Του καθηγητή-φιλολόγου Πέτρου Ιωαννίδη
Ἐκ Παλαιφατισμοῦ[1] ἄρχεσθαι & Ψευδομυθολογίας παύεσθαι
«Η Μυθολογία είναι η πρωτότοκη αδελφή της Ιστορίας»
(Βολταίρος, 1694-1778, Γάλλος φιλόσοφος και συγγραφέας)
«Ο κόσμος όπου αισθάνομαι πιο άνετα είναι ο ελληνικός Μύθος»
(Α. Καμύ, 1913-1960, Γάλλος συγγραφέας και φιλόσοφος)
«Ο Μύθος είναι πολύ πιο σημαντικός και αληθινός από την Ιστορία. Η Ιστορία είναι απλώς Δημοσιογραφία και όλοι γνωρίζουμε πόσο αξιόπιστη είναι η Δημοσιογραφία».
«Ο Μύθος είναι το μυστικό άνοιγμα μέσα από το οποίο οι ανεξάντλητες ενέργειες του σύμπαντος διαχέονται στην ανθρώπινη αντίληψη».
(Τζ. Κάμπελ, 1904-1987, Αμερικανός θεωρητικός της μυθολογίας).
Σας παρουσιάζουμε σήμερα έναν άγνωστο συγγραφέα, αλλά πολύ σπουδαίο που θα έπρεπε να διδάσκεται στα ελληνικά σχολεία. τον Παλαίφατο (πάλαι, επίρρημα = από παλιά + ρήμα φημί = λέγω). Παλαίφατος είναι, πιθανώς, το ψευδώνυμο, που δόθηκε από τον Αριστοτέλη στον ιστοριοδίφη μαθητή του «διά το φάναι τα παλαιά».
Ελάχιστα πράγματα είναι γνωστά για τη ζωή του. Γεννήθηκε στην Αίγυπτο ή στην Αθήνα (Λεξικό Σουΐδα, λήμμα: Παλαίφατος Αιγύπτιος) τον 4ο π.Χ. και ταξίδεψε αρκετά, κατά τη συνήθεια της εποχής. Ορθολογιστής και αθεράπευτα ρεαλιστής ακολουθώντας τα βήματα του δασκάλου του, και σχολαστικός γραμματικός, όπως διαφαίνεται από τις ετυμολογήσεις και παρετυμολογήσεις που απαντούν στο έργο του ταυτόχρονα, ωστόσο ερευνητής των μυθολογικών ιστοριών και διαδόσεων, με έκδηλο ενδιαφέρον για τη Γεωγραφία και τη Λαογραφία, στοιχεία που προσδίδουν στα γραπτά του γοητεία και ομορφιά. Το έργο του «Περί απίστων» σφραγίζει την εποχή, κατά την οποία η λογική σκέψη φαίνεται να έχει επικρατήσει πλέον πάνω στο μυστικισμό και τον μύθο των προηγούμενων αιώνων.
Στις «απίστευτες ιστορίες» του ο Παλαίφατος αφηγείται εν συντομία 51 Μύθους και προσπαθεί να ανιχνεύσει το «πραγματικό» τους περιεχόμενο και την «Αλήθεια» στην οποία αυτές παραπέμπουν. Το έργο θεωρείται επιτομή ενός μεγαλύτερου απολεσθέντος συγγράμματος «Λύσεις των μυθικώς ειρημένων». Πρωτοεκδόθηκε στην Βενετία το 1505 από τον Άλδο Μανούτιο, σπουδαίο τυπογράφο (1449,1515). Στην πραγματικότητα δίνονται «Εξηγήσεις» μόνο για τις 46 πρώτες ιστορίες. Οι τελευταίες 5 φαίνεται πως αποτελούν προσθήκες ενός μεταγενέστερου συγγραφέα, είναι γραμμένες με ένα διαφορετικό στυλ και δεν περιλαμβάνουν «επεξηγήσεις».
Η ΙΕΡΗ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ
Βρισκόμαστε σε μια κρίσιμη ιστορική περίοδο που προϊωνίζεται για μας μόνο αδιέξοδα. Δεν είμαστε σίγουροι τι να πούμε και τι να κάνουμε, γι’ αυτό γίνεται ακόμη πιο επιτακτική η ανάγκη να προστρέξουμε στους προγόνους μας, στην ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ. Γιατί να μελετήσουμε τα Αρχαία Ελληνικά Κείμενα; Η μελέτη αυτή εντάσσεται στα πλαίσια της Αναγέννησης της Ελλάδας. Αυτό είναι το success story της. Είναι για μας ζήτημα ιερό. Όπως είπε ο Καζαντζάκης στην «Ασκητική» του, «Ν’ αγαπάς την ευθύνη να λες εγώ, εγώ μονάχος μου θα σώσω τον κόσμο. Αν χαθεί, εγώ θα φταίω». Νιώθουμε ελεύθεροι όταν είμαστε υπεύθυνοι. Υπεύθυνοι να φερθούμε με σεβασμό στον εαυτό μας και στους άλλους. Υπεύθυνοι να φερθούμε με ωριμότητα και σύνεση. Με τη μελέτη αυτή, των Αρχαίων κειμένων αναγνωρίζουμε την ευθύνη μας στη σύγχρονη πνευματική ζωή του Έθνους.
ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΑΥΤΟΓΝΩΣΙΑΣ
«Όποιος μελετά την Αρχαία Ελληνική Γραμματεία, ψάχνει να βρει τον χαμένο του εαυτό».
(Χένρυ Μίλλερ, 1891-1980, Αμερικανός συγγραφέας)
Η απομυθοποίηση είναι το peak[2] της Λογικής και της Αλήθειας. Μην καταπίνετε αμάσητη την πληροφορία όσο κι αν φαίνεται αληθοφανής.
ΑΠΙΣΤΕΥΤΑ ΚΙ ΟΜΩΣ ΑΛΗΘΙΝΑ!
«Ἐν ἀρχῇ ἔστιν ἅ ἐγένετο, καί νῦν ἔσται».
«Τάδε περὶ τῶν ἀπίστων συγγέγραφα. ἀνθρώπων γὰρ οἱ μὲν εὐπειθέστεροι πείθονται πᾶσι τοῖς λεγομένοις, ὡς ἀνομίλητοι σοφίας καὶ ἐπιστήμης, οἱ δὲ πυκνότεροι τὴν φύσιν καὶ πολυπράγματοι ἀπιστοῦσι τὸ παράπαν μηδὲν γενέσθαι τι τούτων. ἐμοὶ δὲ δοκεῖ γενέσθαι πάντα τὰ λεγόμενα (οὐ γὰρ ὀνόματα μόνον ἐγένοντο, λόγος δὲ περὶ αὐτῶν οὐδεὶς ὑπῆρξεν· ἀλλὰ πρότερον ἐγένετο τὸ ἔργον, εἶθ᾽ οὕτως ὁ λόγος ὁ περὶ αὐτῶν)·…
(= Αυτά έχω συγγράψει σχετικά με τα απίστευτα. Στους ανθρώπους οι πιο ευκολόπιστοι πιστεύουν ό,τι κι αν λέγεται ως να μην έχουν σχέση με την ευφυΐα και τη γνώση, κι απ’ την άλλη οι «τετραπέρατοι» και περίεργοι δεν πιστεύουν καν ότι κάτι έγινε απ’ αυτά. Ωστόσο, κατά τη γνώμη μου, έγιναν όλα όσα λέγονται – διότι δεν υπήρξαν μόνο τα ονόματα χωρίς να υπάρχει λόγος γι’ αυτά, αλλά πρώτα έγινε το πράγμα κι έπειτα ο λόγος περί αυτού – ενώ όσα είδη και εκπρόσωποι ειδών αναφέρονται ότι υπήρχαν τότε, τα οποία τώρα δεν υπάρχουν αυτά δεν υπήρξαν ποτέ. Αν κάτι, οτιδήποτε, έγινε κι άλλοτε, τότε γίνεται και τώρα και θα γίνεται και στο εξής. Εγώ πάντα επαινώ σταθερά τους συγγραφείς Μέλισσο και Λαμίσκο τον Σάμιο που λένε: «Στην αρχή είναι όσα έγιναν κι αυτά θα είναι και τώρα». Μερικά, λοιπόν, από αυτά που έγιναν οι ποιητές κι οι πεζογράφοι τα τροποποίησαν ώστε να γίνουν πιο απίστευτα και εντυπωσιακά, για να εντυπωσιάζουν τους ανθρώπους. Εγώ, πάλι γνωρίζω ότι δεν είναι δυνατόν τα πράγματα να είναι έτσι όπως τα λένε, ωστόσο αυτό μόνο διαπίστωσα ότι, αν κάτι δεν γινόταν, δεν θα λεγόταν. Καθώς μάλιστα επισκέφθηκα και πολλές περιοχές ρωτούσα τους μεγαλύτερους για να μαθω για το καθένα απ’ αυτά και τώρα συγγράφω όσα έμαθα απ’ αυτούς. Όσο για τους τόπους, τους είδα εγώ ο ίδιος πώς ήταν ο καθένας, και έγραψα γι’ αυτούς όχι όπως λέγονται αλλά όπως τους επισκέφθηκα ο ίδιος και τους περιέγραψα).
