Του Γιώργου Λεκάκη
Ο αρχαίος Έλληνας ήρωας Φιλοκτήτης – ΔΕΙΤΕ ομιλία του Γ. Λεκάκη για τον Φιλοκτήτη, ΕΔΩ – βασιλιάς στην Μαγνησία Θεσσαλία, επιστρέφοντας από τον Τρωικό Πόλεμο, πήγε στην Καλαβρία. Λένε πως τον παρέσυραν οι άνεμοι. Αλλά μάλλον αυτό δεν ευσταθεί, διότι τόσο ικανοί ναυτικοί, όσο και να φυσούν δυνατά οι άνεμοι, εάν θέλουν να πάνε Τροία – Θεσσαλία, δεν βρίσκονται στην κάτω Ιταλία… Μάλλον λοιπόν, ήταν μια ακόμη αποστολή δημιουργίας αποικίας, των νικητών, στον εμφύλιο Τρωικό πόλεμο… Κατ’ άλλους, ο Φιλοκτήτης είχε φτάσει στην Ρόδο, όπου όμως δεν έδωσε τα ιερά όπλα του Ηρακλή και εκδιώχθηκε από τον βασιλιά της Ρόδου, Τληπόλεμο, γιο του Ηρακλή! – ΔΙΑΒΑΣΤΕ επίσης: Γ. Λεκάκης «Αρχαία ελληνικά όπλα». Ο Φιλοκτήτης ίδρυσε τις πόλεις:
- Κρίμισσα,
- Πετέλεια / Πετηλία (νυν Στρογγόλη / Strongoli),
- Μακάλλα (νυν Μούργε-Στρογγόλη / Murge-Strongoli),
- Χώνη (με τους Χώνους, νυν Κίρο) και
- την Αιγέστη στην Σικελία.
Οι αρχαίες ιστορικές πηγές μιλούν σαφώς για την άφιξη των πρώτων Ελλήνων αποίκων, εκπολιτιστών της περιοχής…
Στα καράβια του είχε και Τρωαδίτισσες, οι οποίες όμως έκαψαν τα καράβια, γιατί δεν ήθελαν να πάνε πίσω στην κυρίως Ελλάδα, και έτσι ονομάστηκαν Ναυπρηστιδες. Ο Φιλοκτήτης εγκαταστάθηκε μόνιμα στην Ιταλία. Στις όχθες του ποταμού Ναύαιθου εδημιούργησε την Μάκαλλα. Έκτισε έναν ναό, προς τιμή του Αλαίου Απόλλωνος[1], στον οποίο προσέφερε ως αφιέρωμα το δοξάρι / τοξαρι του Ηρακλή (το τόξο και τα βέλη που έλαβε ως δώρο, από τον ίδιο τον Ηρακλή)! Εν συνεχεια, αφού έσπευσε να βοηθήσει τους Ρόδιους φίλους του, και πέθανε πολεμώντας εναντίον ιθαγενών βαρβάρων. Οι εντόπιοι το εκτίμησαν τόσο, που του έκτισαν ένα ιερό ναό, κοντά στον ποταμό Σύβαρι, μετά τον θάνατό του προς τιμήν του και τον τιμούσαν με θυσίες.
Στην περιοχή μεταξύ της Συβάρεως και του Κρότωνος, ο Φιλοτήτης αποίκισε το ακρωτήριον Άλικο (νυν Κάπο / Πούντα Αλις / Αλίκη), όπου ίδρυσε την πόλη Κριμισσά, στην περιοχή που σήμερα λέγεται δυστυχώς με το αδιάφορο όνομα Τσίρο Μαρίνα.
Η περιοχή έχει παρουσία ανθρώπινων κοινοτήτων από την Νεολιθική εποχή. Από την Μέση Εποχή του Χαλκού, η τοποθεσία Motta κατοικείτο, σε ένα οροπέδιο, με θέα την κοιλάδα Lipuda και την ακτή, και την Madonna di Mare, από τις τοποθεσίες Oliveto, Taverna και Madonna d’Itria[2]. Κατά την Εποχή του Σιδήρου, οι οικισμοί πήγαν πιο πίσω, σε σχέση με την ακτή, στον λόφο του Cirò (Cozzo Leone και Colle Sant’Elia).
