ατόμων. – βλ. Γ. Λεκάκης “Αρχαία ελληνικά θέατρα της Μ. Ασίας”.
– Η βιβλιοθήκη (σώζονται τρεις
τοίχοι), από τον 2ο αιώνα μ.Χ. Είναι η δεύτερη καλύτερα διατηρημένη αρχαία βιβλιοθήκη μετά την «Βιβλιοθήκη του
Κέλσου» της Εφέσου.
– Το στάδιο της Νύσας, που
επλήγη από πλημμύρες, έχει χωρητικότητα 30.000 ατόμων.
– Το γυμνάσιο.
– Η αγορά.
– Λουτρά, ρωμαϊκών χρόνων.
– Το Βουλευτήριο (δημοτική
σύγκλητος), αργότερα ωδείο, με 12 σειρές καθισμάτων, για έως και 600-700 άτομα.
– Η γέφυρα της Νύσης – μήκους
100 μ. – η δεύτερη μεγαλύτερη αρχιτεκτονική κατασκευή του είδους της κατά την
αρχαιότητα.
Η πόλις υπέφερε από τις
λεηλασίες χριστιανών, μουσουλμάνων, Τούρκων και εν τέλει λεηλατήθηκε από τον
Ταμερλάνο (1402).
Σήμερα κείται στην περιφέρεια
Σουλτανχισάρ, της Επαρχίας Αϊδινίου, 50 χλμ. ανατολικά της πόλεως της Εφέσου.
ΠΗΓΗ: Στέφανος Βυζάντιος.
Όμηρος «Ιλ.». Γ. Λεκάκης «Άγνωστη Μικρά Ασία». Γ. Λεκάκης «Σύγχρονης Ελλάδος περιήγησις». ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 9.7.2023.
[1] Άκουσε διαλέξεις του Αριστόδημου, μαθητή του Παναιτίου, και εγγονού του περίφημου Ποσειδώνιου.
[2] Σχεδόν κάθε περιοχή της Ελλάδος είχε μια Νύσα, και
διατεινόταν ότι σε αυτήν εγεννήθη ο Διόνυσος.
