Τα «ζυμαρένια ανθρωπάκια του αγίου Αντωνίου» στα Σφακιά, επιβίωση των μινωικών αναθημάτων – του Γ. Λεκάκη

Στην Κρήτη:

        – του Βροντησίου Ζαρού ή
Ζαρρού Καινούργιου Ηρακλείου.
Μέσα στην φύση, τα νερά και τα πλατάνια. Δισυπόστατη (σύνηθες στην Κρήτη): Τιμά
τον άγιο Αντώνιο και τον απόστολο Θωμά. Οι Τούρκοι την έκαψαν το 1866 επειδή
ήταν αρχηγείο του καπετάν Μιχάλη Κόρακα κατά την διάρκεια των επαναστάσεων κατά
των Τούρκων, το 1866 και το 1878. Με περιρραντήριο του 15^ου αι. – ένα
από τα πλέον καλλιτεχνικά περιρραντήρια της Κρήτης – και τοιχογραφίες του
Μιχαήλ Δαμασκηνού!

        – μέσα στο σπήλαιο Βαρβαρόσπηλιο, με δεξαμενή νερού, στο Σκαλί
Αστερούσιων, περί τα 10’
από την ΙΜ Κανδουμά ή Κουδουμά.

        – την ανδρική της Άρβης Βιάννου.

        – την Μονή Αβδού, του 14^ου αι. με δίχρωμες τοιχογραφίες πιθανώς
των Εμμανουήλ και Ιωάννη Φωκά(**).

        – τον άγιο Αντώνιο Ρεθύμνου, καθολική εκκλησία, του 1890.

        – του αγίου Αντωνίου στους Κ. Ασίτες Ηρακλείου, κ.ά.

Αλλά και από τα πιο
αξιοκατάγραφα έθιμα του αγίου Αντωνίου, πάλι τα βρίσκουμε στην μεγαλόνησο:
Είναι τα λένε τα «ζυμαρένια ανθρωπάκια του αγίου Αντωνίου» ή πολλές φορές απλά
μέλη[2] του ανθρώπινου σώματος, καμωμένα από ζύμη…

«Στο χωριό το Λουτρό Σφακίων
διατηρείται ένα υπέροχο έθιμο που έλκει την καταγωγή του από τους μινωικούς
χρόνους!

Οι πιστοί προσφέρουν στον άγιο
τάματα από ζύμη, που αναπαριστούν ανθρώπινα μέλη ή και ομοιώματα ολόκληρων
ανθρώπων, ζητώντας την θεία παρέμβαση, για να ξεπεράσουν μια αρρώστια ή για να
παραμείνουν υγιείς» – σ.σ.: αν και πουθενά δεν αναφέρεται πως ο άγ’Αντώνης είχε σχέση
με ιατρική… είχε ο λατρεμένος στα Σφακιά θεός Απόλλων, κι αυτό αρκεί!

«Τα ανθρωπόσχημα τάματα των
Σφακιανών έχουν καταπληκτική ομοιότητα με τα πήλινα ομόσχημα τάματα (σ.σ.:
αναθήματα), που προσέφεραν οι μινωίτες πρόγονοί τους, στους θεούς τους».

Πάντως ανθρωπόσχημα ψωμιά ζυμώνονται
/ φτιάχνονται / προσφέρονται και σε άλλα έθιμα της Ελλάδος – ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΠΡΟΣΕΧΩΣ…

Στην κρητική αποικία Μινωόπολι (> Μονόπολη Απουλίας Μεγάλης Ελλάδος) φτιάχνουν τα μπισκότα cherrocl, μεγάλα, σε σχήμα ανθρώπου με μπράτσα, που κρατούν
ένα βρασμένο αυγό. Χαρακτηριστικά των εορτών τοy Πάσχα. Για παιδιά.

ΠΗΓΗ: Γ. Λεκάκης «Τάματα και Αναθήματα», 2000. Γ. Λεκάκης «Σύγχρονης Ελλάδος περιήγησις». ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ,
17.1.2024.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

        – Ν. Ψιλάκης, περ. «Κρητικό
Πανόραμα», τ. 4, Μάης – Ιούνης 2004.

        – Γ. Στ. Πατρουδάκης / ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ news agency,
17.1.2024.

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΕΔΩ.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

---

[1] Στην Θεσσαλονίκη λατρεύεται σαν ο «προστάτης άγιος των τρελλών»! Ευρέθησαν στον ναό
σιδερένιοι χαλκάδες, στους οποίους δένονταν οι ασθενείς, με την ελπίδα ότι έτσι
θα θεραπεύονταν με την χάρι του αγίου… Από κάτι τέτοιες λαϊκές δοξασίες έμεινε
παροιμιωδώς η φράση «αυτός είναι για δέσιμο», ισότιμη με το «είναι τρελλός»…

[2] Ανάμεσα στα μέλη μπορούσαν
να ήταν και φαλλοί, εάν εκεί εστιαζόταν το πρόβλημα ή η επιθυμία. Και ο S. Dali στο παραπάνω εικονιζόμενο έργο του «Η δοκιμασία
του Αγίου Αντωνίου» (1946, λάδι σε μουσαμά, 89,7 x 119,5 εκατ., Koninklijk Museum voor Schone Kunsten, Βρυξέλλες), εικονίζει ελέφαντες να φέρουν το
Κύπελλο της Απληστίας με μια γυμνή γυναίκα, έναν οβελίσκο και βενετσιάνικα
παλλάτια, ενώ ο ελέφαντας στο βάθος φέρει έναν πύργο όμοιο με φαλλό…

(*) Με ελληνική καταγωγή από την Φώκαια, εξ ου και Φωκιανός, εγεννήθη το 251 μ.Χ. στο χωριό Κομά της Κάτω Αιγύπτου, κοντά στην Μεγάλη Ηρακλεόπολη. Έγραψε στην ελληνική. Πέθανε το 356 μ.Χ. 

