Τα αρχαία Μυστήρια της Ανδανίας Μεσσηνίας

Ο Παυσανίας στα Μεσσηνιακά του μας περιγράφει για τα μυστήρια της Ανδανίας. – ΔΙΑΒΑΣΤΕ τα ΕΔΩ.

Τα παιδιά του Λέλεγα – Μύλης και Πολυκάων – όταν απέθανε, ανέλαβε ο πρώτος την εξουσία στην Λακωνική (Λελεγία) και ο Πολυκάων νυμφεύτηκε την κόρη του βασιλιά του Άργους, Τρίοπα, την Μεσσήνη. – ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ περι ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ, ΕΔΩ. Αφού μάζεψε στρατό από Άργος και την Λελεγία, ο Πολυκάων κατέλαβε την περιοχή και την ονόμασε Μεσσηνία, από το όνομα της γυναίκας του. Και έκτισαν την πρωτεύουσα πόλη, την Ανδανία, και σε αυτήν τα ανακτορά τους. – ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ περι ΑΝΔΑΝΙΑΣ, ΕΔΩ.

Η περιοχή της Ανδανίας οριοθετείται, από το σιδηροδρομικό σταθμό Δεσύλλα μέχρι το χωριό Καλλιρρόη. Νοτιοανατολικά στην πεδιάδα, ευρίσκεται το Καρνάσιο Άλσος. – ΔΙΑΒΑΣΤΕ επίσης: Εισήγηση του Γ. Λεκάκη με τιτλο “Τα αρχαία ιερα αλση” στο Συνέδριο «Οι δραματικές αλλαγές στον πλανήτη και οι αρχαιοελληνικές ρίζες της οικολογικής ηθικής», Πανεπιστήμιο Πατρών, 17-20.6.2018.

[Καρνάσιο < Κάρνος < άρνος = Κριός. Πανάρχαιος θεότητα, ζωόμορφος θεος].[1] Η απόδειξη για την εδώ ύπαρξη της Ανδανίας είναι η ενεπίγραφη πλάκα, που βρέθηκε το 1858 στην θέση Καμάρες κοντά στο Διβάρι, στο χωριό Πολίχνη.

Η Ανδανία ήταν πρωτεύουσα της Μεσσηνίας, πατρίδα του Αριστομένη και κατεστράφη από τους Σπαρτιάτες μετά την κατάληψη της Είρας (489 π.Χ.). Πιθανολογείται ότι ξανακτίστηκε μετά την Μάχη της Χαιρώνειας (338 πΧ), όταν ο βασιλιάς Φίλιππος ανακήρυξε ελεύθερες όλες της μεσσηνιακές πόλεις.

Ο Παυσανίας στα «Μεσσηνιακά» του μας περιγράφει το Καρνάσιον Άλσος, τα ερείπια της παλαιάς Ανδανίας, τις ιερές τελετές, αλλά για την ακριβή θέση της πόλεως δεν αναφέρει τίποτε, επειδή ήταν μυημένος. Στο «Χρονικόν του Μορέως» περιγράφεται η καταστροφή όλης της περιοχής, στην μάχη, στο Μακρυπλάγι.

Από τον Ελευσίνιο Καύκωνα μεταφέρθηκαν στην περιοχή τα μυστήρια των Μεγάλων Θεών, Δήμητρος και Περσεφόνης. Ετελειοποιήθηκαν από τον Λύκο, τον γιο του Πανδίονος, που εκδιώχθηκε από την Αττική, από τον αδελφό του, Αιγέα. Πέντε γενιές μετά τον Πολυκάονα, οι Μεσσήνιοι έκαναν βασιλιά τον Περιήρη, γιο του Αιόλου, από την Θεσσαλία, ο οποίος έφερε και τον φίλο του, Μελανέα, δεινό τοξότη, θεωρούμενος υιός του Απόλλωνος. Ο Περιήρης παραχώρησε το Καρνάσιον στον Μελανέα και το ονόμασε Οιχαλία, από το όνομα της γυναίκας του, και εισήγαγε την λατρεία του Απόλλωνος, η οποία ενσωματώθηκε με τις τελετές που γίνονταν για τις Μεγάλες Θεές. Έτσι η πρώτη αγία τριάδα της Μεσσηνίας ήταν Δήμητρα – Περσεφόνη – Απόλλων.

Οι τελετές γίνονταν συνεχώς από την εποχή του Πολυκάονα (συμβατικώς 5.000 χρόνια πριν), μέχρι την λήξη του Α΄ Μεσσηνιακού Πολέμου, (720 πΧ), γιατί οι Σπαρτιάτες απαγόρευσαν την τέλεση των μυστηρίων, στους υπόδουλους πλέον Μεσσήνιους.

Μετά την ελευθέρωση των Μεσσηνίων, από τον Θηβαίο Επαμεινώνδα (370 πΧ) και την πρόσκλησή του να γυρίσουν στην πατρίδα τους οι εξόριστοι Μεσσήνιοι, γύρισαν και οι απόγονοι του Ιερατικού Γένους.

Όταν βρέθηκε η χάλκινη υδρία, που είχε ταφεί από τον Αριστομένη, που περιείχε το κείμενο τελετής, γραμμένο σε κασσίτερο, περιτυλιγμένο σε κύλινδρο, την αντέγραψαν. Αυτά ήταν τα βιβλία που παρέδωσε ο Μνασίστρατος, γιατί το μόνο το Ιερατικό Γένος είχε την ιδιοκτησία και το δικαίωμα της τέλεσης των μυστηρίων.

Ο βωμός του Μνασίκρατου, σε χρήση στην… “Αγία Τράπεζα” του χριστιανικού ναού!

