Της MSc δασκάλας Ουρανίας Κανελλοπούλου
Η Σκόπελος ανήκει στο νησιωτικό σύμπλεγμα των Βορείων Σποράδων Μαγνησίας Θεσσαλίας στο δυτικό Αιγαίο πέλαγος. Σύμφωνα με την μυθολογία, ο Στάφυλος, ένας εκ των υιών του Διονύσου και της Αριάδνης, ίδρυσε την Σκόπελο, ενώ κατά τα χρόνια της ηγεσίας του αυτήν αποικίστηκε από κάποιους Κρητικούς, οι οποίοι έφεραν την αμπελουργία στο νησί.
Η Σκόπελος, στα αρχαία ελληνικά, ονομαζόταν Πεπάρηθος. Την ονομασία του νησιού μαρτυρούν ο Κλαύδιος ο Πτολεμαίος στο 3ο βιβλίο του με τίτλο “Γεωγραφία” όπου αναφέρει “Πεπάρηθος νῆσος καὶ πόλις Σκόπελος” (κεφ. 12, τμ. 44, γρ. 10), το λεξικό Αρποκρατίωνος στο οποίο για την Πεπάρηθο αναγράφεται “Δημοσθένης ἐν τῷ ὑπὲρ Κτησιφῶντός φησι”, “καὶ τὴν Πεπαρήθου πόρθησιν.”, “νῆσός ἐστιν αὕτη οὐκ ἄπωθεν Εὐβοίας” (λήμμ. 45), αλλά και το λεξικό του Φωτίου, στο οποίο αναγράφεται επίσης “νῆσος οὐκ ἄποθεν Εὐβοίας.” (σελ. 411, γρ. 24).
Η Πεπάρηθος, σημερινή Σκόπελος, ήταν σημαντικό κέντρο παραγωγής αμφορέων, εάν αναλογιστεί κανείς πως το νησί φημίζονταν για το κρασί και το λάδι του. Οι αμφορείς εξυπηρετούσαν τόσο στην αποθήκευση όσο και στην μεταφορά των προϊόντων, ώστε να καλύπτονται οι ανάγκες του εμπορίου κάθε φορά.
Τριάντα δύο τέτοιοι αμφορείς, λοιπόν, βρέθηκαν σε ανασκαφές που έγιναν στις βόρειες ακτές του Πόντου. Οι αμφορείς έχουν προέλευση από την Πεπάρηθο, χρονολογούνται από το 399 π.Χ. μέχρι το 320 π.Χ. και εντοπίστηκαν σε διαφορετικά μέρη των Βορείων ακτών του Πόντου.
Ο εικονιζόμενος αμφορέας βρέθηκε σε ανασκαφή ενός Τύμβου στο Γιουζ-Όμπα, χρονολογείται από το 399 – 367 π.Χ. και φέρει στο κάτω μέρος του λαιμού, με κόκκινο χρώμα, το ελληνικό γράμμα “Α”. Η κορώνα του αμφορέα, έχει σχήμα κυλίνδρου και είναι ελαφρώς λυγισμένη, με μια ρηχή εγκοπή στο κάτω μέρος. Ο λαιμός είναι ψηλός και κυλινδρικός. Υπάρχει μια λωρίδα κόκκινου χρώματος κάτω από το στέμμα. Υπάρχει μια αυλάκωση κάτω από τα κάτω εξαρτήματα των λαβών. Το σώμα είναι κωνικό, με μια αυλάκωση που τρέχει κατά μήκος του ώμου κάτω από τα εξαρτήματα της λαβής. Το πόδι είναι ψηλό με μια ρηχή τραπεζοειδή εγκοπή.
Στο ίδιο μέρος βρέθηκαν άλλοι 3 παρόμοιοι αμφορείς της ίδιας χρονολόγησης. Ένας εξ αυτών (δεξιά εικόνα) στο επίπεδο των άνω λαβών, στο λαιμό, φέρει με κόκκινη βαφή το ελληνικό γράμμα «Δ».
Το στέμμα του είναι κυλινδρικό, με μια μικρή οριζόντια εγκοπή στο κάτω μέρος. Ο λαιμός είναι ψηλός, κυλινδρικός και ελαφρώς πρησμένος στην κορυφή. Κάτω από το στέμμα υπάρχει μια λωρίδα κόκκινου χρώματος. Το σώμα είναι σχεδόν κωνικό, το πόδι είναι ψηλό με μια ρηχή τραπεζοειδή εγκοπή.
Οι υπόλοιποι αμφορείς κατανέμονται, ως προς την τοποθεσία που βρέθηκαν, με τον εξής τρόπο:
- Άγνωστη: 11 αμφορείς
- Γιουζ Όμπα: 4 αμφορείς
- Τιριτάκα: 1 αμφορέας
- Χερσόνησος, Βορειοανατολική περιοχή: 1 αμφορέας
- Χερσόνησος, νεκρόπολη στην βόρεια ακτή: 1 αμφορέας
- Χερσόνησος, πηγάδι στην οδό Prodolnaya κοντά στην Βασιλική Kruse: 1 αμφορέας
- Νήσος Μπερεζαν: 1 αμφορέας
- Θάλασσα: 1 αμφορέας.