Η Αρχαία Ελληνική Μυθολογία είναι μια κιβωτός γνώσης που επιβιώνει στον ωκεανό του χρόνου προσμένοντας την πνευματική αφύπνιση του ανθρώπου (Νεο – αναγέννηση!). είναι πηγή γνώσης και αλήθειας, αν την εξετάσουμε βαθύτερα και κριτικά και όχι επιφανειακά και επιπόλαια.
ΟΣΑ ΜΥΘΙΑ… ΟΛΑ ΑΛΗΘΕΙΑ! – Η ΑΛΗΘΕΙΑ ΠΙΣΩ ΑΠΟ ΤΟΝ ΜΥΘΟ
Η Μυθολογία της Ελλάδας αποτελεί Παγκόσμια Κληρονομιά!
Εξορθολογιστική Ερμηνεία του μύθου
Η ιστορία του 2ου άθλου του Ηρακλή σχετικά με την Λερναία Ύδρα, όπως δεν την έχετε ποτέ μέχρι σήμερα ακούσει. Αν σας τη διηγηθώ εγώ, δεν θα με πιστέψετε. Αν όμως σας την διηγηθεί ένας αρχαίος Έλληνας Ιστορικός και Μυθογράφος του 4ου π.Χ. αιώνα;
Από το έργο του Παλαίφατου «Περί απίστων», μύθος 38 [Περί Ύδρας].
«Λέγεται καί περί τῆς Ὕδρας τῆς Λερναίας ὅτι ὄφις ἦν ἔχων πεντήκοντα κεφαλάς, σῶμα δέ ἕν… οὗ γενομένου γράφουσι τήν ὕδραν ὄφιν καί τόν μῦθον προσαναπλάττουσιν»
(Συγγραφέας: Παλαίφατος, «Περί απίστων»)
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΜΥΘΟΥ 38
[Για την Ύδρα: Για τη Λερναία Ύδρα λένε ότι ήταν φίδι που είχε 50 κεφάλια και ένα σώμα, και ότι όταν ο Ηρακλής της έκοβε ένα κεφάλι ξεφύτρωναν δύο. Κι ότι ήρθε ο Καρκίνος = Κάβουρας για να βοηθήσει την ύδρα· και τότε ο Ιόλαος υπερασπίστηκε τον Ηρακλή, αφού κι ο Καρκίνος υπερασπιζόταν την ύδρα. Αν υπάρχει άνθρωπος που πιστεύει ότι έτσι έγινε, είναι πολύ ανόητος. Ακόμα και η εξωτερική εικόνα του πράγματος είναι γελοία. Αλλά και πώς όποτε έκοβε ένα κεφάλι, τα υπόλοιπα 49 δεν του επετίθοντο ούτε τον δάγκωναν; Η πραγματικότητα λοιπόν ήταν η εξής: Ένας Λέρνος ήταν βασιλιάς της περιοχής, κι απ’ αυτόν είχε πάρει το όνομά της (τότε όλοι οι άνθρωποι κατοικούσαν σε συνοικισμούς, την περιοχή αυτή την έχουν τώρα οι Αργείοι). Οι πόλεις που υπήρχαν τότε ήταν το Άργος, η Μυκήνη, η Τυρήνη και η Λέρνη και σε καθεμιά απ’ αυτές τις περιοχές υπήρχε βασιλιάς. Οι υπόλοιποι λοιπόν βασιλιάδες ήταν υποταγμένοι στον Ευρυσθέα του Σθένελου, του γιου του Περσέα· αυτός κυβερνούσε τις Μυκήνες, που ήταν η σημαντικότερη και η μεγαλύτερη πόλη και με τους περισσότερους κατοίκους· αλλά ο Λέρνος δεν ανεχόταν να ’ναι υποτακτικός του Ευρυσθέα. Γι’ αυτό τον λόγο λοιπόν βρίσκονταν σε εμπόλεμη κατάσταση μαζί του.