Η στήλη που βρέθηκε, στις 30.7.1904, στο Ιερόν του Πυθικού Απόλλωνος, στο Άργος, αναφέρεται στο Μαντείο των Δελφών. Με ψήφισμα έδωσε το δικαίωμα στους Μεσσηνίους να τελούν τα μυστήρια: Ο ΧΡΗΣΜΟΣ ΤΟΥ ΜΑΝΤΕΙΟΥ ΤΩΝ ΔΕΛΦΩΝ ΚΑΙ ΤΟ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ή ΝΟΜΟΣ ΤΗΣ ΑΝΑΣΥΣΤΑΣΙΣ ΤΩΝ ΚΑΡΝΕΙΩΝ ΜΥΣΤΗΡΙΩΝ (92 π.Χ.): Επι γραμματέως των συνέδρων Ιέρωνος του Επικύδεος Ιερέος δε του ο Πυθαέος Δαμοσθενέος του Νικοκράτεος Παιονίδα, προμαντίων δε Σωιβίου του Σωιβίου, Αντιγένεος του Πολυκράτεος Ναυπλιαδάν, γροφέων δε Θερσαγόρου του Νικοφάεος, Φιλοκλέος του Ξενοφάντου Δμαιπιδάν πυροφόρου Τιμαγόρου και Χαριτίμου Κλαιοδέδα προμάντειος Φιλοκρατείας τας Λυσίωνος Αιθαλαίες, χρησμός ο γενόμενος ται πόλει των Μεσσανίων ανεγράφη κατά το ψήφισμα των αρχόντων και συνέδρων , μαντευομένου Μνασιστράτου του Ιεροφάντα περί τας θυσίας και των μυστηρίων, ο θεός έχρησθε Μεγάλοις θεοίς Καρνείοις καλλιεργούντι κατά τα πάτρια. Λέγω δε και Μεσσανίοις επιτελείν τα μυστήρια.

Ο αυτοκράτωρ Ιουλιανός (ο κακώς λεγόμενος «παραβάτης», 361 – 363 μ.Χ.), σαν ζηλωτής και γνώστης της Αρχαίας θρησκείας προσπάθησε να την επαναφέρει, γι’ αυτό και ονομάστηκε «παραβάτης», ενώ το 394 ο αυτοκράτορας Θεοδόσιος, απαγόρευσε με νόμο την τέλεση αρχαίων θρησκειών, βάζοντας ταφόπλακα και οριστικό τέλος στην αρχαία ελληνικη θρησκεία.

Το υψηλό επίπεδο της πολιτιστικής – πολιτισμικής κληρονομιάς της περιοχής αποδεικνύουν:

• η περιγραφή του Παυσανία,
• το Χρονικό του Μορέως,
• οι εντοιχισμένες πλάκες,
• το Διβάρι,
• οι Καμάρες,
• η επιγραφή στο Πρόπυλο του Γυμνασίου του αρχαιολογικού χώρου της Αρχαίας Μεσσήνης και το βάθρο της αγίας τράπεζας του ιερού ναού του Αγίου Γεωργίου στην Στενύκλαρο (Αλειτούργι), που αναφέρουν το όνομα Μνασίστρατος,
• οι επιγραφές με το όνομα του Ελλαδάρχη, Κλαύδιου Κρισπιάνου, στον άγιο Αθανάσιο Καλλιρρόης και στο κοιμητήριο της Αρχαίας Μεσσήνης,
• το ιερό της Δήμητρας, Βαλανείο, Ιεροθυσίο, που βρίσκονται στον αρχαιολογικό χώρο της Αρχαίας Μεσσήνης,
• ο Χρησμός στο Ιερό του Πυθικού Απόλλωνα στο Άργος και
• η επιγραφή στο Μαντείο των Δελφών.

Η επιγραφή βρέθηκε το 1858, στην τοποθεσία Καμάρες και είναι εντοιχισμένη στην εκκλησία του αγίου Κωνσταντίνου, στο χωριό Κωσταντίνοι Ανδανίας Μεσσηνίας. Ο Νόμος η Διάγραμμα έχει 27 άρθρα, αλλά δεν γνωρίζουμε τίποτε σχετικά με το περιεχόμενο της μύησης.

Τα 27 άρθρα αναφέρονται:

1. Περί Ιερών και Ιεράν
2. Παραδόσιος
3. Περί Στεφάνων
4. Περί Ειματισμού
5. Ορκος Γυναικονόμου
6. Περί Πομπών
7. Περί Σκανάν (Σκηνές)
8. Τι να υπάρχουν στις σκηνές
9. Περί Ακοσμούντων (παραβάτες)
10. Περί Ραβδοφόρων
11. Περί των Διαφόρων
12. Περί παροχών των θυμάτων
13. Περί τεχνιτάν εις τας χοριτείας
14. Περί Αδικημάτων
15. Περί κοπτόντων εν τωι Ιερώι
16. Περί των Δούλων
17. Περί τας κράνας
18. Περί των θησαυρών κατασκευάς
19. Περί του Ιερού Δείπνου
20. Περί της Αγοράς
21. Περί Υδατος
22. Περί αλλείματος και Λουτρου
23. Περί Συνέσιος Αναφοράς
24. Περί Αντίγραφου του Διαγράμματος
25. Περί τας καταστάσιος των Δέκα
26. Περί Διαβούλιον
27. Περί Αγράφων

ΤΑ ΜΥΣΤΗΡΙΑ ΤΗΣ ΑΝΔΑΝΙΑΣ

Η Αρχαία Μεσσήνη συνδέεται άμεσα με το τελετουργικό των Μυστηρίων της Ανδανίας. Το ύπατο αίτημα της μύησης είναι να αναχωνεύει την θεία τελείωση, μέσα στην τελείωση της ψυχής, το δε μυστικό της γνώσης, επιστήμης και τέχνης εδρεύει μέσα στην αλληλουχία αναλογιών, που ενώνει σε ολοένα αποκλίνοντες κύκλους, το ατομικό με το καθολικό, το πεπερασμένο με το άπειρο.

