Της αρχαιολόγου Θώμης Σαββοπούλου
Ο οικισμός, στον οποίο ανήκει το νεκροταφείο, βρισκόταν στον λόφο του μεταγενέστερου βυζαντινού κάστρου, που συνδυάζει τα φυσικά πλεονεκτήματα της άμυνας και εξασφαλίζει στους κατοίκους προσβασιμότητα σε πόσιμο νερό από ρέοντα χείμαρρο στις υπώρειες του.
Στην θέση Παλιό Γυναικόκαστρο του Κιλκίς 57 χλμ. ΒΔ. της Θεσσαλονίκης, ανασκάφηκε νεκροταφείο της Εποχής Σιδήρου (12ος – 9ος / 8ος αι. π.Χ.). Κύριο χαρακτηριστικό του είναι η καθολική, σχεδόν, χρήση του εθίμου της καύσης των νεκρών, έναντι της περιορισμένης χρήσης του ενταφιασμού.
Η ανιχνεύσιμη διαδικασία του τελετουργικού της ταφής, περιλάμβανε την καύση του νεκρού, τα υπολείμματα της οποίας συγκεντρώνονταν σε αγγεία (τεφροδόχα) και την εναπόθεσή τους μέσα σε λίθινους οικογενειακούς περιβόλους διαμέτρου 3 μ. περίπου. Οι περίβολοι καλύπτονταν με λιθοσωρό, στην μορφή μικρών τύμβων. Η επάλληλη και μακρόχρονη χρήση των περιβόλων διατάραξε τα αρχικά τους όρια με αποτέλεσμα την δημιουργία ενός ενιαίου τυμβόσχημου λιθοσωρού. Στα όρια του τυμβόσχημου πυρήνα, εντοπίσθηκαν ενταφιασμοί σε κιβωτιόσχημους τάφους και σε πιθάρια. Οι σχέσεις κοινωνικής συνοχής, που αποκαλύπτονται από την μακραίωνη και συνεχή χρήση του ταφικού χώρου, υποδηλώνουν ένα ομοιογενές κοινωνικό ιστό, χωρίς διαφοροποιήσεις ή μεταβολές στην σύνθεση της τοπικής κοινότητας.
Αξιοσημείωτο στοιχείο του νεκροταφείου, είναι επίσης η παρουσία στα ΒΔ. του τύμβου, ενός στρώματος με έντονα υπολείμματα στάχτης και οστών, το οποίο πιθανότατα πρέπει να σχετισθεί με χώρο διεξαγωγής νεκρικών εθιμικών τελετουργιών.
Στην πολυπληθή ομάδα των τεφροδόχων συγκαταλέγονται αμφορείς, οπισθότμητες οινοχόες, φιάλες και κάνθαροι, με τεχνικές διακόσμησης, που επιβιώνουν από την ύστερη Εποχή Χαλκού, όπως η εγχάρακτη, η εμπίεστη, η ονυχωτή με σαφείς επιδράσεις βορειότερων προτύπων, ενώ η παρουσία της νοτιότερης γραπτής διακόσμησης είναι ισχνότερη. Το κτερισματικό υλικό περιορίζεται σε ενδεικτικά του φύλου των νεκρών αντικείμενα, κυρίως σιδερένια όπλα και χάλκινα κοσμήματα, τα οποία είχαν τοποθετηθεί στο εσωτερικό των τεφροδόχων. Η ποικιλία και ο αριθμός τους αντικατοπτρίζει το βιοτικό επίπεδο, τις σχέσεις και τις επαφές της κοινωνίας του Γυναικοκάστρου με σύγχρονούς της οικισμούς.
ΠΗΓΗ: ΥΠΠΟΑ, ΕΦΑ ΚΙΛΚΙΣ, ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 4.5.2014.
Το νεκροταφείο των τύμβων στο Παλαιό Γυναικόκαστρο, το οποίο χρονολογείται στην Πρώιμη Εποχή Σιδήρου, αποκαλύφθηκε σε σωστικές ανασκαφικές έρευνες των δεκαετιών του 1980 και 1990 από την αρχαιολόγο Θ. Σαββοπούλου. Η ανασκαφική έρευνα αποκάλυψε καύσεις σε 542 τεφροδόχα αγγεία, τα οποία τοποθετούνταν σε κυκλικούς περιβόλους που καλύπτονταν από λιθοσωρούς και είχαν πιθανότατα την μορφή τύμβων.
