Ανοικτή επιστολή στον σκηνοθέτη της «Οδύσσειας», Κρ. Νόλαν: Ο Όμηρος δεν αυτοσχεδιάζει, ούτε λογοτεχνίζει, αλλά γνωρίζει, ιστορεί και διδάσκει

Του Πέτρου Ιωαννίδη, καθηγητή φιλολόγου – ερμηνευτή των Ομηρικών Επών και αρθρογράφου

Αγαπητέ κ. Nolan,

Πληροφορήθηκα με μεγάλη χαρά ότι ετοιμάζετε την ταινία «Οδύσσεια», που αποτελεί το παλαιότερο και θεμελιώδες λογοτεχνικό έργο του ευρωπαϊκού πολιτισμού. Έχει δε κριθεί ως το πιο επιδραστικό βιβλίο στην ιστορία της ανθρωπότητας σύμφωνα με ενδελεχή εξάμηνη έρευνα και ψηφοφορία που διενήργησε το 2018 το BBC. Την επιτροπή αποτελούσαν 108 ειδικοί κριτές, χωρίς να συμμετέχει Έλληνας.

Η ΕΠΙΣΤΟΛΗ στα αγγλικά, ΕΔΩ.

Πήρα την πρωτοβουλία να επικοινωνήσω μαζί σας από το μεγάλο ενδιαφέρον και θαυμασμό που τρέφω για την Ιστορία και την Μυθολογία (= Προ-Ιστορία), προκειμένου να εκθέσω μια εκδοχή της Οδύσσειας, η οποία δεν έχει γίνει ευρέως γνωστή, και βέβαια δεν θα ήθελα σε καμμία περίπτωση να παρερμηνευθεί ως παρέμβαση στη δική σας προσωπική απόδοση του σεναρίου. Γνωρίζω καλά τη σκηνοθετική σας μαεστρία, την μέγιστη επένδυση και την εξαιρετική επιλογή των ηθοποιών που έχετε επιστρατεύσει.

Αν όμως επιθυμείτε να ταράξετε τα λιμνάζοντα ύδατα, και να μείνει η Οδύσσεια ως μια πρωτότυπη ταινία που θα γράψει ιστορία στον κινηματογράφο, ίσως μπείτε στον πειρασμό να διεισδύσετε στον ιστορικό πυρήνα του έπους που κανείς σκηνοθέτης μέχρι σήμερα (από το 1911 οπότε και έγινε η πρώτη βουβή ταινία για την Οδύσσεια) δεν «τόλμησε» να αγγίξει.

Η Οδύσσεια δεν είναι μόνο ένα φανταστικό έμμετρο λογοτεχνικό αφήγημα, αλλά κυρίως είναι η τεκμηριωμένη με ακρίβεια μνημόνευση ανθρώπων και των πράξεών τους, σε κάποια μακρινή, αλλά ιστορική πάντοτε εποχή.

Χρειάζεται βαθιά γνώση και μελέτη των σχολιαστών-υπομνηματιστών (κυρίως των Νεοπλατωνικών και των Στωικών), οι οποίοι αποσυμβολίζουν τις αλληγορικές εικόνες που παρουσιάζει ο Όμηρος.

Ας μην ξεχνάμε ότι ο Μέγας Αλέξανδρος είχε πάντα κάτω από το προσκέφαλό του το άλλο Ομηρικό έπος, την Ιλιάδα, εμπλουτισμένη με τα επεξηγηματικά σχόλια του δασκάλου του Αριστοτέλη, που του την είχε χαρίσει, και εμπνεόταν από αυτήν.

Γνωρίζω ότι επιμένετε στις λεπτομέρειες και στην ακριβή αναπαραγωγή των πρωτότυπων κειμένων και γεγονότων. Επίσης αποφεύγετε τις υπερβολικές και φλύαρες χολυγουντιανές αφηγήσεις, όπως αυτές που έως τώρα έχουν αλλοιώσει τα Ομηρικά έπη. Σας ενδιαφέρει να δημιουργείτε επικές ταινίες με ρεαλιστικά δεδομένα και πραγματικές ιστορικές αναφορές.

