Του Γιώργου Λεκάκη
Το 12o από τα 142 σωζόμενα αποσπάσματά του:
Ηράκλειτος Βλύσωνος ο Εφέσιος τάδε έφη:
12. «Ποταμοίσι τοίσιν αυτοίσιν εμβαίνουσιν έτερα και έτερα ύδατα επιρρεί και ψυχαί δε από των υγρών[1] αναθυμιώνται[2]».
Μπαίνοντας κανείς στους ποταμούς, τρέχουν διάφορα ύδατα (δηλ. διαρκώς νέα ρεύματα υδάτων). Και οι ψυχές από τα υγρά αναθυμούνται.
Ενώ ο ποταμός στον οποίον μπαίνουμε, είναι κάθε φορά ο ίδιος, εν τούτοις, κάθε στιγμή το ύδωρ του, που μας ακουμπά, είναι διαφορετικό. Το ίδιο συμβαίνει και με τον Ήλιο, κατά τον Ηράκλειτο, ο οποίος αν και είναι πάντα το ίδιο αστέρι, είναι «νέος εφ’ ημέρη» «νέος / καινούργιος κάθε μέρα». Βλ. και απ. 49α και 92.
Άρα υπάρχει συνταυτισμός ταυτότητος και διαφοράς.
Πρώτος ο Αναξίμανδρος είχε διατυπώσει την άποψη ότι τα όντα επανέρχονται πάλι δια του θανάτου στα στοιχεία, εκ των οποίων δημιουργήθηκαν (κύκλος).
Το υγρό στοιχείο επιφέρει τον θάνατο της ψυχής. Άρα εκ του υγρού στοιχείου (δια των αναθυμιάσεων) γεννώνται οι ψυχές. Όμως για να μιλά για αναθυμιάσεις, φαίνεται πως αναφέρεται στα θερμά ιαματικά ύδατα.[3] Άλλωστε ως τόπο με αναθυμιάσεις έβλεπαν οι πρόγονοί μας την Αχερουσία και το βασίλειο του Άδη.
Οι αρχαίοι μας πρόγονοι, πίστευαν πως ο πνιγμός επιφέρει όχι μόνον τον σωματικό θάνατο, αλλά και τον θάνατο της ψυχής. Γι’ αυτό συχνάκις οι αρχαίοι, όταν εκινδύνευαν να πνιγούν σε ναυάγιο, προτιμούσαν να αυτοκτονήσουν με το ξίφος τους, για να σώσουν τουλάχιστον την ψυχή τους.[4]
Τέλος, στο απόφθεγμα υπάρχει λογοπαίγνιο με την λέξη αναθυμίαση. Η πρώτη ερμηνεία της λέξεως είναι η κοινή (βλ. υποσημ.). Η δεύτερη, όμως, είναι από το ανα + θυμάμαι / θυμούμαι (ξαναθυμάμαι, αναμιμνήσκομαι), εκ της λέξεως θυμός = ψυχή, πνεύμα, το στοιχείο της ζωής, της αισθήσεως ή σκέψεως, ιδίως των ισχυρών αισθημάτων και παθών (< ρ. θύω). Άρα με / στο υγρό στοιχείο ξαναβρίσκει η ψυχή τον θυμό, δηλ. την ζωή της. Άρα αναθυμίαση = αναγέννηση, ανάσταση, ανάδυση – επιστροφή από τον Κάτω Κόσμο – όλα παραπέμπουν στην ανάδυση της Κόρης Περσεφόνης, στα μυστικά μυστήρια των ελευσινίων[5].
Οι ηρακλειτίζοντες έλεγαν ότι η Ήλιος αναθυμιέται εκ της θαλάττης. Δηλ. οι ακτίνες / θερμότητά του κτυπάει την θάλασσα και μετατρέπονται σε αναθυμιάσεις / υδρατμούς και ξανα-ανέρχονται προς τον ουρανό. Άρα ο Ήλιος αναγεννάται / ανανεώνεται εξ αιτίας της θάλασσας.
ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ για τον ΗΡΑΚΛΕΙΤΟ, ΕΔΩ.
ΠΗΓΗ: Γ. Λεκακης «ΦΩΤΙΖΟΝΤΑΣ ΤΟΝ ΒΙΟ ΤΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙΤΟΥ – ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ ΤΟΥ», έκδ. «Τάλως Φ», 2024, από το κεφάλαιο “Διασωθέντα αποσπάσματα Ηρακλείτου και απόπειρα αποδόσεως και ερμηνείας τους”.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1] υγρός = νοτερός, λογοπαίζοντας: νεώτερος. Νερό < νεαρό. Τα υγρά σε κάνουν νεώτερο.