Μέσα στα αγγεία, στους τάφους και στα πιθάρια, είχαν τοποθετηθεί κτερίσματα, που συνόδευαν τους νεκρούς στο αιώνιο ταξείδι τους. Σιδερένια όπλα, αιχμές δοράτων, ξίφη και μαχαιρίδια στους άνδρες-πολεμιστές και χάλκινα κοσμήματα στις γυναίκες. Η ποσότητα και το είδος των κτερισμάτων προφανέστατα απηχεί την οικονομική κατάσταση και την θέση των νεκρών στις τοπικές κοινωνίες. Μεταξύ των κτερισμάτων αξιοσημείωτη είναι η παρουσία χάλκινων διπλών πελέκεων και μικρών περιάπτων. Η εμβληματική μορφή τους ώθησε μελετητές να προσδώσουν, σε μια προσπάθεια ερμηνείας, όχι μόνο διακοσμητικό, αλλά και θρησκευτικό, κοινωνικό ή αποτροπαϊκό συμβολισμό. Σε ορισμένους τάφους βρέθηκαν χρυσά ρομβόσχημα ελάσματα με έκτυπη διακόσμηση, τα λεγόμενα «επιστόμια», τα οποία τοποθετούνταν στο στόμα του νεκρού. Εντοπίστηκαν, επίσης, 85 ενταφιασμοί σε κιβωτιόσχημους τάφους και πιθάρια.
ΠΗΓΗ: ΥΠΠΟΑ, ΕΦΑ ΚΙΛΚΙΣ.
- Το χωριό Γυναικόκαστρο – 15 χλμ. ΝΔ. του Κιλκίς – ευρίσκεται στον 40ό παράλληλο [40°56′59″N 22°44′43″E]. Το ιστορικό κάστρο εποπτεύει μια περιοχή μεταξύ των ποταμών Εχέδωρου (κακώς λεγομένου Γαλλικού)και Αξιού. Ιδρύθηκε από τον αυτοκράτορα Ανδρόνικο Γ’ Παλαιολόγο, το 1328-1341. Ήταν ισχυρότατο φρούριο γι’ αυτό διέμεναν σε αυτό βυζαντινοί αξιωματούχοι. Γνωστό και από τους δυναστικούς αγώνες του Ιωάννη Καντακουζηνού και των εμφυλίων πολέμων του 1341. Εδώ κατέφυγε το καλοκαίρι του 1342 ο διοικητής Θεσσαλονίκης, πρωτοστράτωρ Θεόδωρος Συναδηνός, με 1.000 αριστοκράτες, λόγω της λαϊκής εξέγερσης των Ζηλωτών. Και ο Καντακουζηνός με τους στρατιώτες του. Το 1384 ο Γαζή Εβρενός, εκυρίευσε – μετά τας Σέρρας – την Δράμα, το Μοναστήρι, το Γυναικόκαστρο και το Κάστρο του Αγίου Βασιλείου, το οποίο και κατέστρεψε.
Το κάστρο κείται σε φυσικό απόκρημνο λόφο, σε υψόμετρο 200 μ. Στο δυτικό τμήμα, εντός των τειχών του, υπάρχει μνημειώδες πηγάδι, διαμέτρου 2 μ. και βάθους 28 – 70 μ. Από τον βυθό του πηγαδιού, λένε, υπήρχε στοά εξόδου, η οποία κατέληγε σε παρακείμενο χείμαρρο. Πιθανόν για να προμηθεύονταν πόσιμο νερό κατά τις περιόδους πολιορκίας. Οι Έλληνες από την συνοικία Καραούλι, έφυγαν το 1907, λόγω των βιαιοτήτων των Βουλγάρων. Πολλοί εγκαταστάθηκαν στο Ζευγολατειό Κορινθίας. Στο χωριό ήλθαν το 1922 Πόντιοι και Καυκάσιοι Έλληνες, πρόσφυγες από τα χωριά του Καρς του Πόντου (Πεπερέκ και Τοροσκώφ της περιοχής Αρνταχάν), από την Αργυρούπολη Πόντου και 40 οικογένειες από τις Σέρρες. – ΠΗΓΗ: Γ. Λεκακης “Συγχρονης Ελλαδος περιηγησις”.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
Τσαμαντουρίδης Π. Γ. “Το Βυζαντινό Κάστρο (Αβρέτ Χισάρ) Παλαιό Γυναικόκαστρο Κιλκίς”, εκδ. Μαχητής, Κιλκίς, 2002.