Η Οδύσσεια δεν είναι ένα παραμύθι όπως παρουσιάζεται από όλους. Είναι η Οδύσσεια κάθε ανθρώπου να επιστρέψει στην αρμονία της ζωής του (ΝΟΣΤΟΣ = ΣΤΟΝΟΣ). Μετά δηλαδή τις τραγωδίες που πέρασε για να αναζητήσει το βαθύτερο νόημα της ζωής του, την αυτογνωσία (ΓΝΩΘΙ ΣΑΥΤΟΝ).

Ο ιστορικός Πλούταρχος (45-120 μ.Χ.), μας αναφέρει πως «Οι ΜΥΘΟΙ είναι ένα σπασμένο κάτοπτρο της αλήθειας». Η αναπλήρωση των ξεχασμένων γίνεται με τη φαντασία. Πίσω από κάθε μυθικό στοιχείο υπολανθάνει ένα ιστορικό γεγονός.

Η Μυθολογία ενός λαού εντάσσεται στην ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ του, πριν από την ανακάλυψη της γραφής. Οι μυθικές διηγήσεις έχουν να κάνουν με εκστρατείες εξάπλωσης των ελληνικών πόλεων στην ευρύτερη περιοχή και προπαντός σε παράκτιες περιοχές (Ιωνία, Εύξεινος Πόντος, Μεσόγειος).

Εξ άλλου το Αρχαίο Ελληνο-Αγγλικό λεξικό των Henry Liddell και Robert Scott, έκδοση 1843, στο λήμμα ΜΥΘΟΣ (Γ’ τόμος, σελ.194), δίνει τις εξής σημασίες: λόγος, ομιλία, αγόρευση, συμβουλή, απόφαση, σκοπός, σχέδιο. ΜΥΘΟΣ σε αντίθεση με το ΕΡΓΟΝ. Πουθενά δεν αναφέρεται η σημασία παραμύθι ή πλαστή διήγηση, που στα Αρχαία Ελληνικά λέγεται ΠΑΡΑ-ΜΥΘΟΣ (ο) = contra–Myth. Στα Ομηρικά Έπη δεν απαντάται η λέξη ΛΟΓΟΣ, διότι έχει αντικατασταθεί από τον ΜΥΘΟ και το ΕΠΟΣ!

Σας παραθέτω σημαντική βιβλιογραφία, κυρίως ξενόγλωσση, πάνω σε δημοσιευμένες έρευνες και μελέτες οι οποίες αποδεικνύουν ότι το ταξείδι του Οδυσσέα ήταν αληθινό και ο Οδυσσέας υπαρκτό ιστορικό πρόσωπο.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ με ΕΠΕΞΗΓΗΣΕΙΣ

• «The Ulysses Voyage» (1987), του T. Severin (1940-2020). Βρετανός εξερευνητής, ιστορικός, συγγραφέας. Είχε διασχίσει τον Β. Ατλαντικό με δερμάτινο σκάφος ακολουθώντας τα χνάρια του St. Brendan (489-583 μ.Χ.). Κατασκεύασε αντίγραφο της μυθικής «Αργούς».
• «Le periple d’ Ulysses» («Ο περίπλους του Οδυσσέα», εκδ. Αλεξάνδρεια, Δεκ. 2005, σελ. 570) του J. Cuisenier (1927-2017), που ήταν εθνολόγος, ελληνιστής, έμπειρος θαλασσοπόρος.
• «Les navigations d’ Ulysses», («Ακολουθώντας το πλοίο του Οδυσσέα», εκδ. ΑΓΡΑ) του V. Berard (1864-1931), Γάλλου ελληνιστή, μεταφραστή της Οδύσσειας και του Fr. Boissonas (1858-1946), Γαλλο-Ελβετού φωτογράφου.
• D. B. Vitaliano (1916-2008), Αμερικανίδα γεωλόγος και ηφαιστειολόγος, που επινόησε τον όρο «Γεωμυθολογία», ήτοι διεπιστημονική ανάλυση των γνησίων μύθων, η οποία οδηγεί στον εντοπισμό των γεωφυσικών και ενδεχομένως και άλλων συμβάντων, αστρονομικών ή και ιστορικών που υποκρύπτονται σε αυτούς και χρειάζονται αποσυμβολισμό. Έγραψε το βιβλίο «Legends of the Earth: Their Geologic Origins» (1976), σελ.304.
• «The Wine Dark Sea», (Σικάγο των ΗΠΑ, 1965). της Αμερικανίδας H. Mertz, (1896-1985). Η άποψη της κ. Μερτζ είναι ότι ο Οδυσσέας ταξίδεψε μέχρι τις ακτές της Αμερικής βοηθούμενος από τα θαλάσσια ρεύματα (Stream Gulf). Εντόπισε τα μέρη που επισκέφθηκε ο Οδυσσέας με βάση την ταχύτητα που κινούνται τα θαλάσσια ρεύματα και τη διάρκεια των επιμέρους ταξειδίων από σταθμό σε σταθμό, όπως αναφέρονται στην Οδύσσεια. Οι απόψεις της ενισχύονται και από αρχαιολογικά ευρήματα που έχουν ανακαλυφθεί στην Αμερικανική ήπειρο.