- Ταφικος αρχαιολογικός χώρος Elizavetovsky, Τύμβος: 5 αμφορείς
- Νυμφαίο, ανάμεσα στο τείχος του φρουρίου και την τοιχοποιία μιας κατοικίας 4ου αι.: 1 αμφορέας
- Παντικάπαιο: 2
- Περιουσία κομήτων Uvarov Porechye: 1 αμφορέας
- Νεκροταφείο οικισμού Pashkovskoye-3: 1 αμφορέας
- Νεκρόπολη Καλού Λιμένα, Τύμβος: 1 αμφορέας
Αξίζει να σημειωθεί πως στην Σκόπελο εξακολουθεί ακόμα και σήμερα να ανθίζει η τέχνη της κεραμικής και της αγγειοπλαστικής. Την μακρά παράδοση συνεχίζει ήδη από το 1900, η οικογένεια του Ν. Ρόδιου, η οποία ξεχωρίζει στον χώρο της αγγειοπλαστικής, όχι μόνο στην Σκόπελο αλλά και σε όλη την Ελλάδα. Γνωστός, επίσης, για την δράση του στο χώρο της κεραμικής, ο αγγειοπλάστης Θ. Χρυσοχού, ο οποίος προερχόμενος από την Σίφνο, έστησε τροχό και καμίνι στην κορυφή του Κάστρου της Σκοπέλου, σημερινή ονομασία «Τσουκαλάρια». Την τέχνη του συνέχισαν οι γιοί του, οι οποίοι μέχρι και μερικές δεκαετίες πριν (1950), έπλαθαν με τοπικό κοκκινωπό χώμα, εκτός των άλλων, ένα είδος μαστραπάδων (μικρή κανάτα) για το επιτραπέζιο νερό.
ΠΗΓΗ: ιστότοπος ape. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 10.6.2025.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
- Πτολεμαίος Κλ., Αρποκρατίων Λεξ., Φωτιος Λεξ., THESAURUS LINGUAE GRAECAE.
- Smith W. (1854). peparethus-geo. Perseus
- Κέντρο Πληροφορικής Κρατικού Πανεπιστημίου Saratov, Ι. Α. “Ελληνικοί αμφορείς (7ος – 2ος αι. π.Χ.) από τις βόρειες ακτές του Πόντου”, APE, 2018
- ΚΥΡΙΑΖΟΠΟΥΛΟΥ Β. “Ελληνικά παραδοσιακά κεραμικά” εκδ. ΕΟΜΜΕΧ, 1984.
- Λεκακης Γ. “Κεραμική παράδοση της οικογένειας Ροδίου στην Σκόπελο στην Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά της Ελλάδος”, ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 18.7.2023.
αρχαιοι ελληνικοι αμφορεις σκοπελου νησος Σκοπελος αρχαια Ρωσια Κανελλοπουλου αρχαιος βορειος ποντος πεπαρηθος αρχαιος ελληνικος αμφορεας νησιωτικο συμπλεγμα Βορειες Σποραδες Αιγαιο πελαγος ελληνικη μυθολογια, Σταφυλος, θεος Διονυσος Αριαδνη ιδρυση αποικια Κρητες κρητη αμπελουργια νησι αμπελος, σταφυλι κρασι ονομα Κλαυδιος ο Πτολεμαιος Γεωγραφια πολις λεξικο αρποκρατιων HARPOCRATION Δημοσθενης υπερ Κτησιφωντος Κτησιφωντας Κτησιφων Πεπαρηθου πορθησις πορθηση πολιορκια απωθεν Ευβοια λεξικον φωτιου φωτιος PHOTIUS, αποθεν παραγωγη αμφορεων, λαδι αμφορευς αποθηκευση μεταφορα προιον εμποριο ανασκαφη βορειες ακτες Ποντου 4ος αιωνας 399 320 Βορειος ανασκαφες Τυμβος Γιουζ ομπα, 367 λαιμος κοκκινο χρωμα, ελληνικο γραμμα Αλφα κορωνα σχημα κυλινδρος εγκοπη υψηλος κυλινδρικος λωριδα στεμμα αυλακωση εξαρτημα λαβη σωμα κωνικο, κωνος αυλακι ωμος ποδι ψηλο τραπεζοειδης λαβες κοκκινη βαφη ελληνικα γραμματα Δελτα αλφαβητο αλφαβητικο κορυφη τραπεζιο αγνωστη τιριτακα χερσινησος, χερρονησος, νεκροπολη θαλασσα πηγαδι Βασιλικη κρουσε Kruse Μπερεζαν Ταφικο ταφος Elizavetovsky, ελιζαβετοφσκυ ελιζαβετοφσκι Τυμβος νυμφαιο, τειχος φρουριο τοιχοποιια παντικαπαιο περιουσια Κομης Uvarov Porechye νεκροταφειο οικισμος Pashkovskoye νεκροπολη Καλος Λιμενας, λιμην καλο λιμανι τεχνη κεραμικη αγγειοπλαστικη παραδοση 1900, οικογενεια Ροδιου, Ροδιος κεραμικα αγγειοπλαστης Χρυσοχος Σιφνος, τροχος καμινι Καστρο Τσουκαλαρια κοκκινωπο ειδος μαστραπας κανατα επιτραπεζιο νερο 7ος 2ος ελληνικα παραδοσιακα κεραμικα ΕΟΜΜΕΧ Λεκακης αυλη Πολιτιστικη Κληρονομια Ελλαδος αρχαιολογικος χωρος