[2] αναθυμιάω = εγείρω αναθυμίαση, εγείρομαι εν είδει καπνού ή ατμού, εγείρομαι επί του πυρὸς, επί της γης της αποπεμπούσης αναθυμιάσεις – βλ. Αριστ. Προβλ. 23. 30. Θεοφρ. Π.Πυρ. 38, Αριστ. Π.Μορ. Ζ. 2. 7, 11 και 12, Μετεωρ. 1. 3. 27 2, 4, 14. Πλουτ. 2. 432Ε. Λουκ. Π.Αλ. Ἱστ. 1. 23. Πολύβ. 15. 25, 7.
[3] Βλ. Γ. Λεκάκης «Οι 755 έως σήμερα γνωστές ιαματικές πηγές της Ελλάδος», 2016.
[4] Βλ. Γ. Λεκάκης «Αρχαία και σύγχρονα ναυάγια των ελληνικών θαλασσών, και η λαογραφία της θάλασσας», 2009.
[5] Ας μην ξεχνάμε πως ο Ηράκλειτος ανήκε στο γένος των Ανδροκλειδών (του Ανδρόκλου του Κόδρου), εκ Μεσσηνίας, οι οποίοι «ονομάζονται βασιλείς, έχοντες τιμές – ανάμεσα σε άλλες – την προεδρία στους αγώνες, και πορφύρα (σήμα επίσημο του βασιλικού γένους), και σκίπωνα (αντί σκήπτρου), και τα ιερά της Ελευσινίας Δήμητρος». Η Μεσσηνία και γενικώτερα η Πελοπόννησος συνεδέονταν στενώς με την λατρεία της Δήμητρας – βλ. Στράβ. 14,3. Ο Ηράκλειτος συμπεριφέρεται και γράφει ως μύστης και μέτοχος των ελευσινίων μυστηρίων.
ΗΡΑΚΛΕΙΤΟΣ αποσπασμα νεος δραση Λεκακης Ηρακλειτος Ηρακλειτου διασωθεντα σωζομενο αποσποσμα fragmenta fragment αποδοση ερμηνεια λεκακης σωζομενα αποσπασματα Héraclite Heraklit Heraclitus Heráclito Eraclito Διασωθεντα αποσπασματα λεκακης Βλυσωνος Εφεσιος ταδε λεγει Ποταμοισι τοισιν αυτοισιν εμβαινουσιν ετερα και ετερα υδατα επιρρει και ψυχαι δε απο των υγρων αναθυμιωνται ποταμος, υδωρ ρευμα ψυχες υγρα αναθυμηση ποταμι νερο ηλιος, αστερι, νεος εφ’ ημερη καινουργιος συνταυτισμος ταυτοτητα διαφορα Αναξιμανδρος ον οντα θανατος στοιχειο δημιουργια κυκλος υγρο στοιχεια ψυχη αναθυμιαση γεννηση γεννα αναθυμιασεις, θερμα ιαματικα υδατα λιμνη Αχερουσια βασιλειο θεος αδης αδη αρχαιοι ελληνες προγονοι, πιση πνιγμος σωματικος ψυχικος κινδυνος αυτοκτονια ξιφος σπαθι αποφθεγμα αρχαιο λογοπαιγνιο λεξη πρωτη ερμηνεια λεξις κοινη ανα + θυμαμαι / θυμουμαι ξαναθυμαμαι, αναμιμνησκομαι θυμος πνευμα, ζωης, αισθηση σκεψη ισχυρα αισθηματα παθο ςπαθη θυω θυμηση ζωη αναγεννηση, ανασταση, αναδυση – επιστροφη Κατω Κοσμος αναδυση Κορη Περσεφονης, μυστικα μυστηρια ελευσινια ελευσις ελευσινα ηρακλειτιζοντες θαλαττα ακτινα θερμοτητα θαλασσα μετατροπη υδρατμοι ουρανος ανανεωση υγρος = νοτερος, λογοπαιζω νεωτερος νεαρο αναθυμιαω = εγειρω αναθυμιαση, εγειρομαι καπνος ατμος πυρ πυρος, γη αποπεμπουσα Αριστοτελης Θεοφραστρος Αριστοτελης Πλουταρχος Λουκιανος Πολυβιος ιαματικες πηγες Ελλαδα ναυαγια γενος Ανδροκλειδων Ανδροκλειδες Ανδροκλος Κοδρος Μεσσηνια βασιλεις, βασιλικες τιμες προεδρια αγωνες, πορφυρα επισημο βασιλικο σκιπωνα σκηπτρο ιερα Ελευσινια Δημητρος Δημητρα Πελοποννησος λατρεια Δημητρας Στραβων μυστης μετοχος
