Η ΤΡΑΠΕΖΟΥΣ ΑΡΚΑΔΙΑΣ και η ΤΡΑΠΕΖΟΥΝΤΑ ΠΟΝΤΟΥ – Το τραπέζι και το τραπέζιο

Του Χρήστου Βεργέτη

Κοντά στις όχθες του ποταμού Αλφειού στην περιοχή Τραπεζουντία, ο περιηγητής Παυσανίας συνάντησε ερείπια της πόλης Τραπεζούντος. Η Τραπεζούντα ήταν πόλη της αρχαίας Αρκαδίας (αρχαία Τραπεζοῡς). Ο Απολλόδωρος αναφέρει την εξής παράδοση για το πως πήρε την ονομασία της:

Κάποτε ο Ζευς επισκέφτηκε τον ασεβή βασιλιά της Αρκαδίας, Λυκάονα, μεταμφιεσμένος σε φτωχό. Ο Λυκάων με τους γιούς του τον κάλεσαν για να τον φιλοξενήσουν. Για γεύμα μετά από συμβουλή του Μαινάλου του παρέθεσαν ένα σφαγμένο παιδί ανεμειγμένο με σπλάχνα. Ο Ζευς οργισμένος από αυτή την ασέβεια αναποδογύρισε το τραπέζι και κεραύνωσε τον Λυκάονα μαζί με τους γιους του – ΔΙΑΒΑΣΤΕ για την ΚΕΡΑΥΝΟΠΛΗΞΙΑ, ΕΔΩ. Στο σημείο που αναποδογύρισε το τραπέζι σύμφωνα με τον μύθο χτίστηκε η Τραπεζούς.

Ο Παυσανίας στα Αρκαδικά αναφέρει μια ενδιαφέρουσα ιστορία σχετικά με τους κατοίκους της Τραπεζούντας. Την περίοδο ιδρύσεως της Μεγαλόπολης κατόπιν κοινής αποφάσεως οι Αρκάδες εγκατέλειπαν τις εστίες τους και μετοικούσαν σε αυτή. Όμως οι Λυκαιάτες, οι Τρικολωνείς, οι Λυκοσουρείς και οι Τραπεζούντιοι άλλαξαν γνώμη επειδή δεν άντεχαν να εγκαταλείψουν τις παλαιές τους εστίες. Η αντίδραση των υπόλοιπων Αρκάδων ήταν σφοδρή με αυτή την ενέργεια. Χωρίς να επεκταθούμε σε ακριβείς λεπτομέρειες αξίζει να αναφέρουμε περιληπτικά στην τύχη που είχαν οι Τραπεζούντιοι που επέζησαν από την οργή.

Ο Παυσανίας γράφει για αυτούς πως έφυγαν από την Πελοπόννησο και παίρνοντας πλοία κατευθύνθηκαν στον Πόντο. Εκεί έγιναν δεκτοί θερμά από τους Τραπεζούντιους του Πόντου λόγω και της σύνδεσης τους με την κοινή ονομασία.

«Τραπεζούντιοι δὲ ἐκ Πελοποννήσου τὸ παράπαν ἐξεχώρησαν, ὅσοι γε αὐτῶν ἐλείφθησαν καὶ μὴ σφᾶς ὑπὸ τοῦ θυμοῦ παραυτίκα διεχρήσαντο οἱ Ἀρκάδες: τοὺς δὲ αὐτῶν ἀνασωθέντας ἀναπλεύσαντας ναυσὶν ἐς τὸν Πόντον συνοίκους ἐδέξαντο μητροπολίτας τ’ ὄντας καὶ ὁμωνύμους οἱ Τραπεζοῦντα ἔχοντες τὴν ἐν τῷ Εὐξείνῳ».

Κλείνοντας αξίζει να πούμε πως η Τραπεζούντα του Πόντου ιδρύθηκε από Μιλήσιους της Ιωνίας, εκ της Σινώπης, γύρω στον 8^ο αιώνα (756) π.Χ. στον 41ο παράλληλο [41°0′18″N 39°43′21″E]. Την ονόμασαν έτσι, λόγω της θέσης της, σε λόφο με τραπέζιο σχήμα. Το 1204 μ.Χ. ιδρύθηκε η αυτοκρατορία της Τραπεζούντας, η οποία έπεσε 8 χρόνια μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης, δηλ. το 1461 από πολιορκία του Μωάμεθ Β΄.

ΠΗΓΗ: ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 17.5.2025.

ΣΧΟΛΙΑ Γ. Λεκάκη:

• Επώνυμος ήρως της αρκαδικής πόλεως, στην Παρρασία χώρα, ο Τραπεζεύς / Τραπεζέας, ένας από τους 50 υιούς του βασιλέως της Αρκαδίας Λυκάονος, με την Ναϊάδα Κυλλήνη, ή την Νώνακρι. – ΠΗΓΗ: Απολλόδωρος “Βιβλιοθήκη”, 3.8.1. Διονύσιος Αλικαρνασσεύς “Ρωμαικές αρχαιότητες”, 1.13.1. Παυσανίας, 8.17.6.
• Η αρκαδική Τραπεζούς έκειτο ανάμεσα στα χωριά Κυπαρίσσια και Μαυριά, στον 37ο παράλληλο. Έχει ανασκαφεί το αρχαίο τείχος της.
• Υπάρχουν και άλλες ελληνικές πόλεις με το όνομα Τραπεζούς:
• – στον Αραβικό κόλπο (νυν Περσικό), στην Γεδρωσία (του νυν Βελουχιστάν), παράλια, προς την Ινδία. Και η περιοχή γύρω από αυτήν αποκαλείτο Τραπεζουντία. Ο πολίτης Τραπεζούντιος. Άγνωστος η σημερινή της τοποθεσία. ΠΗΓΗ: Στέφ. Βυζάντιος “Εθνικά”.
• – στην Καλαβρία Μεγάλης Ελλάδας / Κάτω Ιταλίας.
• – Τέλος, στον Πειραιά, στην Πύλη Ηετίωνος, υπήρχε τοπωνύμιο, Τραπεζών, λόγω των τραπεζών τάφων της περιοχής. Από αυτό και κατά παράφραση ονομάσθηκε η Τραπεζώνα > Δραπετσώνα, στην οποία, από γυρίσματα της ιστορίας, ήλθαν και εγκαταστάθηκαν το 1922 πρόσφυγες από την Μικρά Ασία και τον Πόντο και ονόμασαν προσφυγικό συνοικισμό “Ποντιακά”.

ΠΗΓΗ: Γ. Λεκάκης “Συγχρονης Ελλαδος περιηγησις”.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

• ΒΥΖΑΝΤΙΟΣ Στέφ. «ΕΘΝΙΚΑ».
• ΠΑΥΣΑΝΙΑΣ «ΑΡΚΑΔΙΚΑ»
• Λεκάκης Γ. “Η άγνωστη Μικρά Ασία“.
• Η ΤΡΑΠΕΖΟΥΝΤΑ ΑΡΚΑΔΙΑΣ ΚΑΙ Η ΤΡΑΠΕΖΟΥΝΤΑ ΤΟΥ ΠΟΝΤΟΥ. ΑΡΚΑΔΕΣ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΑΝ ΣΤΗΝ ΤΡΑΠΕΖΟΥΝΤΑ ΤΟΥ ΠΟΝΤΟΥ! Κανάλι Πολύτιμος.

ΤΡΑΠΕΖΟΥΣ ΑΡΚΑΔΙΑΣ ΤΡΑΠΕΖΟΥΝΤΑ ΠΟΝΤΟΥ, αρχαια μεταναστευση ΑΡΚΑΔΩΝ ΑΡΚΑΔΙΑ ΠΟΝΤΟΣ αρχαιοι ΑΡΚΑΔΕΣ επωνυμος ηρως ηρωας αρκαδικη πολις, Παρρασσια Παρρασια Παρασσια Παρασια χωρα, Τραπεζευς / Τραπεζεας, 50 υιοι γιοι βασιλευς Λυκαονας, Ναιαδα ναιας Κυλληνη, Νωνακρις Απολλοδωρος Διονυσιος Αλικαρνασσευς Παυσανιας, χωριο Κυπαρισσια Μαυρια 37ος παραλληλος ανασκαφη αρχαιο τειχος αρχαια πολη ελληνικη Αραβικος κολπος αραβια Περσικος περσια ιραν Γεδρωσια Βαλουχισταν παραλια Ινδια Τραπεζουντια Τραπεζουντιος αγνωστος αγνωστη Βυζαντιος Βεργετης ποταμος Αλφειος περιηγητης ερειπια παραδοση ονομα ετυμολογια θεος Διας ζευς επισκεψη ασεβης βασιλιας Λυκαων μεταμφιεση φτωχος φιλοξενια γευμα συμβουλη Μαιναλος σφαγμενο παιδι σπλαχνα ανθρωποφαγια σφαγη οργη ασεβεια τραπεζι κεραυνωση κεραυνος μυθος Αρκαδικα ιστορια κατοικοι ιδρυση Μεγαλοπολη Μεγαλοπολις αρχαιοι μετοικηση Λυκαιατες, λυκαιο λυκαιον ορος Τρικολωνεις, Τρικολωνοι Λυκοσουρεις λυκοσουρα Τραπεζουντιοι αντιδραση Πελοποννησος πλοιο ευξεινος Ποντος μαυρη θαλασσα θυμος παραυτικα ανασωθεντες αναπλευση ναυς συνοικοι μητροπολη ομωντμος Μιλησιοι 8^ος αιωνας πΧ 13ος 1204 μΧ αυτοκρατορια της Τραπεζουντας, αλωση της Κωνσταντινουπολης, Κωνσταντινουπολεως Κωνσταντινουπολη Κωνσταντινουπολις 15ος 1461 πολιορκια Μωαμεθ Β 756 41ος παραλληλος Μπαλουχισταν, Βαλουχισταν Μπαλοχισταν ιωνια ιωνες σινωπη λοφος τραπεζιο σχημα τραπεζιοσχημο Καλαβρια Μεγαλη Ελλαδα Κατω Ιταλια αρχαιος Πειραιας, Πειραιευς Πυλη Ηετιωνος, Ηετιωνας Ηετιων τοπωνυμιο, Τραπεζων, τραπεζα ταφος παραφραση Τραπεζωνα > Δραπετσωνα, ιστορια 1922 ελληνες προσφυγες Μικρα Ασια προσφυγικος συνοικισμος Ποντιακα ετυμολογια Δραπετσωνας Δραπετσωνος