Η διδασκαλία είχε 3 μέρη:

• Η επιστήμη των παγκοσμίων αξιωμάτων ή Θεογονία,
• Η Φυσική ή Κοσμογονία
• Η Ηθική, Επιστήμη και Τέχνη

Στον 1ο βαθμό μύησης η επιλογή των μαθητών ήταν μια κρίσιμη φυσιογνωμική δοκιμασία, για τον αν ήταν κατάλληλοι ή όχι για μύηση. Στην συνέχεια γίνονταν μαθήματα ηθικής του τύπου των ερωτήσεων: Τι σημαίνει ένα τρίγωνο εγγεγραμμένο στον κύκλο; Η νηστεία, συζήτηση, αποκρυφιστική διδασκαλία διαρκούσε 2 χρόνια, με πενταετή προοπτική.

Στον 2ο βαθμό μύησης γινόταν Κάθαρση, η θεωρία των Αριθμών και η Θεογονία. Οι 9 Μούσες έφερναν κάθε μια το όνομα των απόκρυφων επιστημών και ιερών Τεχνών.

• Ουρανία: Αστρονομία, Αστρολογία.
• Πολύμνια: Μαντική Τέχνη, Μεταθανάτια Ζωή.
• Μελπομένη: Επιστήμη, Ζωή, Θάνατο, Μεταμόρφωση, Αναγέννηση. Η Τριας αυτή μαζί αποτελούσαν την ενότητα Κοσμογονία ή Ουράνια Φυσική,

• Καλλιόπη: Ιατρική,
• Κλειώ: Μαγεία,
• Ευτέρπη:Ηθική. Η Τριας αυτή μαζί αποτελούν την ενότητα Ανθρωπολογία ,Ψυχολογία.
• Τερψιχόρη:Ορυκτολογία,
• Ερατώ: Φυτολογία,
• Θάλεια:Ζωολογία. Η Τριας αυτή μαζί αποτελούν την ενότητα Γήινης φυσικής και χημείας.

Στον 3ο βαθμό μύησης, γινόταν η τελείωση. Μελετούσαν Κοσμογονία, Ψυχολογία και Εξέλιξη της Ψυχής. Η μυστηριακή κοσμογονία και ψυχολογία άγγιζαν τα πλέον μεγάλα μυστήρια της ζωής, μυστικά επικίνδυνα των απόκρυφων επιστημών και τεχνών. Οι μυημένοι επίστευαν πάντοτε τα φανερώματα του πνευματικού Κάλλους, της Φιλότητας και της Αλήθειας.

Ο 4ος και τελευταίος βαθμός μύησης ήταν για τον έρωτα, τον γάμο, την γνωσιολογική μύηση, που διαδεχόταν η μύηση της θέλησης και να αξιοποιήσει την αλήθεια μέσα στην νόηση, την αρετή μέσα στην ψυχή, την αγιότητα μέσα στο σώμα. Συνεπώς το σώμα πρέπει να είναι αγνό και καθαρό, για να είναι καθαρή και αγνή η ψυχή. Πρέπει η ψυχή με την αδιάκοπη φώτιση του Νου, να κάνει κτήμα της το Θάρρος, την Αυταπάρνηση, την Αυτοθυσία, την Πίστη – με μια λέξη την Αρετή. Πρέπει τέλος η Νόηση να εγγίζει την Σοφία και την Γνώση κατά τέτοιον τρόπον, ώστε να μπορεί να διακρίνει το καλό και το κακό, να βλέπει τον Θεό, τόσο, στο πλέον ασήμαντο ον, όσο και μέσα στο σύνολο των Κόσμων.

Ολόκληρο το σύστημα των μυστικών γνώσεων λεγόταν ΜΥΣΤΗΡΙΑ και στην γνώση αυτή ήταν υποχρεωμένοι να μην πουν, ό,τι είδαν και άκουσαν. Κατά την διάρκεια της διδασκαλίας και δοκιμασίας άπλετο φως διαδεχόταν το βαθύ σκοτάδι. Η κατάπληξη διαδεχόταν την ευθυμία, ο φόβος την χαρά και η αγαλλίαση την λύπη. Γενικά υποβάλλονταν σε ψυχική έκσταση για να ριζωθεί βαθύτερα ο Σεβασμός και η Πίστη προς το Θείο. Αυτός που συμπλήρωνε την μαθητεία λεγόταν μύστης, η μαθητεία μύησις, ο διδάσκων Ιερέας.

Τα μυστήρια στην Ανδανία έφερε ο Καύκων, την εποχή που βασίλευαν στην Μεσσηνία ο Πολυκάων και η Μεσσήνη. Ο Λυκάων εμύησε στα μυστήρια την βασίλισσα Μεσσήνη, η οποία καθιέρωσε τις εορτές στις Μεγάλες Θεές. Αργότερα, ο Λύκος έκαμε τα μυστήρια περισσότερο σεβαστά μυώντας και τον βασιλιά της Αρήνης, Αφαρέα, και την γυναίκα του.

Με την απελευθέρωση της Μεσσηνίας, ο Επαμεινώνδας και ο Επιτέλης βρέθηκαν σε αμηχανία, πού θα κτίσουν την νέα πρωτεύουσα. Τότε παρουσιάσθηκε στον ύπνο τους ο Καύκων ως ιεροφάντης και τους υπέδειξε τον χώρο κοντά στην Ιθώμη, όπου υπήρχε θαμμένη χάλκινη υδρία, στην οποία υπήρχε / σωζόταν το τυπικό των οργυΐων των Μεγάλων Θεών, γραμμένο σε λεπτότατο έλασμα από κασσίτερο, τυλιγμένο σε ρολό. Την υδρία είχε θάψει ο Αριστομένης, στην πτώση της Είρας. Ο Επαμεινώνδας εκάλεσε τον Αθηναίο οργανωτή μυστηριακών τελετών, τον Μέθανο, αναδιοργανώνοντας τα μυστήρια.