        Η καταγωγή του εκ Φωκαίας, δικαιολογεί κάποια σχέση με τους Κρήτες, που θεωρούν ευεργέτη και προστάτη τους τον Νικηφόρο Β΄ Φωκά(**) (912 – 969) αυτοκράτορα του Βυζαντίου, ο οποίος έστρεψε το ενδιαφέρον του στην ανακατάληψη της Κρήτης από τους άραβες και που το πέτυχε το 961. Αν και οι Φωκάδες κατάγονταν από την Καππαδοκία, ούτε αυτό φαίνεται να είναι ισχυρό μπρος στην λαϊκή παρήχηση…

ζυμαρενια ανθρωπακια αγιου Αντωνιου Σφακια επιβιωση μινωικα αναθηματα ζυμαρενιο ανθρωπακι αγιος Αντωνιος επιβιωσεις μινωικο αναθημα ζυμη ανθρωπος αη Αντωνης μινωικη κρητη πανηγυρια πανηγυρι Τηλος Δωδεκανησων, Δωδεκανησα μονες Κρητη Θεσσαλονικη Ναξος Βροντησιο Βροντησιου Βροντησι Ζαρου Ζαρρου Ζαρος Ζαρρος Καινουργιο Ηρακλειου Ηρακλειο Κρητης πλατανι δισυποστατη αποστολος Θωμας Τουρκοι καψιμο 19ος αιωνας μχ 1866 αρχηγειο καπεταν Κορακας κρητικη επανασταση περιρραντηριο 15ος περιρραντηρια τοιχογραφια Δαμασκηνος σπηλαιο Βαρβαροσπηλιο, Βαρβαροσπηλαιο Βαρβαροσπηλιος δεξαμενη νερου, Σκαλι Αστερουσιων Αστερουσια ΙΜ ιν Κανδουμα Κουδουμα Κανδουμας Κουδουμας ανδρικη αρβη Βιαννου Βιαννος ιερα ιερη Μονη Αβδου, 14ος διχρωμια διχρωμη τοιχογραφιες αδελφοι Φωκα φωκας Ρεθυμνου, καθολικη εκκλησια, 1890 ρεθυμνο Κατω Ασιτες Ηρακλειο εθιμα του αγιου Αντωνιου, μελη ανθρωπινο σωμα Λουτρο Σφακιων μινωικα χρονια πιστοι ταματα ταμα ανθρωπινο μελος ομοιωμα ανθρωπος θεια παρεμβαση, ασθενεια αρρωστια υγεια υγιεια ιατρικη ιατρος ανθρωποσχημα Σφακιανοι πηλινο αναθηματα αναθημα μινωιτες θεοι ανθρωποσχημο ψωμι αρτος προσφορα εθιμο Ελλαδος ελλαδας ελλαδα Ψιλακης, Κρητικο Πατρουδακης / ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ λατρεια προστατης τρελλων τρελων ναος σιδερενιος χαλκας, ασθενης, ελπιδα θεραπεια τρελας τρελλας χαρις χαρη αγιου λαικη δοξασια παροιμια παροιμιωδης φράση δεσιμο τρελλος τρελα φαλλοι προβλημα επιθυμια νταλι Dali εργο Η δοκιμασια του Αγιου Αντωνιου 1946, λαδι σε μουσαμα κονινκλικ κονινκλιικ μουσειο καλων τεχνών Koninklijk Museum voor Schone Kunsten, Βρυξελλες ελεφαντας Κυπελλο της Απληστιας απληστια γυμνη γυναικα, οβελισκος βενετσιανικο παλατι, βενετια παλλατι ελεφας πυργο φαλλος φαλλοσχημος φαλλοσχημο θεος απολλων απολλωνας Φωκαια, Φωκιανος, 3ος αιωνας 251 μΧ χωριο Κομα Κατω Αιγυπτος Μεγελη Ηρακλεοπολη Ηρακλεοπολις πολη Ηρακλης ηρακλη ελληνικη γλωσσα 4ος 356 ευεργετης Νικηφορος Β Φωκας 10ος 912 – 969 αυτοκρατωρ αυτοκρατορας Βυζαντιο, ανακαταληψη αραβες 961 Καππαδοκια ειδωλια ειδωλιο κρητικη αποικια Μινωοπολις Μονοπολη Απουλια Μεγαλη Ελλαδα μπισκοτα τσεροκλ cherrocl, μεγαλα, σχημα ανθρωπου μπρατσα, βρασμενο αυγο Πασχα λαμπρη παιδια αρχαια κρητες αποικιες Μινωοπολη Μονοπολις Ελλαα κατω ιταλι μπισκοτο τσερροκλ μεγαλο, ανθρωπος μπρατσο, ανθρωπομορφα γλυκα γλυκισματα ανθρωπομορφο γλυκο γλυκισμα αρτοποιια