Σήμερα η αρχαία ελληνική Κριμισσία της Μεγάλης Ελλάδας, νυν Τσίρο Μαρίνα, στον 39ο παράλληλο [39°22′10″N 17°07′40″E] είναι ένας ιταλικός δήμος με 14.000 κατοίκους. Είναι γνωστή για
- το κρασί Cirò [DOC], που προέρχεται από αμπελώνες που αποτελούνται από το σταφύλι καλλίωπο / gaglioppo,
- τις κλημεντίνες της Καλαβρίας (προϊόν ΠΟΠ). Η δε μορφή του θεού Βάκχου, προστάτη των αμπελιών για τους Έλληνες, του οποίου τα μαλλιά είναι φτιαγμένα από τσαμπιά σταφυλιών, εικονίζεται στο έμβλημα της πόλεως, και
- ως παραθαλάσσιο τουριστικό θέρετρο στο Ιώνιο Πέλαγος.
Οι πρώτοι Έλληνες που αποβιβάστηκαν σε αυτές τις ακτές εντυπωσιάστηκαν από την γονιμότητα της γης, γι’ αυτό και την ονόμασα Οινωτρία (ή Οινοτροία, επειδή έφεραν αμπέλια από την Τροία ή «γη του οίνου, όπου καλλιεργούνται αμπέλια ψηλά πάνω από το έδαφος»). Αυτοί οι αρχαίοι Έλληνες έφεραν νέα αμπέλια για να φυτέψουν! Μάλιστα, ορισμένες ποικιλίες σταφυλιών που εξακολουθούν να υπάρχουν στην Καλαβρία, όπως ο καλλίωπος και ο Γκρέκο Μπιάνκο, είναι είναι ελληνικής προέλευσης (η δεύτερη ειδικώς, μαρτυράται και από το όνομά της). Το κρασί που παραγόταν, με την ονομασία Cremissa, έγινε το επίσημο κρασί των Ολυμπιακών Αγώνων. Η παράδοση αναβίωσε, ειδικώς για την επανακυκλοφορία του κρασιού Cirò, στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Πόλης του Μεξικού το 1968, όπου όλοι οι συμμετέχοντες αθλητές είχαν την ευκαιρία να δοκιμάσουν το αρχαίο ελληνικό κρασί, Cirò ως το επίσημο κρασί των Αγώνων. Είναι το πρώτο κρασί καλαβρέζικης προέλευσης που φέρει την Ελεγχόμενη Ονομασία Προέλευσης από το 1969.
Η μεγαλύτερη κρίση στην αμπελουργία της Καλαβρίας και του Cirò σημειώθηκε τον 19ο αιώνα με την φυλλοξήρα, η οποία αποδεκάτισε τους αμπελώνες. Τα τελευταία χρόνια, το Cirò, ειδικά η ποικιλία Rosso, ανακτά την αρχαία της αίγλη, εν μέρει χάρη σε πολλά οινοποιεία που κατάφεραν να καινοτομήσουν διατηρώντας παράλληλα την παράδοση, τόσο όσον αφορά τις ποικιλίες σταφυλιών όσο και τις τεχνικές οινοποίησης.
ΤΩΡΑ, οινοποιείο στη Κριμίσσα χρησιμοποιεί αμφορείς για την ωρίμανση του κρασιού προς δόξαν της Μεγάλης Ελλάδος! «Ξεκινώντας από την συγκομιδή του 2025, θα αρχίσουμε να χρησιμοποιούμε αμφορείς για το πρώτο μας gaglioppo, το πρώτο κόκκινο κρασί που ραφινάρεται σε αμφορείς». Με αυτά τα λόγια, ο P. Iuzzolini ανακοίνωσε ένα σημαντικό σημείο καμπής για την Tenuta Iuzzolini, ένα ιστορικό οινοποιείο στην καρδιά της Καλαβρίας, το οποίο ετοιμάζεται να εγκαινιάσει ένα νέο κεφάλαιο στην παραγωγή του, εμπνευσμένο από τις βαθύτερες ρίζες του ελληνικού οινοποιητικού πολιτισμού. – ΔΕΙΤΕ το ρεπορτάζ του Γ. Λεκάκη για το αρχαιο ελληνικο κρασι, ΕΔΩ – Αλλά δεν είναι απλώς μια επιστροφή στην ιστορία: Είναι και μια καινοτομία. Οι πήλινοι αμφορείς που χρησιμοποιεί η εταιρεία δεν είναι απλά δοχεία του παρελθόντος, αλλά τεχνολογικά προηγμένα εργαλεία οινοποίησης, σχεδιασμένα να εγγυώνται μακροπρόθεσμη βελτίωση και διατήρηση των οργανικών ιδιοτήτων του κρασιού. Η ισορροπία μεταξύ αρχαιότητας και νεωτερικότητας εκφράζεται στην φυσική πορώδη υφή της τερακότας, η οποία επιτρέπει την ελεγχόμενη μικρο-οξυγόνωση, χωρίς να θυσιάζει τίποτε όσον αφορά την ακρίβεια και την σταθερότητα. «Δεν αρκεί να διηγούμαστε την δόξα της Μεγάλης Ελλάδας – εξηγεί ο κ. Iuzzolini – πρέπει να λάβουμε συγκεκριμένη έμπνευση από την αρχαία γνώση για να αποκαταστήσουμε στο κρασί την καθαρότητα και την αυθεντικότητα που μας έχει μεταδώσει το παρελθόν μας». Η επιλογή της οινοποίησης σε αμφορέα αντιπροσωπεύει επομένως πολύ περισσότερα από ένα τεχνικό πείραμα: είναι μια φιλοσοφία παραγωγής. Μια πράξη αγάπης προς την γη του Cirò, όπου η αμπελουργία ήταν πάντα αναπόσπαστο κομμάτι της τοπικής κουλτούρας. Μια χειρονομία που συνδυάζει την ιστορική μνήμη και την αναζήτηση της πιο αυθεντικής ποιότητας, προβάλλοντας την καλαβρέζικη ταυτότητα σε νέους ορίζοντες. Κάθε αμφορέας είναι χειροποίητος και εκλαμβάνεται ως ένα πολύτιμο σεντούκι θησαυρού: καμμία μηχανική ή αρωματική παρέμβαση, μόνο χρόνος και ύλη σε διάλογο με το κρασί. Το πρώτο Gaglioppo που παλαιώνεται σε αμφορέα θα είναι έτσι η πιο ειλικρινής έκφραση της περιοχής. Σε μια αγορά που προσανατολίζεται όλο και περισσότερο στην τυποποίηση, η Tenuta Iuzzolini επιλέγει το μονοπάτι της διαφοράς, της βραδύτητας και του βάθους. Μια θαρραλέα πρόκληση, που μυρίζει ιστορία, κομψότητα και μέλλον. – ΠΗΓΗ: Crotone ok.
ΠΗΓΗ: Γ. Λεκάκης «Συγχρονης Ελλαδος περιηγησις». ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 1.7.2025.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Στράβων, Ψευδο-Απολλόδωρος,Λυκόφρων, Ψευδο-Αριστοτέλης, «Ελληνική Μυθολογία», τ. 5, εκδ. Εκδοτική Αθηνών, Αθήναι, 1986.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1] Κατά τις ανασκαφές του 1924, ο αρχαιολόγος Π. Όρσι εντόπισε τον αρχαϊκό ναό. Το γεγονός ότι υπήρχε ένας – ακόμη αδόμητος – λατρευτικός χώρος, από τα τέλη του 7ου αιώνα π.Χ. τουλάχιστον, φαίνεται να επιβεβαιώνεται από μια σειρά τυπικών αντικειμένων, όπως το ασημένιο είδωλο, ο δαιδαλικός κούρος και το πήλινο ειδώλιο λοκρικού ρυθμού, που βρέθηκαν επί τόπου. Μετά τα μέσα του 6ου αιώνα π.Χ. ο ιερός χώρος έγινε μνημειώδης.
Στα τέλη του 6ου αιώνα π.Χ., ο ναός αποτελείτο από έναν έντονα επιμήκη σηκό (27 x 7,90 μ.), με προσανατολισμό ανατολικά-δυτικά, εντελώς ανοικτό στην ανατολική πλευρά και χωρισμένο σε δύο κλίτη από κιονοστοιχία (σώζονται οι λίθινες βάσεις). Όλοι οι κίονες, τόσο οι εξωτερικοί όσο και οι εσωτερικοί, πιστεύεται ότι ήταν ξύλινοι. Ο σηκός κατέληγε δυτικά σε ένα τετράπλευρο δωμάτιο (άδυτο) που έκλεινε με διαχωριστικό τοίχο και αρθρωνόταν από τέσσερις πυλώνες. Αυτός ο χώρος περιείχε το λατρευτικό άγαλμα του θεού Απόλλωνος. Η κατασκευή αποτελούνταν από μια χαμηλή πλίνθο από δύο σειρές ασβεστολιθικών ογκόλιθων, επάνω στις οποίες στηρίζονταν οι τοίχοι από λάσπη. Η ιερή περιοχή παρέμεινε υπό τον έλεγχο του Κρότωνα μέχρι τον 4ο αιώνα π.Χ. , όπως και η υπόλοιπη πόλη της Κριμίσσας. Το κτήριο επεκτάθηκε στα τέλη του 4ου αιώνα π.Χ., όταν, μετά την κατάκτηση της Κριμίσσας από τους Βρεττίους Έλληνες, το κτήριο μετετράπη σε έναν μεγαλύτερο δωρικό περίπτερο ναό (46 Χ 19 μ.). Το νέο κτήριο, κατασκευασμένο εξ ολοκλήρου από πέτρα, περιβαλλόταν από 8 κίονες στις στενές πλευρές και 19 στις μακριές. Ο αρχαϊκός σηκός ενσωματώθηκε στο νέο κτήριο, ενώ η κιονοστοιχία διπλασιάστηκε μόνο στην ανατολική πλευρά. Η δεύτερη φάση του ναού καταγράφει τις τελευταίες ενδιαφέρουσες εξελίξεις στην δωρική αρχιτεκτονική των ναών στην Δύση, αποτελώντας το μόνο γνωστό μετακλασσικό περίπτερο κτήριο.