Επί τη ευκαιρία επιτρέψτε μου να σας θέσω το ερώτημα, κατά πόσον θα ήταν εφικτό να χρησιμοποιούσατε στην ταινία σας την «Αργώ», την πεντηκόντορο ναύν, την οποία κατασκεύασε το 2006 το Ινστιτούτο Έρευνας Αρχαίας Ναυπηγικής και Τεχνολογίας «ΝΑΥΔΟΜΟΣ» ως πιστό αντίγραφο του αυθεντικού πλοίου που χρησιμοποίησε ο Οδυσσέας στο ταξείδι του, στην θέση του σκάφους τύπου Ντράκαρ των Βίκινγκς, που φέρατε από την Νορβηγία.

• Ζ. Π. Πετρίδης «Οδύσσεια, Μια ναυτική εποποιία προϊστορικών Ελλήνων εις την Αμερικήν», Αθήνα 1994, μηχανικός, καπετάνιος και ναυσιπλόος. Η άποψη του Πετρίδη είναι ότι το σκάφος του Οδυσσέα ήταν ένα μικρό κανονικό ιστιοφόρο και όχι σχεδία, διότι οι σχεδίες δεν διαθέτουν ούτε «στραβόξυλα», ούτε «πέτσωμα». Απόσπασμα από τη ραψωδία κ της Οδύσσειας (στ. 19-26 και 28-29): Ο Αίολος δέσμευσε όλους τους ανέμους εκτός από το ζέφυρο (πουνέντες), τον ούριο δυτικό άνεμο, άρα ο Οδυσσέας βρισκόταν δυτικά της Ιθάκης και περίπου στο ίδιο γεωγραφικό πλάτος. Άρα η νήσος Αιολία πρέπει να είναι ένα νησί που βρίσκεται δυτικά της Ιθάκης και να απέχει απόσταση ισοδυναμούσα με ταξείδι 9 ημερών με ευνοϊκό άνεμο. Η απόσταση των νήσων Μαγιόρκα – Σαρδηνία – Σικελία – Ιθάκη είναι 870 μίλια και για 9ήμερον πλουν η μέση ταχύτης: 870 : 9 : 24 = 4,03 κόμβοι, ήτοι ταχύτης ενός ήρεμου θαλάσσιου περιπάτου, δεκτή από πάσης απόψεως. Άρα αυτή πρέπει να είναι «η νήσος του Αιόλου», μία των Βαλεαρίδων (Γυμνησίων νήσων).
• Mayor Adrienne «Gods and Robots, Myths, Machines and Ancient Dreams of Technology», 2018. Αμερικανίδα ιστορικός (γεν. 1946) της Αρχαίας Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ και κλασσική λαογράφος με αντικείμενο το πώς οι προ-επιστημονικές παραδόσεις ερμήνευαν τα γεγονότα του φυσικού κόσμου.

Ο ΑΥΤΟΜΑΤΙΣΜΟΣ (AUTOMATISM) ΣΤΟΝ ΟΜΗΡΟ

Αυτοματοποιητική ή αυτοματοποιική τέχνη – Ήρων Αλεξανδεύς, 1^ος αι. μ.Χ

Σας πληροφορώ ακόμη ότι ο πρώτος που επινόησε τον όρο «ΑΥΤΟΜΑΤΑ» παγκοσμίως, ήταν ο ΟΜΗΡΟΣ! (και εν συνεχεία τον δανείστηκαν και οι άλλες γλώσσες). Η λέξη είναι σύνθετη από την αντωνυμία αὐτός -ή -όν = ο ίδιος + το ρήμα μέμαα < μάω και μαίομαι = ορμώ, εφορμώ, τρέχω / επιθυμώ, λαχταρώ, ορέγομαι, θέλω. Άρα ο αυτοκίνητος, ο αυθόρμητος, ο αφ’ εαυτού πράττων τι, ο αυτενεργός. Λήμμα: αὐτόματος στο Λεξικό Liddell Scott, Α’ τόμος, σελίς 445.