Μικρά Μυστήρια

Τα Μικρά Μυστήρια τελούνταν κάθε άνοιξη, έξω από την Ανδανία, σε κάποια πηγή, που υπήρχε στην Ιερά Οδό. Πιστεύεται ότι είναι η πηγή στο Αρχαίο Διβάρι στην Πολίχνη (παραπάνω φωτ.). Εκεί οι Ιερείς έψαλλαν ευχές. Το νερό της πηγής μετά εθεωρείτο καθαγιασμένο. Κατόπιν οι ιερείς έχυναν νερό επάνω σε κάθε μύστη, ή τους ράντιζαν ομαδικώς όταν ήταν πολλοί. Η ενέργεια αυτή λεγόταν Καθαρμός των μυστών. Μετά από αυτό γινόταν ο καθαρμός και εξαγνισμός της ψυχής και με αυτόν τον τρόπο ήταν προετοιμασμένοι και για την τελετή των μεγάλων μυστηρίων.

Τα Μεγάλα Μυστήρια

Τελούνταν κάθε 4 χρόνια, 14 – 22 Βοηδρομιώνος (περίπου τον νυν μηνα Σεπτεμβριο).

• Την 1η ημέρα γινόταν η μεταφορά των αγιοτάτων ιερών συμβόλων και μυστικών ιερών, από την Ανδανία στην Μεσσήνη. Ετοποθετούντο στο εκεί Iερόν της Δήμητρας. Η μεταφορά γινόταν από Ιερείς και Ιέρειες. Ακολουθούσε πίσω το πλήθος. Μετά ενώνονταν με το πλήθος της Μεσσήνης, που ερχόταν προς προϋπάντηση. Στο σημείο αυτό πρέπει να τονισθεί ότι τα δυο από τα αρχαιότερα γεφύρια της Ελλάδος, της Ελευσίνας και της Μαυροζούμενας, πρέπει να προστατευθούν και προβληθούν, λόγω αυτής της μεγάλης σπουδαιοτητάς τους.
• Τη 2η ημέρα γινόταν η συγκέντρωση των μυστών, στο Iερόν της Δήμητρας και ο Ιεροκήρυκας καλούσε για νέο καθαρμό στην παρακείμενη πηγή.
• Την 3η και 4η ημέρα όλος ο λαός Μεσσήνης και Ανδανίας συγκεντρωνόταν προ των βωμών των θεών και απαγγέλλοντο προσευχές, ψάλλονταν άσματα και γίνονταν δημόσιες θυσίες.
• Την 5η ημέρα γινόταν η πομπή των μυστών στην Μεσσήνη για επιστροφή. Προηγείτο ο Ιεροφάντης, ακολουθούσαν ο Ιερεύς και η Ιέρεια της Δήμητρας και Περσεφόνης, οι Αγωνοθέτες, οι Ιεροθύτες, oι Αυλητές, οι Ιέρειες και οι Παρθένες, που οδηγούσαν τα άρματα, όπου μέσα είχαν τα κιβώτια / κίστες, που ήταν φυλαγμένα τα Ιερά Μυστικά. Επειτα ακολουθούσε η Θοιναρμάστρια (η προϊσταμένη της οργάνωσης του ιερού δείπνου) και οι Υποθοιναρμόστριαι, η Ιέρεια της Δήμητρας στον Ιππόδρομο και η της εν Αιγίλη, οι Ιέρειαι και οι Ιερείς με τάξη που την έκριναν οι Δέκα. Ο Γυναικονόμος είχε την επίβλεψη της τάξης. Ακολουθούσαν οι Mύστες, άδοντες ιερά άσματα. Οδηγούντο δε
  • χοίρος προς θυσία, στον βωμό της Δήμητρος,
  • κριάρι προς θυσία για τον Ερμή,
  • δαμάλα για τους Μεγάλους Θεούς,
  • κάπρος για τον Κάρνειο Απόλλωνα και
  • πρόβατο για την Αγνή. Η πομπή καθ΄οδόν, όπου συναντούσε ιερό, σταματούσε και τελούσε ιερούς χορούς με άσματα προς τον θεό, στον οποίο ανήκε το ιερό. Έτσι βραδυπορούντες έφθαναν στην Ανδανία, όπου τους γινόταν πανηγυρική υποδοχή. Ο Ιεροφάντης παραλάμβανε τα Iερά και τα κατέθετε πάλι στο Τελεστήριο και οι μύστες υποβάλλονταν σε νέο καθαρμό στo άγαλμα της Αγνής πλησίον της Κρήνης.
• Την 6η ημέρα γίνονταν οι θυσίες στους ειρημένους θεούς δια των θυμάτων που αναφέραμε παραπάνω. Οι δύο αυτές ημέρες ήταν οι σπουδαιότερες των εορτών. Τις υπόλοιπες ημέρες στο Τελεστήριο εισέρχονταν οι μύστες από το βράδυ και εγίνοντο οι μυστικές τελετές των μυστηρίων, όπου συνεχιζόταν η δοκιμασία.
• Η 7η ημέρα ήταν ημέρα ευχών, θυσιών, αυστηρής νηστείας και ανάπαυσης. Έπρεπε τα σώματα των μυστών να καθαριστούν και να εξαγνιστούν. Γι’ αυτό επιβαλλόταν η νηστεία, η οποία γινόταν σε ανάμνηση της αποχής της Δήμητρας από κάθε τροφή, μέχρι που ξαναβρήκε την χαμένη κόρη της. Όταν νύχτωνε, οι μύστες, ντυμένοι στους κατάλευκους και άσπιλους χιτώνες τους, κλείνονταν στο Tελεστήριο, όπου άρχιζε η τελετή (δεύτερος βαθμός μύησης) με δρώμενα και λεγόμενα (ιεροπραξίες και αναπαραστάσεις από τον μύθο της Δήμητρας και της Κόρης). Η μύηση συνεχιζόταν και την επόμενη νύχτα με την Εποπτεία, τον τρίτο και τελευταίο βαθμό μύησης με δρώμενα και δεικνύμενα (ιερουργίες Δία και Δήμητρας). Αν τύχαινε να είναι πολλοί οι μύστες επαναλαμβανόταν την επόμενη βραδυά. Την τελευταία ημέρα γινόταν ο Ιερός Δείπνος – λεγόταν Πλημοχοες – και ήταν αφιερωμένος στην λατρεία των χθόνιων θεών και νεκρών. Το όνομα το επήρε από την πλημοχόη, αγγείο χωρίς λαβές, χαμηλό σκέπασμα και υψωμένη βάση, που έμοιαζε με αλατιέρα.