παλαιο Παλιο Γυναικοκαστρο Κιλκις Μακεδονιας ανασκαφη αρχαιο νεκροταφειο 3.200 χρονων αρχαια Μακεδονια ανασκαφες 1200 πχ χρονια πριν αρχαιολογος Σαββοπουλου αρχαιος οικισμος, λοφος βυζαντινο καστρο φυσικα πλεονεκτηματα αμυνα κατοικοι ποσιμο νερο χειμαρρος Θεσσαλονικη εποχη σιδηρου 12ος – 9ος / 8ος αιωνας εθιμο καυση νεκρων, ενταφιασμος τελετουργικο ταφης, νεκρου υπολειμματα αγγειο τεφροδοχος λιθινος οικογενειακος περιβολος περιβολοι λιθοσωρος τυμβος τυμβοσχημος ενταφιασμοι κιβωτιοσχημος ταφος πιθαρι κοινωνικη συνοχη χρηση ταφικος αρχαιολογικος χωρος ομοιογενης κοινωνικος ιστος κοινοτητα στρωμα σταχτη οστα νεκρικα εθιμα τελετουργια τεφροδοχα αμφορεας, οπισθοτμητη οινοχοη φιαλη κανθαρος τεχνικη διακοσμηση υστερη χαλκου εγχαρακτη, εμπιεστη, ονυχωτη επιδραση προτυπο γραπτη κτερισμα υλικο φυλο νεκρος αντικειμενο σιδερενια οπλα χαλκινο κοσμημα κοσμημοτοποια βιοτικο επιπεδο, κοινωνια Πρωιμη σωστικες 1980 1990 20ος μΧ αρχαιολογια καυσεις αγγεια, κυκλικος κτερισματα, Σιδερενιο οπλο, αιχμη δορατος δορυ ξιφος μαχαιριδιο ανδρας πολεμιστης κοσμηματα γυναικα οικονομικη κατασταση νεκροι χαλκινος διπλος πελυκυς περιαπτο εμβληματικη μορφη διακοσμητικο θρησκευτικο, κοινωνικο αποτροπαικο συμβολισμος χρυσο ρομβοσχημα ελασμα ρομβος εκτυπη επιστομιο στομα 40ος παραλληλος ποταμος εχεδωρος Γαλλικος Αξιος φυσικος αποκρημνος λοφος, μνημειωδες πηγαδι, βυθος στοα εξοδου, πολιορκια ελληνες συνοικια Καραουλι, 1907, βιαιοτητες Βουλγαρων Βουλγαροι Βουλγαρια Ζευγολατειο Ζευγολατιο Κορινθιας Κορινθια χωριο 1922 Ποντιοι Καυκασιοι προσφυγες χωρια Ποντου Πεπερεκ Τοροσκωφ Αρνταχαν Αργυρουπολη Αργυρουπολις Σερρες Τσαμαντουριδης Βυζαντινο βυζαντιο Αβρετ Χισαρ ιδρύση αυτοκρατορας Ανδρονικος Γ Παλαιολογος, 14ος 1328 – 1341 ισχυροτατο φρουριο βυζαντινοι αξιωματουχοι δυναστικοι αγωνες Ιωαννης Καντακουζηνος εμφυλιος πολεμος 1342 διοικητης Θεσσαλονικης, Θεσσαλονικη πρωτοστρατωρ πρωτοστρατορας Συναδηνος, αριστοκρατες, λαικη εξεγερση Ζηλωτες στρατιωτες 1384 Γαζη Εβρενος, Σερραι Δραμα, Μοναστηρι, Αγιου Βασιλειου, καταστροφη Αγιος Βασιλειος