Το πιο διάσημο εύρημα που ανακαλύφθηκε από τις αρχαιολογικές ανασκαφές αποτελείται από ορισμένα τμήματα του αγάλματος του Απόλλωνος (κεφάλι, τα δύο πόδια και ένα μέρος του χεριού), που σήμερα εκτίθεται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο του Ρηγίου Καλαβρίας. Δημιουργήθηκε από Έλληνα καλλιτέχνη, μεταξύ 440 – 430 π.Χ. και βρέθηκε στον σηκό του ναού.
Ο απόστολος του χριστιανισμού Πέτρος, αφού έφτασε σε αυτές τις ακτές κατά την διάρκεια του ταξειδιού του από την Αντιόχεια στην Ρώμη, ίδρυσε τον πρώτο χριστιανικό οικισμό με το όνομα «Τίμιος Σταυρός», πάνω στα ερείπια του Ναού του Απόλλωνος… Πόσο “τίμιο” αλήθεια…
[2] Βρίσκεται εκεί που κάποτε βρισκόταν το κάστρο της Αλικίας (Αλίκης / Λικίας). Επήρε το όνομά της από την βυζαντινή Οδηγήτρια. Το αρχαίο όνομά της («Sancta Maria de Illirìa» = της Ιλλυρίας), μαρτυρά την προέλευση της αρχικής εικόνας (που τώρα έχει χαθεί), η οποία, όπως πολλές άλλες, έφτασε εκεί για να διαφύγει από την εικονομαχία. Ήταν διοικητικό κέντρο των Ναϊτών και στη συνέχεια των Ιπποτών της Μάλτας (από την αναστολή του Τάγματος του Ναού μέχρι την καταστολή του Ναπολέοντα). Η εκκλησία έχαιρε προνομίου από τα μέσα του 15ου αιώνα. Σε αυτήν φυλάσσεται ένας καμβάς σε βυζαντινό εικονογραφικό στυλ της Παναγίας με το Βρέφος (άγνωστου καλλιτέχνη του 19ου αι.). Η εκκλησία έχει και βιβλιοθήκη και αίθουσα ανάγνωσης. Πανηγυρίζει στις 14 Σεπτεμβρίου.
αρχαια ελληνικη πολη Κριμισσα Κριμισα Μεγαλη Ελλαδα αρχαιοι αμφορεις ωριμανση αρχαιου ελληνικου κρασιου καλλιωπος οινος αρχαιος ελληνας ηρωας Φιλοκτητης, βασιλιας Μαγνησια Θεσσαλιας επιστροφη Τρωικος Πολεμος, Καλαβρια ανεμος ναυτικος ανεμοι, Τροια – Θεσσαλια, κατω Ιταλια αποστολη δημιουργια αποικια νικητες εμφυλιος Ροδος, ιερα οπλα Ηρακλη εκδιωξη εξορια βασιλευς Ροδου, Τληπολεμος, Ηρακλης ιδρυση αρχαιες ελληνικες πολεις Πετελεια / Πετηλια Στρογγολη / Στρογγολι Στρονγκολι Strongoli Μακαλλα Μουργε Murge Χωνη Χωνοι Κιρο Αιγεστη Σικελια ιστορια αφιξη πρωτοι Ελληνες αποικοι εκπολιτιστης καραβι τρωαδες Τρωαδιτισσες, καψιμο καραβια, Ελλας Ναυπρηστιδες οχθη ποταμος Ναυαιθος Μακαλα ναος Αλαιος Απολλωνας Απολλων Απολλωνα Απολλωνος αφιερωμα δοξαρι τοξο βελη δωρο, οιτη Ροδιοι ιθαγενεις βαρβαροι ιερος ποταμι Σιβαρις, συβαρη συβαρι θυσια Συβαρις Κροτωνας, ακρωτηριον αλικο Καπο / Πουντα Αλις / Αλικη Τσιρο Μαρινα αρχαιοτερη κατοικηση ανθρωπων κοινοτητα Νεολιθικη εποχη Μεση Χαλκου μοτα μοττα Motta οροπεδιο, κοιλαδα λιπουντα Lipuda ακτη παναγια της θαλασσας Madonna di Mare, ολιβετο