Η επιγραφη

Από την επιγραφή διαπιστώνεται ότι οι Μεσσήνιοι μετά την απελευθέρωσή τους, διατήρησαν μεν την δουλεία, αλλά υπήρχαν και για τους δούλους προστατευτικές διατάξεις. Ο δούλος είχε την δυνατότητα να ζητήσει άσυλο στο ιερό, εάν έκρινε ότι είχε κακή μεταχείριση, ο δε ιερέας δικαιούτο να ζητήσει ανάκριση και να εξετάσει τα παράπονα του δούλου. Εάν πείθοταν ότι δίκαια δραπέτευσε, από τον κυριό του, απαλλασσόταν των ποινών της δραπέτευσής του. Αντίθετα, αν οι αιτιάσεις ήταν ψεύτικες, παραδινόταν πάλι στον κυριό του. Συμμετείχαν στην τελετή των μυστηρίων και «αι δούλαι φέρουσαι χιτώνα ή σινδόνι και ιμάτιο μη πλείονος δραχμάς πεντήκοντα», ενώ οι γυναίκες και παιδιά των ελευθέρων έφεραν ιματισμό αξίας διπλασίας αυτού των δούλων. Το ψήφισμα προβλέπει εξ άλλου αυστηρούς κανόνες ευταξίας και προσήλωσης στην διάρκεια τέλεσης των μυστηρίων. Οι δούλοι μετέφεραν ξύλα στο βαλανείο και απαγορευόταν να αλειφθούν με λάδι. Για οποιαδήποτε παράβαση οι δούλοι είχαν σωματική τιμωρία με μαστιγώσεις. Γι’ αυτόν τον λόγο ορίζονταν 20 ραβδοφόροι επιμελητές.

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΠΟΔΟΣΗ ΤΟΥ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΥ ΤΩΝ ΜΥΣΤΗΡΙΩΝ ΤΗΣ ΑΝΔΑΝΙΑΣ

Σχετικά με τους ιερείς:

Ο γραμματεύς των συνέδρων, όσους γίνουν ιερείς να τους ορκίσει αμέσως. Αν κάποιος αρρωστήσει, ή αν τυχόν οι ναοί καούν, να κάνουν σπονδή με αίμα και κρασί σύμφωνα με τον καθιερωμένο όρκο.

«Ορκίζομαι στους θεούς, όσοι εκτελούν τα μυστήρια, να το κάνουν με φροντίδα, για να πραγματοποιούνται τα σχετικά με την τελετή με ευσέβεια και αίσθημα δικαίου και ούτε ο ίδιος τίποτα ασεβές και άδικο να κάνει, ώστε να καταστρέψει τα μυστήρια, ούτε σε άλλον να το επιτρέψει αλλά να ακολουθεί πιστά τα καθιερωμένα και να ορκίζει τις ιέρειες και τον ιερέα, σύμφωνα με το ψήφισμα. Αν κάποιος δεν θέλει να ορκιστεί, να πληρώνει πρόστιμο 1.000 δρχ. και άλλος στην θέση του να κληρώνεται από τις ίδιες φυλές.

Τις ιέρειες να ορκίζει ο ιερέας και οι ιερείς μέσα στο ιερό του Καρνείου, πριν από τις ημέρες των μυστηρίων τον ίδιο όρκο να ορκίζονται: «Να συμβιώνω με τους συντρόφους με ιερό και δίκαιο τρόπο. Αν κάποιοι ιερείς δεν θέλουν να ορκιστούν να χρεώνονται 1.000 δρχ. και να μην τους επιτρέπεται να τελούν τις θυσίες, μήτε να μετέχουν στα μυστήρια. Εκείνοι που ορκίζονται, εκείνοι να τελούν τις θυσίες. Όσοι λοιπόν έχουν γίνει ιερείς και ιέρειες το 55^ο έτος να ορκιστούν στον ίδιο αυτό όρκο τον 11ο μήνα πριν τα μυστήρια.

Σχετικά με την κληροδότηση:

Αυτά που είναι στις σειρές και στα βιβλία, όσα παρέδωσε, όποιος τα θυμάται, να τα παραδώσουν οι ιερείς στους αντικαταστάτες, να παραδώσουν και τα υπόλοιπα, όσα τυχόν δημιουργηθούν χάρη των μυστηρίων.

Σχετικά με τα στεφάνια:

Οι ιερείς θα φορούν στεφάνια, ενώ οι ιέρειες λευκό μαντήλι στο κεφάλι, οι πρώτοι μύστες των τελετουργιών να φορούν τιάρες. Όταν λοιπόν, οι ιερείς δώσουν εντολή, να παραμερίσουν τις τιάρες και να στεφανωθούν οι πάντες με δάφνες.

Σχετικά με την ένδυση:

Όσοι τελούν τα μυστήρια να είναι ξυπόλυτοι. Ο μανδύας τους να είναι λευκός. Οι γυναίκες να μην είναι επίσημα ντυμένες, μήτε τα σημάδια των φορεμάτων τους να είναι φαρδύτερα του ημιδακτυλίου. Οι ιδιώτες να φορούν λευκό χιτώνα και μανδύες όχι μεγαλύτερης αξίας των 100 δρχ. Τα παιδιά σινδώνη αιγυπτιακή, ρούχο όχι μεγαλύτερης αξίας της μίας μνας. Οι δούλες να φορούν ένδυμα και μανδύα όχι μεγαλύτερης αξίας των 50 δρχ. Από τις γυναίκες οι ιέρειες να φορούν ένδυμα αξίας όχι μεγαλύτερης των δύο μνων. Οι κόρες ένδυμα όχι μεγαλύτερης αξίας των 100 δρχ. Στις πομπές οι ιέρειες να φορούν σανδάλια και μάλλινο ένδυμα με σημάδια όχι πλατύτερα του ημιδακτυλίου, οι κόρες αιγυπτιακό ένδυμα και ρούχο όχι διαφανές, να μην έχουν επάνω τους χρυσό ούτε κοκκινάδι, μήτε στόλισμα, μήτε τα μαλλιά πλεγμένα, μήτε υποδήματα, αφιερώματα μάλλινα ή δερμάτινα. Όσες πρέπει να αφιερωθούν στους θεούς να είναι ντυμένες, όπως οι ιερείς διατάξουν. Αν κάποιος έχει άλλο ντύσιμο από το συμφωνημένο ή διαπράξει κάτι από όσα απαγορεύονται να μην του επιτρέπει ο γυναικονόμος την είσοδο και να του αφαιρεί την εξουσία που έχει.