Υπάρχουν στα ομηρικά έπη επιστημονικές και τεχνολογικές αναφορές που ξεπερνούν τα όρια της φαντασίας και αγγίζουν τα πραγματικά της επιστήμης ανατρέποντας τις φαντασιώσεις αυτών που βλέπουν τα ομηρικά έπη ως προϊόν μυθοπλασίας.

Σας αναφέρω μερικά αποσπάσματα από τα ομηρικά έπη τα οποία συνδέουν την Ιλιάδα και την Οδύσσεια με αληθινά σύγχρονα επιστημονικά δεδομένα, για να βγάλετε τα δικά σας συμπεράσματα:

Α’) ΤΑ ΑΥΤΟΜΑΤΑ ΤΗΣ ΙΛΙΑΔΑΣ (τεχνολογικά επιτεύγματα του ανθρώπου που αποδίδονται στους θεούς).

• Αυτόματες πύλες του Ουρανού (ραψωδία E’, στίχοι 749-754).
• Είκοσι αυτόματοι τρίποδες του Ηφαίστου (Σ’, 372-377). – ΔΕΙΤΕ την ομιλία του Γ. Λεκάκη για τα ΗΦΑΙΣΤΟΤΕΥΚΤΑ, ΕΔΩ.
• Αυτόματες χρυσές θεραπαινίδες, μηχανές όμοιες με ζωντανά όντα που είχαν Λογική-Φωνή-Σθένος (Σ’, 417-422).
• Είκοσι αυτορρυθμιζόμενα φυσερά. Περιγραφή θεϊκού χυτηρίου, το οποίο ανέβαζε αυτόματα τη θερμοκρασία στο καμίνι προκειμένου να πυρώσει και να λιώσει τα μέταλλα (Σ’, 468-477).
• Αστρονομικές γνώσεις του ουράνιου θόλου (Πλειάδες, Υάδες, Ωρίων, Άρκτος) (Σ’, 483-489).

Β’) ΤΑ ΑΥΤΟΜΑΤΑ ΤΗΣ ΟΔΥΣΣΕΙΑΣ (έργα ανθρώπων επωνύμων και ανωνύμων).

• Το παλλάτι και τα σκυλιά-ρομπότ από χρυσάφι και ασήμι, άγρυπνοι φύλακες του Αλκινόου (η’, 81-94).
• Τα υπερ-αυτόματα πλοία των Φαιάκων, νοο-κίνητα, χωρίς κυβερνήτες και πηδάλια (θ’, 555-563).
• Αστρονομικές γνώσεις του ουράνιου θόλου (ε’, 270-281).
• Γνώσεις Ναυπηγικής Τεχνολογίας (ε’, 234-268): Κατασκευή σκάφους με ιστία και κατάρτια, εργαλεία ξυλουργικής, κατάλληλη ξυλεία από δέντρα (σκλήθρα, λεύκες και έλατα).

Ελπίζω να έριξα λίγο περισσότερο φως, από την πλευρά μου, με τις παραπάνω αναφορές, στο θησαυρό που κρύβει η Oδύσσεια και περιμένει να τον ανακαλύψουμε. .

Ο Όμηρος δεν αυτοσχεδιάζει, ούτε λογοτεχνίζει, αλλά γνωρίζει, ιστορεί και διδάσκει.

ΜΥΘΟΠΛΑΣΙΑ ή ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ – (Μυθικό κείμενο) ή ( Ιστορικό αφήγημα)

Θέλει πίστη και θάρρος για να σπάσουμε το φαύλο κύκλο της Μυθοπλασίας των Ομηρικών Επών. Είναι ένα εγχειρίδιο αυτογνωσίας. Η Οδύσσεια θέτει το κορυφαίο υπαρξιακό ερώτημα: «Έχει η ανθρώπινη ζωή αξία;».