Oliveto, ταβερνα Taverna Madonna d’Itria Σιδηρου, οικισμος λοφος Ciro Cozzo Leone κοζο λεονς κολε κολλε κολε αγιου ηλια αγιος ηλιας Colle Sant Elia Κριμισια Κριμισσια Τσιρο Μαρινα, 39ος παραλληλος ιταλικος δημος αμπελωνας σταφυλι καλλιωπο / gaglioppo, κλημεντινα της Καλαβριας προιον ΠΟΠ παραθαλασσιο τουριστικο θερετρο ιονιο ιωνιο πελαγος θεος Βακχος διονυσος προστατης των αμπελιων μαλλια τσαμπι σταφυλιων, εμβλημα πολις γονιμοτητα Οινωτρια οινοτροια γη του οινου, καλλιεργεια αμπελια ποικιλια Γκρεκο Μπιανκο, ελληνικη προελευση ονομα ετυμολογια παραγωγη ονομασια Cremissa, επισημο κρασι Ολυμπιακων Αγωνων παραδοση Ολυμπια Μεξικο 1968, αθλητες καλαβρεζικη Ελεγχομενη Ονομασια Προελευσης 1969 κριση αμπελουργια 19ος αιωνας μχ φυλλοξηρα, αμπελωνες ροσο Rosso, οινοποιειο καινοτομια παραδοση, ποικιλιες τεχνικη οινοποιηση αμφορευς συγκομιδη 2025, αμφορεις πρωτο κοκκινο ραφιναρισμα ελληνικος οινοποιητικος πολιτισμος πηλινος δοχειο τεχνολογικα προηγμενα εργαλεια οινοποιησης, βελτιωση διατηρηση οργανικες ιδιοτητες ισορροπια αρχαιοτητα νεωτερικοτητα φυσικη πορωδης υφη τερακοτα ελεγχος μικροοξυγονωση, εμπνευση γνωση καθαροτητα αυθεντικοτητα παρελθον οινοποιηση τεχνικο πειραμα φιλοσοφια κουλτουρα μνημη αυθεντικη ποιοτητα ταυτοτητα χειροποιητος μηχανικη αρωματικη παρεμβαση, χρονος υλη παλαιωση τυποποιηση, διαφορα Στραβων, Ψευδοαπολλοδωρος, Λυκοφρων, Ψευδοαριστοτελης, Ελληνικη Μυθολογια ανασκαφη 1924, αρχαιολπγος ορσι αρχαικος αφιερωση λατρευτικος αρχαιολογικος χωρος, 7ος αιωνας πΧ αντικειμενο ασημενιο ειδωλο, δαιδαλικος κουρος πηλινο ειδωλιο λοκρικος ρυθμος λοκροι 6ος μνημειωδης εντονα επιμηκης σηκος προσανατολισμος κλιτη κιονοστοιχια λιθινη βαση κιονας ξυλινος τετραπλευρο δωματιο αδυτο αδυτον τοιχος πυλωνας λατρευτικο αγαλμα κατασκευη πλινθος ασβεστολιθος ογκολιθος λασπη Κροτων 4ος κτηριο κατακτηση Βρεττιοι μετατροπη δωρικος περιπτερος πετρα, κιονες αρχαικο εξελιξη δωρικη αρχιτεκτονικη ναων Δυση, μετακλασσικο περιπτερο ευρημα αρχαιολογια ανασκαφες κεφαλι, ποδι χερι Εθνικο Αρχαιολογικο Μουσειο Ρηγιο ελλην καλλιτεχνης γλυπτης, 5ος 440 – 430 αποστολος πετρος χριστιανισμος ταξειδι Αντιοχεια Ρωμη, πρωτος χριστιανικος οικισμος Τιμιος Σταυρος ερειπια καστρο της Αλικιας Αλικια Λικια βυζαντινη Οδηγητρια Illiria Ιλλυρια εικονα χαμενη εικονομαχια Ναιτες Ιπποτες Μαλτας μαλτα Ταγμα του Ναου καταστολη Ναπολεοντας ναπολεων εκκλησια προνομιο 15ος καμβας βυζαντινο εικονογραφικο στυλ Βρεφος αγνωστος 19ος βιβλιοθηκη Πανηγυρι 14 Σεπτεμβριου Σεπτεμβριος
