Του Γιώργου Λεκάκη
Η ΙΜ Οσίας Θεοκτίστης[1] ευρίσκεται στο χωριό Πηγή, στον 37ο παράλληλο [37°37’2.005″N, 26°8’16.503″E], κάτω από τον κεντρικό δρόμο Κάμπος – Αυλάκι στρίβουμε αριστερά προς το χωριό Πηγή, στην πευκόφυτο βόρεια Ικαρία.
Άγνωστο πότε ακριβώς εκτίσθη η εκκλησία. Αλλά λειτουργούσε το 1688 (από επιγραφή). Τότε έγινε και η αγιογράφησή της.
Από αρχιτεκτονικής άποψης, η μονή αποτελείται από:
- το Καθολικό, τύπου μονόκλιτης, καμαροσκέπαστης βασιλικής με αρκετές τοιχογραφίες κρητικής ζωγραφικής σχολής, που κατά την παράδοση φιλοτεχνήθηκαν από το ζωγράφο Χατζή Παντελή, αναγνώστη από την Χίο, και κάποιον βοηθό του,
- 15 κελλιά (κάποτε φιλοξενούσαν έως και 100 μοναχούς), που λειτουργούν ως ξενώνες και
- διάφορους βοηθητικούς χώρους.
Από το 1982, δεν ζουν μοναχοί στην μονή.
Αλλά το πιο αξιοπερίεργο του χώρου είναι το Παρεκκλήσι της Θεοσκέπαστης – ο «Ροβινσών της Ορθοδοξίας», κατά τον Κόντογλου – σε ένα σπήλαιο (5 Χ 2,5 μ.). Το παρεκκλήσι από πάνω σκεπάζεται εντυπωσιακά από έναν βράχο. Σύμφωνα με την τοπική παράδοση πάλι, οι κάτοικοι μετέφεραν τα λείψανα της οσίας από το Ιερό Βήμα του Καθολικού μέσα σε αυτό το σπηλαιοεκκλησάκι και διαμόρφωσαν τον χώρο. Σκύβεις ευβλαβικά για να εισέλθεις, αφού η θύρα έχει ύψος 1,4 μ.! Στο εσωτερικό του σπηλαίου σώζεται το παλαιό ξυλόγλυπτο τέμπλο του Καθολικού (του 1894).
Προφανώς προϋπήρχε αρχαίο μεγαλιθικό κτίσμα στην θέση αυτή, που μετετράπη σε παρεκκλήσι. – ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ για τα μεγαλιθικά Ικαρίας, ΕΔΩ.
Η Μονή Οσίας Θεοκτίστης πανηγυρίζει κάθε χρόνο στις 9 Νοεμβρίου. Την δε πρώτη Κυριακή κάθε Σεπτεμβρίου, γίνεται περιφορά των λειψάνων της.
Μία εντοπία κυρία φροντίζει την μονή, και προσφέρει νερό, καφέ και τις χειροποίητες χορτόπιττές της στους επισκέπτες!
ΠΗΓΗ: Γ. Λεκάκης «Συγχρονης Ελλαδος περιηγησις». Γ. Λεκάκης «Ταματα και αναθηματα». ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 9.11.2015.
ΣΗΜΕΙΩΣΙΣ:
[1] Η επιδρομή στην Λέσβο των αράβων υπό τον Νίσιρι, είναι γενικώς άγνωστος και έγινε το 835 – 840 μ.Χ. Και οι άραβες, ως συνήθιζαν, λεηλατούσαν και έκλεβαν νέες και όμορφες κοπέλλες για να τις πουλήσουν στα σκλαβοπάζαρα.