Στην είσοδο, τώρα, της περιοχής του Λέρνου υπήρχε ένας μικρός οχυρωμένος οικισμός που τον φρουρούσαν πενήντα αντρειωμένοι τοξότες οι οποίοι υπερασπίζονταν το φρούριο συνεχως και αδιαλείπτως μέρα και νύχτα. Το όνομα του οικισμού ήταν Ύδρα. Στέλνει λοιπόν ο Ευρυσθέας τον Ηρακλή για να καταλάβει τον οικισμό. Οι στρατιώτες του Ηρακλή έκαιγαν τους τοξότες που ήταν πάνω στο φρούριο και όποτε έπεφτε κάποιος χτυπημένος τον αντικαθιστούσαν δύο τοξότες αντί για έναν, αφού ο σκοτωμένος ήταν πολύ γενναίος. Επειδή όμως πιεζόταν ο Λέρνος από τον Ηρακλή στον πόλεμο, προσέλαβε για βοήθεια μισθοφόρους Κάρες. Ήρθε λοιπόν οδηγώντας τον στρατό του κάποιος ονόματι Καρκίνος, άντρας ψηλός και έμπειρος στα πολεμικά. Μαζί με αυτόν αντιμετώπιζαν τον Ηρακλή. Στη συνέχεια έφτασε σε βοήθεια του Ηρακλή ο Ιόλαος ο γιος του Ιφικλή, ο ανηψιός του Ηρακλή, με στρατό από τις Θήβες και πλησιάζοντας την Ύδρα έβαλε φωτιά στο φυσικό οχυρό. Με αυτή την επιπλέον στρατιωτική δύναμη ο Ηρακλής έδιωξε τη φρουρά, κατέλαβε την Ύδρα και σκότωσε τους στρατιώτες που την υπερασπίζονταν. Από αυτό το ιστορικό γεγονός, περιγράφουν την ύδρα ως φίδι και πλάθουν τον μύθο της Λερναίας Ύδρας, του φιδιού με τα 50 κεφάλια].
Αυτοί ήταν στρατιώτες, η Ύδρα ένα μέρος με πολύ νερό, πολλά έλη και θα μπορούσε να φανταστεί κάποιος ότι μέσα στα έλη ζούσαν φίδια, αλλά η πραγματικότητα είναι ότι ήταν γενναίοι στρατιώτες, μας διηγείται ο Παλαίφατος. Ο ὕδρος (ὕδωρ) ὡς τό ὕδρα = ὄφις διαιτώμενος ἐν ὕδασι, νεροφίδα (Λεξικόν Liddell–Scott).
Ύστερα απ’ όλα αυτά εσείς θα συνεχίσετε να πιστεύετε τα παραμύθια, με τα οποία σας παραμυθιάζουν, ή θα πιστέψετε τους Μύθους (= αληθινές προφορικές διηγήσεις ιστορικών παραδόσεων); Θα συνεχίσετε να είστε «αμνοί επί σφαγήν» (= αναλώσιμοι) ή θα γίνετε Λύκοι και Δράκοι οξυδερκείς που θα εξολοθρέψουν τους «σφαγείς» τους. Δειλοί, Μοιραίοι κι Άβουλοι αντάμα προσμένοντας, ίσως, κάποιο θάμα! Αν, ναι, τότε είστε άξιοι της Μοίρας σας! Και δεν θα μπορέσετε ποτέ να αλλάξετε το πεπρωμένο σας, διότι για να αλλάξετε τον κόσμο, πρέπει πρώτα να αλλάξετε τον εαυτό σας (τον τρόπο του σκέπτεσθαι και κρίνειν τα πράγματα).
Ομολογώ ότι αυτό δεν είναι εύκολο, αλλά αξίζει έστω μια μικρή προσπάθεια αναστοχασμού και αυτοκριτικής που θα επιφέρει εντυπωσιακά και γόνιμα αποτελέσματα.
Το άρθρο αφιερώνεται στους ηρωικούς αγωνιστές της Ελληνικής Επανάστασης, που έπεσαν στους Μύλους της Λέρνης, στην Αργολίδα την 13η Ιουνίου του 1825. Είναι μια ευκαιρία για να διατηρήσουμε ζωντανή την ιστορική μνήμη και να αναδείξουμε τη σημασία της μάχης, όπου 480 Έλληνες διέλυσαν 6.200 Αιγύπτιους του Ιμπραήμ πετυχαίνοντας την πρώτη νίκη κατά του Ιμπραήμ και σώζοντας έτσι την Πελοπόννησο και την Επανάσταση.
Διδαχθήκαμε Μύθους! Μεγαλώσαμε με μύθους!
Γεράσαμε με μύθους!
Είναι πλέον καιρός να μάθουμε την Αλήθεια, πριν φύγουμε από τον μάταιο τούτο κόσμο.
ΠΗΓΗ: από την στήλη του γράφονος, «ΕΤΥΜΟΛΟΓΩ ΑΡΑ ΥΠΑΡΧΩ – “ἄπιτε”!», στην εφημ. «Εβδόμη», 14.6.2025. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 15.6.2025.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1] παλαίφατος = ο προ πολλού χρόνου ρηθείς, λεχθείς, λαληθείς, προφητευθείς, ο αρχαίος, ο παλαιός ο αρχέγονος, ο παμπάλαιος, ο πάλαι φημιζόμενος, ο μυθώδης / μυθικός.
[2] peak= το αποκορύφωμα, το απόγειο, η αιχμή του δόρατος, το ζενίθ.
ΞΕΝΟΙ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ ΔΥΝΑΜΗ του ΜΥΘΟΥ μυθος αποψεις αποφθεγματα γνωμες