Όρκος γυναικονόμου:

«Οι ιερείς όταν ορκιστούν οι ίδιοι, να ορκίζουν και τον γυναικονόμο στα ίδια ιερά, επειδή θα έχει την φροντίδα του ρουχισμού και των υπόλοιπων όσων έχουν διαταχθεί σύμφωνα με το ψήφισμα».

Πομπές:

Στις πομπές προπορεύεται ο Μνασίστρατος, έπειτα ακολουθεί ο ιερέας των ιερών των θεών, όπου τελούνται τα μυστήρια, μετά οι ιέρειες, έπειτα οι κριτές των αγώνων, οι ιεροθύτες και οι μουσικοί. Μετά από αυτούς ακολουθούν οι παρθένες ιέρειες, όπως τυχόν έχουν κληρωθεί, οδηγώντας τα άρματα που θα έχουν τα κιβώτια με τα ιερά μυστικά, έπειτα οι υπεύθυνες των δείπνων των αφιερωμένων στους θεούς. Έπειτα οι ιέρειες η μία πίσω στην άλλη όπως κληρώθηκαν, μετά οι ιερείς και οι 10 στην σειρά. Ο γυναικονόμος κληρώνει τις ιέρειες και τις παρθένες και έχει την φροντίδα για το πώς θα πορευτούν στην πομπή, όπως έχουν κληρωθεί. Οδηγεί τις πομπές και τα αφιερώματα. Και αφιερώνουν αρχικά οι σύζυγοι και μετά τα παιδιά, κριάρι στους μεγάλους θεούς, νεαρή αγελάδα στον καρνείο Απόλλωνα και αγριόχοιρο.

Οι ιερείς να μην επιτρέπουν σε κανέναν να έχει σκηνή σε απόσταση 30 τετραγωνικών ποδιών, ούτε παραπετάσματα, ούτε κατασκηνώσεις, ούτε στον τόπο όπου οι ιερείς έχουν περιβάλλει με στεφάνια να επιτρέπεται σκηνή, που να μην ανήκει σε ιερέα. Επί πλέον κανείς αμύητος να μην επιτρέπεται να εισβάλλει στον τόπο, που είναι στεφανωμένος ολόγυρα. Να αναγραφεί πως πρέπει να καθαρίζουν, καθώς και όσα δεν πρέπει να παίρνουν μαζί τους. Όσα δεν πρέπει να έχουν μέσα στις σκηνές. Κανείς δεν πρέπει να έχει κρεβάτια μέσα στις σκηνές, μήτε κοσμήματα αξίας άνω των 300 δρχ. ειδάλλως να μην τους τα επιτρέπουν οι ιερείς. Όσα είναι παραπάνω να ανήκουν στους θεούς.

Όταν τελούνται οι θυσίες και τα μυστήρια όλοι να σιωπούν και να ακούν όσα λέγονται. Όποιος δεν υπακούει ή φέρεται απρεπώς οι ιερείς να τον μαστιγώνουν και να τον διώχνουν από τα μυστήρια.

Ραβδοφόροι:

Έξω από τα ιερά να βρίσκονται 20 ραβδοφόροι και να επιβάλλουν την πειθαρχία σε αυτούς που τελούν τα μυστήρια. Να έχουν την φροντίδα τους, ώστε να γίνονται τα πάντα με σωστό και τακτικό τρόπο, όπως έχει καθιερωθεί. Όσοι δεν υπακούν ή φέρονται άσχημα να μαστιγώνονται. Εάν κάποιος από τους ραβδοφόρους δεν ακολουθεί τις διαταγές ή διαπράττει άλλου είδους αδικία με σκοπό την κατάλυση των μυστηρίων, να δικάζεται στα ιερά. Εάν καταδικαστεί να μη μετέχει στα μυστήρια.

Χρήματα:

Τα χρήματα που κερδίζονται από τα μυστήρια να τα χειρίζονται οι διορισμένοι και να εισφέρουν όλοι οι άρχοντες έχοντας τίμημα ο καθ’ ένας όχι λιγότερο από ένα τάλαντο. Η γερουσία να παραγράφει από τους διορισμένους το όφελος. Όταν τελειώσουν τα μυστήρια να ελέγχονται τα έσοδα και τα έξοδα και οι υπολογισμοί να δίνονται στον ταμία. Εάν βρεθεί πως κάποιος έχει αδικήσει, να χρεώνεται 1.000 δρχ. πρόστιμο. Οι υπεύθυνοι κατα το 55^ο έτος να χειρίζονται τα έξοδα των μυστηρίων και όσα χρειάζονται να δαπανηθούν για τις κατασκευές στον Καρνείο τόπο. Για τις χρηματικές δοσοληψίες υπεύθυνος κυρίως να είναι ο ταμίας σύμφωνα με όσα έχουν αποφασίσει οι σύνεδροι και οι άρχοντες. Όλα τα λεφτά να χρησιμοποιούνται για θέματα σχετικά με τα μυστήρια. Εάν ξοδέψει κάποιος χρήματα για άλλον λόγο να καθίσταται υπόλογος. Όταν ολοκληρωθούν όσα χρειάζονται για τα μυστήρια τα υπόλοιπα χρήματα που τυχόν περισσεύουν να προστίθενται στα έσοδα της πόλης.

