Του Γιώργου Λεκάκη
Σε ελληνική χάλκινη
ενεπίγραφη κεφαλή μπαλτά / τσεκουριού, του 6ου αιώνα π.Χ. μαθαίνουμε
την πράξη ενός Έλληνα χασάπη / κρεοπώλη.
Το περίτεχνο τσεκούρι είναι
«δυτικοελληνικό», κατασκευασμένο στην σπουδαία αχαϊκή αποικία, Σύβαρι της
Καλαβρίας, στην Μεγάλη Ελλάδα, περίπου το 520 π.Χ.
Αφιέρωμα χασάπη.
Αυτή η περίτεχνα διακοσμημένη
χάλκινη κεφαλή τσεκουριού, προφανώς δεν προοριζόταν για… καθημερινή χρήση. Το
τσεκούρι είχε μερικές φορές τελετουργικές χρήσεις. Και άλλοτε είχε και την ισχύ
σκήπτρου. Ο συμβολισμός του προέρχεται από την χρήση του, δηλ. την δύναμη που
προσέθετε, ως όπλο, σε όποιον το κατείχε, αλλά και την δυνατότητα σφαγής ή θανάτωσης
ζώων προς θυσία.
Αλλά η ελληνική επιγραφή στο
πλάι αυτού του τσεκουριού κάνει ξεκάθαρη την ιδιαίτερη φύση του:
«Είμαι ιερό (ανάθημα) της Ήρας / ΗΕΡΑΣ στην πεδιάδα:
Με αφιέρωσε ο Κυνίσκος[1] ο
χασάπης, ως δεκάτη
(των εσόδων από την εργασία του)».[2]
τᾶς ℎέρας ℎιαρός ἐμι τᾶς
ἐν πεδίοι
Ϙυνίσϙος με ἀνέθεκε ὁ ἄρταμος, Fέργον δεκάταν.
IGASMG IV 15, IG XIV 643
Η επιγραφή είναι επτά σειρές
χαρακτήρων στο αχαϊκό ελληνικό αλφάβητο.
Δεν γνωρίζουμε την θέση του
ιερού της Ήρας «στην πεδινή». Ωστόσο, η επιγραφή διασώζει αυτό το άτομο από τον
αρχαίο κόσμο: Γνωρίζουμε το όνομά του, το επάγγελμά του, κάτι από την νοοτροπία
του, αλλά και τον φόρο (10%) που έπρεπε να καταβάλλει κανείς στο Ηραίον της Καλαβρίας. Προφανώς ένιωθε ότι έπρεπε να ευχαριστήσει τους θεούς για την
ευημερία του, και ίσως επίσης ότι ο πλούτος του θα μπορούσε να συνεχιστεί εάν
τον μοιραζόταν μαζί τους…
Εικονίζεται και μορφή πτερωτού
πλάσματος, που απεικονίζεται μετωπικά, πιθανώς σφίγγα.
Ιστορίες που λένε οι
επιγραφές, που δεν γράφουν οι άλλες γραπτές πηγές…
Βρέθηκε στο Άγιο Σώστη, κοντά
στην αρχαία Σύβαρι.
Οι διαστάσεις του είναι:
Διάμετρος: 8,85 εκατοστά. Ύψος: 15,50 – 16,50 εκατοστά. Μήκος: 14 εκατοστά.
Πλάτος: 8,80 εκατοστά, Βάρος: 0,85 κιλά.
Φαίνεται όμως ότι ο συμπαθής
χασάπης δεν αφιέρωσε στην Ήρα μόνο ένα τσεκούρι, αλλά και άλλα αντικείμενα
(κράνος, κλπ.) τα οποία ομαδοποιούνται στην πιο επάνω φωτογραφία…
Όλα βρίσκονται στο Βρετανικό Μουσείο, το οποίο το αγόρασε από τον Alessandro Castellani, το 1884 (αρ. 1884,0614,31)
και εκτίθεται στην προθήκη G73/dc72.
Επί τη ευκαιρία, ας ξαναπώ την
ετυμολογία της θεάς Αρτέμιδος: Ο ἄρταμος < ἀρτιταμος, ὁ εἰς ἄρτια τέμνων[3] είναι ο
χασάπης και δη βοός, αλλά και ο μάγειρας[4] και μεταφορικώς
ο δολοφόνος[5]. Αρταμέω,
σημαίνει τέμνω ικανώς σε κομμάτια (τον ταῦρον) και ματαφορικώς και την γνάθο
ανδρός (αναφέρεται σε ικανό χειριστή ξίφους, σπάθης).[6] Αρτάμησις
είναι η σφαγή (βοός)[7], η οποία
θέλει μεγάλη ικανότητα και δεξιότητα. Σχετικό, λοιπόν, το όνομα Ἄρτεμις (> Ἄρταμις,
Ἀρταμίτιος, Ἀρταμίτιον > Αρτεμίσιος, Αρτεμίσιον). Γιατί; Διότι βγήκε πρώτη
από την κοιλιά της μητέρας της, Λητούς, και όταν εκείνη δυσκολευόταν να βγάλει
και τον δίδυμο αδελφό της, Απόλλωνα, η νεαρά έκανε μια άρτια τομή, από την
οποία εγεννήθη το βρέφος. Η θεά έκανε διάνα (έκτοτε και Diana) και έκτοτε η θεά λατρευόταν και ως θεα-βοηθός στους τοκετούς…
Στην Δήλο, λοιπόν, έχουμε την πρώτη μαρτυρία γέννας με «καισαρική» τομή στην
ιστορία, η οποία θα πρέπει να λέγεται αρτεμισία, και όχι να αποδίδεται σε
κανέναν… Καίσαρα… – ΠΗΓΗ: Γ. Λεκάκης «Τα 300 επίθετα της θεάς Αρτέμιδος».
ΠΗΓΗ: ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ,
1.3.2019.
[1] Το όνομα Κυνίσκος απαντάται και στην Αττική, την
Ηλεία, την Ιωνία, την Έφεσο. Γνωρίζουμε και την αρχαία ολυμπιονίκη Κυνίσκα από την Σπάρτη. – βλ. Γ. Λεκάκης “Ολυμπιακοί Αγώνες”.
[2] ΠΗΓΗ: «Bronze / Catalogue of the Bronzes in the British
Museum. Greek, Roman & Etruscan» (252) και «Inscription / The
Collection of Ancient Greek Inscriptions in the British Museum» (1094).
[3] Eust.577.45
[4] X. Cyr. 2.2.4,
Epicr. 6, επιγραφή Καλαβρίας IG14.643, Orac. ap. Phleg. 10.39, 10.2B.10,
Trag. Adesp. 148, Λεξ Ησυχίου.
[5] S. Fr. 1025,
Lyc. 236, 797.
[6] E.El.816, Id.Alc.
494.
[7] Επιγραφή IG7.2426.15 από την Θήβα.
