Του Απόστολου Τσακρίδη
Το σπήλαιο της περιοχής Άσφενδος Σφακίων Χανίων Κρήτης παρ’ όλον τον μικρό του χώρο, παρουσιάζει τεράστιο αρχαιολογικό ενδιαφέρον, καθώς το 1960 – ΔΙΑΒΑΣΤΕ το ΕΔΩ – ανακαλύφθηκαν εγχάρακτες παλαιολιθικές βραχογραφίες στην κάτω επιφάνεια της σταλαγματικής πλάκας κοντά στην είσοδο του. – ΔΕΙΤΕ σχετικό βίντεο του Γ. Λεκάκη, ΕΔΩ.
Θεωρούνται οι αρχαιότερες σπηλαιογραφίες του ελλαδικού χώρου με την χρονολόγηση τους να εκτιμάται στα 11.000 – 9.000 χρόνια πριν από σήμερα (- βλ. Α. Ζώης, ΥΠΠΟΑ). Ο Α. Ζώης μάλιστα διερωτάται εάν ορισμένες από αυτές ανήκουν στην Ανώτερη Παλαιολιθική περίοδο (40.000 – 11.000 χρόνια πριν από σήμερα).
Με λίγα λόγια το έργο τέχνης χρονολογείται μετά από την τελευταία παγετώδη περίοδο και συγκεκριμένα στο μεταβατικό διάστημα της Μεσολιθικής περιόδου (12.000 χρόνια πριν).
Σύμφωνα με τον δρ. Th. Strasser (του Κολλεγίου Πρόβιντενς, περιοδικό Journal of Archaeological Science) – ΔΙΑΒΑΣΤΕ το ΕΔΩ – οι αρχαιολογικές και παλαιοντολογικές πληροφορίες, καθώς και οι νέες τεχνολογίες που δεν ήταν διαθέσιμες στους προηγούμενους μελετητές, προσφέρουν στοιχεία που επιβεβαιώνουν την παλαιολιθική χρονολόγηση των πρώτων βραχογλυπτών.
Τα εικονιστικά θέματα αποτελούνται από χαράγματα ζώων – θηραμάτων, παράσταση τόξου, με βέλος, δένδρο, πλωτό μέσο – πλοίο με πανί ιστίο(!!!), καμάκι, χιαστί ακόντια ή κουπιά. Στις παραστάσεις ζώων εικονίζονται 37 ελάφια, ένα παλαιολιθικό «κοπάδι». Το σπάνιο αυτό είδος αναγνωρισμένου απολιθωμένου νάνου ελαφιού με το όνομα Candiacervus ropalophorus, έζησε στην Κρήτη μεταξύ 21.500 – 11.000 χρόνια πριν από σήμερα.
Ανάμεσα στο πλήθος των βραχογραφημάτων διακρίνονται κάποια αφηρημένα σύμβολα και μοτίβα με πολλές μικρές κοιλότητες (κουκκίδες). Κάποια από αυτά σχηματίζουν κύκλους με κουκκίδες ή ακόμα και γεωμετρικούς σχηματισμούς.
Τα συγκεκριμένα σχέδια – μοτίβα, τα συναντάμε σχεδόν πανομοιότυπα, στην Ταφική Κόγχη των Ασκητών Ροδόπης Θράκης. Εκεί, ο αρχαιολόγος Δ. Τριαντάφυλλος τα ερμήνευσε ως αναπαραστάσεις αστερισμών (βλ. Τριαντάφυλλος 1980: 159. 1980/81: 64, 1984: 18,19).
Για να αποκτήσω ακόμα μια επιβεβαίωση ότι πρόκειται για αστερισμούς, έδειξα εγώ ο ίδιος τις φωτογραφίες από την Ταφική Κόγχη της Θράκης στον Βούλγαρο δρ. αρχαιοαστρονομίας Αλ. Στόεβ και με διαβεβαίωσε ότι όντως εικονίζονται κάποιοι γνωστοί αστερισμοί.
Η βραχώδης επιφάνεια του Ασφένδου πιθανόν να αποτέλεσε θεση δράσης των προϊστορικών ανθρώπων σε διάφορες χρονολογικές φάσεις. Συνηθίζεται άλλωστε, σε σημεία που υπάρχουν παλαιότερα βραχογραφήματα ο επόμενος που βρίσκει το καταφύγιο του εκεί, να αφήσει και αυτός το δικό του αποτύπωμα στον χρόνο.
Από μια προσπάθεια σύγκρισης των μοτίβων που συναντούμε και στις δύο προϊστορικές θέσεις μπορούμε να συμπεράνουμε τα εξής:
Στο σπήλαιο του Ασφένδου πιθανότατα έχουμε αναπαραστάσεις από αστερισμούς που είναι όμοιοι με της Θράκης. Αν συνδυάσουμε και την απεικόνιση του χαραγμένου πλοιαρίου, τότε μπορούμε να οδηγηθούμε στο συμπέρασμα ότι ομιλούμε για παλαιολιθικούς ή μεσολιθικούς κυνηγούς, που εκτός από την ικανότητα κατασκευής κάποιων πρώιμων πλωτών μέσων είχαν τις απαραίτητες αστρονομικές γνώσεις για να προσανατολιστούν στο αχανές πελαγος. Αμέσως το μυαλό μας πάει, στους πρώτους νεολιθικούς ναυτικούς του Αιγαίου, που έκαναν εμπόριο οψιδιανού από την Μήλο στην ηπειρωτική στεριά [σ.σ.: και δη με την Κρήτη επιβεβαιωμένα πριν 12.000 χρόνια – ΔΙΑΒΑΣΤΕ το ΕΔΩ], όπως στο σπήλαιο Φράγχθι Αργολίδος. Ένα ακόμα κοινό σύμβολο που συναντούμε στις χαραγμένες εικονιστικές παραστάσεις στην Κρήτη και την Θράκη, είναι το μητρικό σύμβολο, που είναι το ιερόν αιδοίον. Στην πατρίδα του Ορφέως, στον σημερινό Έβρο, έχουν εντοπιστεί σπάνιες βραχογραφίες με το γυναικείο αιδοίον. Τις βραχογραφίες αυτές τις ανακάλυψε ο ερευνητής Στ. Παλάζης. Ανάμεσα στο πλήθος των χαραγμένων συμβολισμών του σπηλαίου στην Άσφενδο συναντούμε ένα παρόμοιο ιερό σύμβολο όπως αυτό του Έβρου στην Θράκη.
Η Θράκη, μάνα-γη του μεγάλου αστρονόμου Ορφέως, δεν θα μπορούμε να μην μας αποκαλύψει τα αρχέγονα σημάδια της. Από τον Έβρο μέχρι και το ιερό Παγγαίον όρος υπάρχουν χιλιάδες βραχογραφήματα που υποδηλώνουν το πλούσιο παρελθόν του τόπου. Οι βραχογραφίες της Αιγαιακής Θράκης δεν έχουν ακόμα αναδειχθεί. Ο αινιγματικός τους χαρακτήρας μπορεί να μας δώσει πολύ σημαντικές πληροφορίες που δυστυχώς δεν γνωρίζουμε ακόμα.
Οι σπηλαιοδίφες της Κρήτης, όπως δείχνουν τα στοιχεία που παραθέτουμε, εκτός από κυνηγοί είχαν και την ικανότητα να παρατηρούν τους αστερισμούς στον ουράνιο θόλο και να τους συμβολίζουν.
Τελικώς μήπως υπήρχε:
- μια κοινή συμβολική γλώσσα της εποχής;
- ένας κοινός κώδικας επικοινωνίας / γραφή, που τον γνώριζαν οι πρωτόγονοι κάτοικοι του ελλαδικού χώρου;
- Μήπως πρέπει να επαναπροσδιορίσουμε τις υπάρχουσες εκτιμήσεις μας;
Τελικώς οι αστρονομικές γνώσεις μετατίθενται ακόμα πιο πίσω στο αρχαίο παρελθόν; Στο Γκιομπεκλί Τεπέ οι αρχαιολόγοι αναθεώρησαν πολλά για την περίοδο εκείνη (11.000 – 9.000 χρόνια πριν από σήμερα). Οι παλαιολιθικοί άνθρωποι όπως αποδείχθηκε εκτός από οργανωμένες πελώριες κατασκευαστικές δομές είχαν και προηγμένες αστρονομικές γνώσεις.
ΠΗΓΗ: ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 13.6.2025.
Υ.Γ.: Θελω να ευχαριστήσω τον ερευνητή Στ. Παλάζη, χωρίς αυτόν δεν θα γνώριζα τίποτα για τις βραχογραφίες του Έβρου. Αφιερωμένο στις άγνωστες βραχογραφίες της Θράκης μας.
αρχαιες κοινες αρχαιοαστρονομικες γνωσεις ΣΦΑΚΙΩΝ ΚΡΗΤΗΣ ΘΡΑΚΗΣ, πριν 13.000 χρονια αρχαιοαστρονομια ΑΣΦΕΝΔΟΥ ΣΦΑΚΙΑ ΚΡΗΤΗ ΘΡΑΚΗ 10.000 σπηλαιο ασφενδος Σφακια αρχαιολογικος χώρος 1960 εγχαρακτη παλαιολιθικη βραχογραφια σταλαγμιτης αρχαιοτερες σπηλαιογραφιες ελλαδα 11.000 – 9.000 χρονων Ζωης, Ανωτερη Παλαιολιθικες περιοδος εποχη 40.000 εργο τεχνης τελευταια παγετωδης παγετωνας Μεσολιθικη 12.000 στρασερ Strasser αρχαιολογια παλαιοντολογια τεχνολογια πρωτη γλυπτο εικονα χαραγμα ζωο – θηραμα παρασταση τοξο, βελος, δενδρο, πλωτο μεσο μεσον αρχαιοτερη αρχαιοτερα αρχαιοτερος αρχαιοτερο παλαιολιθικο πλοιο πανι ιστιο ιστιοφορο καμακι, χιαστι ακοντιο κουπι ζωα ελαφια, κοπαδι σπανιο ειδος απολιθωμα νανος ελαφι Candiacervus ropalophorus, 21.500 – 21.000 20.000 βραχογραφημα αφηρημενα συμβολα μοτιβα μοτιβο κοιλοτητα κουκκιδα κυκλος κουκκιδα γεωμετρικος σχηματισμοος σπειρα σχεδιο – μοτιβα, αρχαια Ταφικη Κογχη Ασκητες Ροδοπης Θρακη αρχαιολογος Τριανταφυλλος ερμηνεια αναπαρασταση αστερισμος αστερισμοι Ταφος Βουλγαρος αρχαιοαστρονομος Στοεβ βραχος προιστορια ανθρωπος παλαιοτερα βραχογραφηματα καταφυγιο αποτυπωμα χαραγμενο πλοιαριο παλαιολιθικοι μεσολιθικοι κυνηγος, κατασκευη πρωιμασ πλωτα μεσα αστρονομια προσανατολισμος πελαγος πρωτοι νεολιθικοι ναυτικοι ναυτικος ναυτικο Αιγαιο εμποριο οψιδιανος οψιανος Μηλος κυκλαδων κυκλαδες σπηλια Φραγχθι Φραχθι Αργολιδος Αργολιδας Αργολιδα Αργολις συμβολο μητρικο συμβολα ιερον αιδοιον Ορφευς, εβρος, γυναικειο ιερο αιδοιο Παλαζης συμβολισμος ασφεντος νομος εβρου αστρονομος Ορφεας, αρχεγονο σημαδι Παγγαιον ορος παγγαιο βραχογραφηματα Αιγαιακη αινιγμα ουρανος κοινη συμβολικη γλωσσα κοινος κωδικας επικοινωνιας επικοινωνια πρωτογονοι κατοικοι ελλαδικος Γκιομπεκλι Τεπε παλαιολιθικοι ανθρωποι οργανωμενη πελωρια κατασκευαστικη δομη προηγμενες αγνωστες