Παροχές από τις θυσίες:

Πριν την έναρξη των μυστηρίων πρέπει να παρέχονται δύο αρνιά λευκά, κατά τον εξαγνισμό ένα υγιές κριάρι και όταν εξαγνίζεται το κοινό τρεις μικρούς χοίρους, για τους πρώτους μυημένους 100 αρνιά. Τις πομπές να ακολουθούν οι σύζυγοι μαζί με τα παιδιά. Στους Μεγάλους Θεούς να αφιερώνονται, μία αγελάδα δύο ετών, ένα κριάρι για τον Καρνείο Απόλλωνα και ένας αγριόχοιρος. Ο υπεύθυνος των ιερών να λαμβάνει τα χρήματα και να ελέγχει τα αφιερώματα ώστε να είναι καθαρά και υγιή και να τα παρουσιάζει στους ιερείς 10 ημέρες πριν τα μυστήρια. Οι ιερείς αποφασίζουν ποιοι αυλητές και μουσικοί θα παίξουν στις θυσίες και τα μυστήρια.

Αδικήματα:

Εάν κάποιος τις ημέρες που πραγματοποιούνται οι θυσίες και τα μυστήρια είτε κλέψει, είτε προβεί σε κάποιο άλλο αδίκημα, να εκδιώχνεται από τους ιερούς τόπους. Ο ελεύθερος πολίτης, εάν καταδικαστεί να πληρώνει διπλό πρόστιμο, ενώ ο δούλος να μαστιγώνεται και να καταβάλει διπλά όσα έκλεψε. Για τα άλλα αδικήματα το πρόστιμο να είναι 20 δρχ. Εάν δεν πληρώσει αμέσως το πρόστιμο ο κύριος του, να τον παραδίδει τον δούλο σ’ αυτόν που αδικήθηκε, ώστε να τον εκδιώξει αλλιώς να είναι ένοχος για διπλό πρόστιμο.

Σχετικά με τις φιλονικίες στην περιοχή των ιερών:

Κανείς να μην κτυπά κάποιον στους ιερούς τόπους. Εάν κανείς το πράξει, ο δούλος να μαστιγώνεται από τους ιερείς, ο ελεύθερος πολίτης να εκδιώχνεται όσο κρίνουν οι ιερείς. Αυτός που κτυπήθηκε να τους οδηγεί στα ιερά και να λαμβάνει αποζημίωση. Τους εκδιωχθέντες δούλους κανείς να μην υποδέχεται, ούτε να τους δίνει τροφή ή εργασία. Όποιος είναι υπόδικος να δίνει στον κύριό του την διπλάσια αξία τους σώματός του και πρόστιμο 500 δρχ. Ο ιερέας να αποφασίζει για τους δράστες και όσους καταδικάσει να τους παραδίδει στους κυρίους τους.

Σχετικά με τις πηγές:

Για τις πηγές που είναι καθορισμένες από τα έγγραφα ως αγνές, καθώς και για τις πηγές των αγαλμάτων, την φροντίδα να έχει ο Μνασίστρατος όσο ζει και να μετέχει μαζί με τους ιερείς στις θυσίες και στα μυστήρια. Επί πλέον τα δέρματα από τα αφιερώματα να τα παίρνει ο Μνασίστρατος.

Χρήματα:

Όσα χρήματα δίνουν αυτοί που κάνουν τις θυσίες να μπαίνουν σε θησαυροφυλάκιο. Από κει να παίρνει ο μνασίστρατος το 1/3. Τα 2/3 και τα αφιερώματα να ανήκουν στους θεούς. Οι ιερείς να έχουν την επιμέλειά τους. Από τα χρήματα να κατασκευάζονται αφιερώματα στους θεούς, όπως αποφασίσουν οι σύνεδροι. Οι ιερείς που έχουν επιλεγεί το 55^ο έτος να έχουν την επιμέλεια κατασκευής με τον αρχιτέκτονα, δύο πέτρινων θησαυροφυλακίων και να τοποθετούν το ένα στον ναό των Μεγάλων Θεών και το άλλο κοντά στις πηγές, σε τόπο που αυτοί κρίνουν ασφαλή. Τα κλειδιά για το ιερό ,που βρίσκεται κοντά στις πηγές, να το κατέχει ο Μνασίστρατος, τα υπόλοιπα κλειδιά να τα έχουν οι ιερείς και ο καθ’ ένας να ανοίγει τον ναό του κατά την διάρκεια των μυστηρίων και να αφαιρούν από το θησαυροφυλάκιό τους το καθιερωμένο ποσόν και να το παραδίδουν στον Μνασίστρατο.

Ιερός δείπνος:

Οι ιερείς από τα αφιερώματα που οδηγούνται στις πομπές να αφαιρούν από τον καθ’ ένα όσα ανήκουν στους θεούς. Τα υπόλοιπα κρέατα να χρησιμοποιούνται για το ιερό δείπνο, που θα πραγματοποιείται μαζί με την ιέρεια και τις παρθένες και τον Μνασίστρατο και την γυναίκα του, και τους συγγενείς του, καθώς και τους τεχνίτες, και όσους συμμετείχαν στις χορηγίες. Οι ιερείς να επιδεικνύουν τον τόπο που θα πραγματοποιηθούν όλα αυτά.

Ο αγορανόμος να έχει την φροντίδα ώστε να πωλούνται εμπορεύματα χωρίς δόλο και τίμια, χρησιμοποιώντας μέτρα και σταθμά, σύμφωνα με όσα ορίζουν οι δημόσιοι νόμοι. Όσοι δεν πωλούν σύμφωνα με τους νόμους, τους μεν δούλους να τους μαστιγώνουν, οι δε ελεύθεροι να πληρώνουν πρόστιμο 20 δρχ. Η απόφαση να ανήκει στους ιερείς.