Και απαντά πως έχει, γιατί η θνητότητα των ανθρώπων προσδίδει ιδιαίτερη σημασία στις στιγμές τους και βαρύτητα στις πράξεις τους.

Η Οδύσσεια μαζί με την Ιλιάδα αποτελούν τη μήτρα όλων των αφηγήσεων του Δυτικού Πνεύματος, γιατί εδώ πρωτίστως τίθενται τα προτάγματα της ζωής του ανθρώπου.

Αναμένουμε με πολύ μεγάλο ενδιαφέρον και ενθουσιασμό το έργο σας.

Με τις καλύτερες ελληνικές ευχές μας για την επιτυχία σας,

Με εκτίμηση,

ΠΗΓΗ: ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 17.3.2025.

Ανοικτη επιστολη σκηνοθετης Οδυσσεια Νολαν ομηρος αυτοσχεδιασμος, λογοτεχνια γνωση ιστορια διδασκαλια ανοιχτη Ιωαννιδης, ομηρικα Επη κινηματογραφικη ταινια αρχαιοτερο παλαιοτερο και θεμελιωδες λογοτεχνικο εργο ευρωπαικος πολιτισμος πιο επιδραστικο βιβλιο επιδραση ιστορια ανθρωποτητας ερευνα 2018 BBC Ελληνας Ιστορια Μυθολογια ΠροΙστορια σεναριο  σκηνοθεσια επενδυση ηθοποιος πρωτοτυπη κινηματογραφος, επος 1911 πρωτη βουβη φανταστικο εμμετρο λογοτεχνια αφηγημα, τεκμηριωση ακριβεια μνημονευση ανθρωπος ιστορικη εποχη σχολιαστης υπομνηματιστης Νεοπλατωνικοι Στωικοι Νεοπλατωνικη Στωικη αρχαια φιλοσοφοφια αποσυμβολισμος αλληγορικη εικονα ομηρος Μεγας Αλεξανδρος ομηρικο ιλιας Ιλιαδα, επεξηγηματικα σχολια Αριστοτελης, εμπνευση πρωτοτυπο κειμενο υπερβολη φλυαρια Χολυγουντ Χολλυγουντ αλλοιωση παραμυθι αρμονια ζωη ΝΟΣΤΟΣ = ΣΤΟΝΟΣ τραγωδια αναζητηση βαθυτερο νοημα της ζωης αυτογνωσια ΓΝΩΘΙ ΣΑΥΤΟΝ ιστορικος Πλουταρχος 45 120 μΧ ΜΥΘΟΣ σπασμενο κατοπτρο αληθεια αναπληρωση ξεχασμενα φαντασια μυθικο στοιχειο ιστορικο γεγονος Μυθολογια λαος γραφη μυθικη διηγηση εκστρατεια εξαπλωση ελληνικη πολη Ιωνια, Ευξεινος Ποντος, Μεσογειος Αρχαιο Ελληνοαγγλικο λεξικο εκδοση 19ος αιωνας 1843, λημμα σημασια λογος, ομιλια, αγορευση, συμβουλη, αποφαση, σκοπος, σχεδιο ΕΡΓΟΝ εργο πλαστη διηγηση, αρχαια Ελληνικα ΠΑΡΑΜΥΘΟΣ contra Myth ΛΟΓΟΣ, βιβλιογραφια, ξενογλωσση, ταξειδι ταξιδι Οδυσσεα αληθινο Οδυσσεας Οδυσσευς υπαρκτο ιστορικο προσωπο ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ The Ulysses Voyage 1987 σεβεριν Severin Βρετανος εξερευνητης, συγγραφεας Βορειος Ατλαντικος δερματινο σκαφος μπρενταν St. Brendan 5ος 6ος 489 583 κατασκευη αντιγραφο μυθικο πλοιο Αργω Le periple d’ Ulysses περιπλους εκδοσις Cuisenier εθνολογος, ελληνιστης, θαλασσοπορος Les navigations d’ Ulysses μπεραρντ Berard 1864 1931, Γαλλος μεταφραστης Οδυσσειας μπουασονα Boissonas ΓαλλοΕλβετος φωτογραφος βιταλιανο Vitaliano Αμερικανιδα γεωλογος ηφαιστειολογος, ορος Γεωμυθολογια διεπιστημονικη αναλυση γνησιος γεωφυσικη αστρονομια βιβλιο Legends of the Earth: Their Geologic Origins θρυλος γη 1976 The Wine Dark Sea, οινωψ ποντος Σικαγο ΗΠΑ, 1965 μερτζ Mertz 1896 1985 ακτη Αμερικη θαλασσιο ρευμα Stream Gulf κολπος ταχυτητα θαλασσια ρευματα σταθμος αρχαιολογικα ευρηματα αμερικανικη ηπειρος πεντηκοντορος ναυς 2006 Ινστιτουτο ερευνας Αρχαιας Ναυπηγικης και Τεχνολογιας ΝΑΥΔΟΜΟΣ σκαφος τυπου Ντρακαρ Βικινγκς, Νορβηγια ερευνα Αρχαια Ναυπηγικη Τεχνολογια ναυτικη εποποιια προιστορικοι Ελληνες αρχαιοι Πετριδης, μηχανικος, καπετανιος ναυσιπλοος ναυσιπλοια μικρο κανονικο ιστιοφορο σχεδια, σχεδιες στραβοξυλο πετσωμα ραψωδια κ θεος αιολος ανεμος ζεφυρος πουνεντες ουριος δυτικος ανεμοι δυτικα Ιθακη γεωγραφικο πλατος νησος νησι Αιολια νησια 9 ημερες ευνοικος νησοι Μαγιορκα Σαρδηνια Σικελια 9ημερο πλους ταχυτης κομβος ηρεμος θαλασσιος περιπατος Αιολου Βαλεαριδες Γυμνησιες ΑΥΤΟΜΑΤΙΣΜΟΣ (AUTOMATISM) αυτοματοποιητικη αυτοματοποιικη τεχνη ηρων ηρωνας Αλεξανδευς, 1^ος αιωνας αλεξανδρεια αιγυπτου αιγυπτος πρωτος πρωτη επινοηση εφευρεση εφευρετης ορος ΑΥΤΟΜΑΤΑ γλωσσες λεξη συνθετη αντωνυμια αυτος αυτη αυτον ιδιος ρημα μεμαα < μαω μαιομαι = ορμω, εφορμω, τρεχω / επιθυμω, λαχταρω, ορεγομαι, θελω αυτοκινητος, αυτοκινητο αυθορμητος, πραττων αυτενεργος αυτοματος επιστημονικη τεχνολογικη αναφορα επιστημη ανατροπη φαντασιωση μυθοπλασια αποσπασμα ΙΛΙΑΔΑΣ θεοι αυτοματες πυλες πυλη Ουρανου ουρανος E αυτοματοι τριποδες Ηφαιστου τριπους τριποδας αυτοματες χρυση θεραπαινιδα μηχανη ζωντανο ον οντα Λογικη Φωνη Σθενος αυτορρυθμιζομενο φυσερο Περιγραφη θεικο χυτηριο θερμοκρασια καμινι μεταλλα μεταλλο μεταλλοτεχνια αστρονομικη γνωση ουρανιος θολος Πλειαδες, Υαδες, Ωριων, Αρκτος ΟΔΥΣΣΕΙΑΣ εργα παλατι σκυλι ρομποτ χρυσαφι χρυσος ασημι, αγρυπνος φυλακας Αλκινοος υπεραυτοματο πλοια Φαιακων, φαιακες νοοκινητο κυβερνητης πηδαλις αστρονομικες γνωσεις ιστιο καταρτι εργαλειο ξυλουργικη ξυλεια δεντρο σκληθρο, λευκη ελατο δενδρο Gods and Robots, Myths, Machines and Ancient Dreams of Technology Πανεπιστημιο του Στανφορντ κλασσικη λαογραφος αντικειμενο προεπιστημονικη παραδοση φυσικος κοσμος ΜΥΘΟΠΛΑΣΙΑ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ κειμενο Ιστορικο αφηγημα εγχειριδιο αυτογνωσιας κορυφαιο υπαρξιακο ερωτημα ανθρωπινη ζωη αξια θνητοτητα των ανθρωπων στιγμη πραξη Δυτικο Πνευμα προταγμα

Γιώργος Λεκάκης

See Full Bio