Η οσία Θεοκτίστη καταγόταν από την Μήθυμνα Λέσβου, και κατά την παράδοση, εξανδραποδίσθηκε 18χρονη σε αυτήν την επιδρομή και μεταφερόταν στο Αιγαίο, ως αιχμάλωτος του διαβόητου Νίσιρι, με τα πειρατικά πλοία του. Αυτός ήταν «γνωστότατος δια τάς πολλάς αυτού λεηλασίας και αιχμαλωσίας, ας εποίησεν εν ταις νησοις και ανά τα λοιπά παράλια της Ελλάδος». Έτσι η Θεοκτίστη συνδέεται:
- με την Πάρο Κυκλάδων, όπου έφτασε αιχμάλωτος το 837 αλλά «είς δάσος αποδρασασα ταύτης της νήσου, ερήμου ούσης και άοικον, ετρέφετο απο θερμίων και λαχάνων αυτοφυών, περί τα τριάκοντα και πέντε έτη, έως ου άπέθανε μηνι Νοεμβρίω», και
- με την Ικαρία: «Τον σωζόμενον νεκρον της Θεοκτίστης έχουσιν oι Ικάριοι, παρά δε την κώμην της νήσου καλουμενην Μεσαριάν κείται μονύδριον και ναός, εν ω κείται ο νεκρός της οσίας κατά την κοινήν πιστιν θαυματουργών. Ιωσήφ δε Πιττωνος ό Τουρνεφόρτιος λέγει ότι εν Ικαρία υπάρχει μοναστήριον επ’ ονόματι της αγίας Λεσβίας, ης το λείψανον εχουσιν οι Ικάριοι, ως λέγουσιν, ούδένα δ’ άλλον ναόν της οσίας έχουσιν εν ολη τη νήσω’ αγία δε Λεσβία δηλον ότι η Θεοκτίστη καθ’ ο Μηθυμναία. Νικόδημος ο Αγιορείτης λέγει ότι οι Ικάριοι έχουσιν αυτό (το λείψανον) αποτεθησαυρισμένον εις τόπον αφανή και απόκρυφον, εξ οι δηλον γίγνεται ότι οι Ικάριοι κρυφά απήγαγον τον νεκρον εκ Πάρου. Και είναι μεν αληθες ότι οι Ικάριοι ουδεμίαν απέσωσαν παράδοσιν περί της απώλειας του λειψάνου της Θεοκτιστης, αλλ’ οί Ικάριοι λέγουσιν ότι Λέσβιοι των δοκίμων μαθόντες την εν Πάρω ύπαρξιν του νεκρού της οσίας, έπεμψαν ίνα κομίσωσιν αυτόν εις Λέσβον, των δε κομιζόντων υπ’ εναντίων άνεμων προσορμιθέντων είς Ικαρίαν, κάτοικοι ταύτης της νήσου γνόντες το πράγμα, το μεν λείψανον ήρπασαν, τους δε Λεσβίους εναντιωθέντας εφόνευσαν, και μετά ταύτα απόκρυψαν το αγιον λείψανον». – ΠΗΓΗ: Π. Γ. Ζερλέντης «Περί του αξιοπίστου του συναξαρίου Θεοκτίστης της οσίας», Μασσαλία, 1900 στο Byz. Zeit, 1901.
αγια Θεοσκεπαστη οσια Θεοκτιστη, αρχαιο μεγαλιθικο κτισμα Ικαριας ΙΜ ιερη ιερα μονη Οσιας Θεοκτιστης πευκο χωριο Πηγη, 37ος παραλληλος Αυλακι Καμπος, βορεια Ικαρια αγνωστο εκκλησια 17ος αιωνας μΧ 1688 επιγραφη αγιογραφηση 1982, μοναχοι αρχιτεκτονικκαθολικο, τυπου μονοκλιτη καμαροσκεπαστη βασιλικη τοιχογραφια κρητικη ζωγραφικη σχολη κρητη παραδοση ζωγραφος αγιογραφος Χατζη Παντελης, Χατζηπαντελης αναγνωστης νησος Χιος, κελλι κελι μοναχος ξενωνας αξιοπεριεργο παρεκκλησι Θεοσκεπαστης Ροβινσων της Ορθοδοξιας Κοντογλου σπηλαιο σκεπη βραχος βραχοσκεπη παραδοσεις κατοικοι λειψανα Ιερο Βημα μοναστηρι σπηλαιοεκκλησια θυρα παλαιο ξυλογλυπτο τεμπλο 19ος 1894 αρχαια μεγαλιθικα πανηγυρι εορτη γιορτη πανηγυρια Ικαριας εορτες γιορτες 9 Νοεμβριου Νοεμβριος πρωτη Κυριακη Σεπτεμβριου, Σεπτεμβριος περιφορα λειψανων χειροποιητη χορτοπιττα χορτοπιτα επιδρομη Λεσβος αραβικη αραβες Νισιρις, αγνωστος 9ος 835 – 840 λεηλασια κλοπη νεα ομορφη κοπελλα κοπελα πωληση σκλαβα σκλαβοπαζαρο Μυθυμνα Λεσβου, εξανδραποδισμος 18χρονη επιδρομες μεταφορα Αιγαιο, αιχμαλωτος πειρατεια αιχμαλωσια νησι παραλια Ελλαδα Παρος Κυκλαδων, κυκλαδες 837 δασος αποδραση ερημος αοικος ακατοικητος τροφη θερμια λαχανα αυτοφυη νεκρος Ικαριοι, κωμη Μεσαρια μονυδριο ναος, κοινη πιστη θαυματουργος Πιττων Τουρνεφορτιος Τουρνεφορτ μοναστηριον αγια οσια Λεσβια λειψανο Μηθυμναια Νικοδημος ο Αγιορειτης αφανης τοπς αποκρυφος κρυφα απαγωγη απωλεια Λεσβιοι δοκιμοι ανεμος αρπαγη φονος δολοφονια σφαγη λεσβιων αποκρυψη Ζερλεντης Περι του αξιοπιστου του συναξαριου Θεοκτιστης της οσιας Μασσαλια, 1900 βυζαντινα βυζαντιο Byz. Zeit, 1901 συναξαρι