Νερό:

Ο αγορανόμος να έχει την επιμέλεια του νερού, ώστε κατά τον χρόνο της εορτής κανείς να μην καταστρέφει τον δρόμο ή τον αγωγό ή ό,τι άλλο κατασκευαστεί στο ιερόν, χάριν του νερού και όπως τυχόν χωριστεί να ρέει το νερό κανείς να μην εμποδίζει αυτούς που το χρησιμοποιούν. Ο αγορανόμος να έχει την φροντίδα σχετικά με τα αλείμματα και τα λουτρά, ώστε όσοι θέλουν να περιποιούνται τους λουόμενους στο ιερό να μην παρέχουν σε αυτούς περισσότερους από δύο χαλκούς και νερό αγνό και αυτός που παρέχει στο αλειπτήριο ξύλα να τα παραδίδει ξερά και κατάλληλα για τους αλειφομένους κάθε μέρα, ανά 4 ώρες, όλην την εβδομάδα. Κανείς δούλος δεν επιτρέπεται να αλείφεται. Εάν κάποιος από τους υπηρέτες των λουτρών και όσων παρέχουν τα ξύλα δεν ακολουθεί τους νόμους, ο μεν δούλος να μαστιγώνεται από τον αγορανόμο, ο δε ελεύθερος για κάθε αδίκημα να πληρώνει πρόστιμο 20 δρχ. Η απόφαση να ανήκει στους ιερείς.

Αναφορά συναντήσεων:

Οι ιερείς όσα τυχόν αποφασίσουν στην εορτή ή όσες καταδίκες πραγματοποιήσουν για κάποιους να τις αναφέρουν σε συνάντηση που θα γίνεται στο πρυτανείο. Να αναγράφουν στο ιερόν όσους τυχόν καταδικάσουν και για ποιο αδίκημα. Να παραδίδουν αντίγραφο του διατάγματος. Αντίγραφο επίσης να δίνεται στους ερμηνευτές των νόμων.

Στα μυστήρια να λειτουργούν μαζί με τους ιερείς, ο κήρυξ, οι αυλητές, ο μάντης και ο αρχιτέκτων. Από τους πολίτες να επιλέγονται 10 για εργάτες όχι νεώτεροι από 40 ετών και όχι τον ίδιο χρόνο δύο φορές οι ίδιοι. Όσους κληρώσουν να τους ορκίζει ο γραμματέας των συνέδρων. Ο επί κεφαλής να έχει την επιμέλεια όσων πρέπει να γίνουν κατά την διάρκεια των μυστηρίων.

Έξω από τα ιερά να αναγράφονται οι καταλληλότεροι ραβδούχοι και οι μυσταγωγοί. Επίσης να αναγράφονται όσοι λειτουργούν μαζί με τον Μνασίστρατο. Όσων τα ονόματα έχουν αναγραφεί πρέπει να πειθαρχούν και να υπακούν σε όσα αναφέρονται στα διατάγματα. Όσοι δεν υπακούν να καταδικάζονται σε 20 δρχ. πρόστιμο και να αναφέρονται στους πολέμαρχους. Οι ραβδοφόροι που δεν υπακούν, όσους καταδείξουν οι 10 αιρετοί, να μαστιγώνονται. Οι επί κεφαλής των 10 να αποφασίζουν για όλα τα παραπτώματα. Εάν για κάτι χρειάζεται να γίνει συμβούλιο να συγκεντρώνουν οι 10 όλους τους ιερείς και ό,τι αποφασίζει η πλειοψηφία αυτό και να γίνεται.

Οι 10 θα πρέπει να φορούν κατά την διάρκεια των μυστηρίων κόκκινη ταινία.

Αν κάποια πράγματα σχετικά με τα μυστήρια και τις θυσίες δεν είναι γραμμένα στα διατάγματα, να αποφασίζουν για αυτά οι σύνεδροι, χωρίς όμως να αλλοιώνουν τίποτα από όσα είναι γραμμένα στα διατάγματα, ή να ανατρέπουν τα μυστήρια, ειδάλλως τα όσα έχουν γραφτεί θα είναι μάταια.

Το διάταγμα αιώνια να είναι κυρίαρχο.

ΠΗΓΗ: Γ. Λεκακης “Λεξικο παραδοσεων”. Γ. Λεκακης “Συγχρονης Ελλαδος περιηγησις”. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ,  1.9.2011.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

• Βαρνάβα Σ. καθηγήτρια κλασσικής φιλολογίας «ΤΑ ΜΥΣΤΗΡΙΑ ΤΗΣ ΑΝΔΑΝΙΑΣ», meropitopik, 17.4.2010.
• Λύρας Ι. εκπαιδευτικος «ΤΑ ΚΑΡΝΕΙΑ ΜΥΣΤΗΡΙΑ ΤΗΣ ΑΝΔΑΝΙΑΣ – Η ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΤΩΝ ΚΕΙΜΕΝΩΝ ΑΠΟ ΤΙΣ ΔΥΟ ΕΝΤΟΙΧΙΣΜΕΝΕΣ ΣΤΗΛΕΣ ΣΤΟΝ ΙΝ ΑΓΙΩΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΚΑΙ ΕΛΕΝΗΣ ΣΤΟΥΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΣ ΤΗΣ ΑΝΩ ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ», storyval, 10.5.2010. Και ομιλία του ιδίου με τίτλο: «ΤΑ ΜΥΣΤΗΡΙΑ ΤΗΣ ΑΝΔΑΝΙΑΣ», στον 3^ο Ανδάνειο Δρόμο, στο Διαβολίτσι Μεσσηνίας, 26-28.8.2011.
• Ιστοσελίδα «Αριστομένης ο Μεσσήνιος»

ΣΗΜΕΙΩΣΙΣ:

[1] Κέντρα λατρείας του στην Μεσσηνία ήταν η Ιθώμη, το Σαμικό και η Ανδανία.

αρχαια μυστηρια της Ανδανιας Μεσσηνιας αρχαιο Μυστηριο Ανδανια Μεσσηνια χωριο ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΙