Του Γιώργου Λεκάκη
Το Marlik είναι μια αρχαία
θέση, κοντά στο Roudbar του Gilan, στο βόρειο Ιράν, στον 36ο
παράλληλο [36°49′50″N 49°27′33″E], στην δυτική λεκάνη της Υρκανίας / Κασπίας Θάλασσας.
Το Marlik – σήμερα
Cheragh-Ali Tepe – ευρίσκεται στην κοιλάδα του ποταμού Gowharrud(*)/ Gohar Rud(*)(ποταμός Gem), παραπόταμος του Sefidrud(*) / Sepid Rud(*).
Είναι ένας από τους 5
φυσικούς τύμβους με αρχαιολογικά κατάλοιπα. (Οι άλλοι 4: Pila Qalʿa, Jāzem Kul,
Dur-e Bijār, και Zeynab Bijār). Όλοι κατεγράφησαν το φθινόπωρο του 1961 κατά την
διάρκεια μιας έρευνας από μια αποστολή από την Αρχαιολογική Υπηρεσία του Ιράν /
ASI[1].
Πιστεύεται ότι το όνομα
(Marlik) προέρχεται από το Marda-lik (= ο τόπος των Μάρδων / Marda ή Amarda,
από τον λαό των Αμάρδων / Amard)[2], που,
σύμφωνα με τον αρχαίο Έλληνα ιστορικό Στράβωνα, ήταν ο αρχικός πληθυσμός αυτής
της περιοχής («Κύρτιοι δὲ καὶ Μάρδοι ληιστρικοί», που ήσαν κυρίως τοξότες και
ιπποτοξότες και μισθοφόροι). Καμβύσης, Αμάρδος (ή Μάρδος), ήταν οι κύριοι
ποταμοί της Μηδίας.[3]
Η βραχώδης προεξοχή του Marlik
ήταν ένα «ελληνικό τοπίο», αφού περιβάλλεται από ελαιώνες και οπωροφόρα…
Στο Marlik ευρέθη ένα
βασιλικό νεκροταφείο. Τα τεχνουργήματα που βρέθηκαν σε αυτό είναι 3.000 χρόνων.
Μερικά από τα τεχνουργήματα αυτά έχουν καταπληκτική χρυσοχοΐα, που προσομοιάζει
στα αρχαία θρακικά ρυτά. Ευρέθη μεγάλη συλλογή τεχνουργημάτων: κεραμικών αγγείων, ζωόμορφων και ανθρωπόμορφων κεραμικών, ένα ευρύ φάσμα όπλων,
προσωπικά στολίδια, διάφορα αντικείμενα και μερικά διακοσμημένα χρυσά και
ασημένια αγγεία…
Το πιο γνωστό του εύρημα
είναι το «Marlik Cup» ένα κύπελλο από καθαρό χρυσό ύψους 18 εκατ. και με ύψος
των περίοπτων σχεδίων πτερωτών ταύρων του που φτάνει τα 2 εκατ.!
Συνολικά, ανακαλύφθηκαν 53
τάφοι στο Marlik. Οι κατασκευές των τάφων
ποικίλλουν: Από χονδροειδώς σκαμμένους λάκκους με επένδυση πέτρα έως αρκετά
καλά κατασκευασμένους τάφους, με τοίχους κατασκευασμένους από πέτρινες πλάκες,
δεμένες μεταξύ τους με λάσπη. Η πέτρα που χρησιμοποιείται στους τάφους είναι
κυρίως τοπική, αλλά σε μερικούς τάφους υπάρχουν κιτρινωπές πλάκες, που φέρονται
από τις κορυφές του Gowharrud, περίπου 15 χλμ. μακριά. Μερικοί, προφανώς πιο
σημαντικοί, τάφοι είναι εξ ολοκλήρου κατασκευασμένοι από αυτήν την εισαγόμενη
πέτρα, μια πιθανή ένδειξη της κοινωνικής σημασίας του νεκρού. Οι τάφοι
ποικίλλουν σε μέγεθος από αρκετά μικροί (1,5 x 1 x 1 μ. [Τάφος 4]) έως σχετικά
μεγάλοι (7 x 4,5 x 2,5 μ. [Τάφος 52]). Οι περισσότεροι τάφοι απέδωσαν πολύ λίγα
ή καθόλου μεγάλα σκελετικά κατάλοιπα – αποτέλεσμα φυσικής υποβάθμισης του
οργανικού υλικού και δραστηριότητας τρωκτικών. Το σώμα ήταν ξαπλωμένο στο πλάι
σε μια μεγάλη, πεπλατυσμένη πλάκα, που περιβάλλεται από ταφικά αντικείμενα /
κτερίσματα».
Ανακαλύφθηκε έτσι ένα από τα
πλουσιότερα νεκροταφεία της «σκοτεινής εποχής στην ιρανικής ιστορία». Το Marlik είναι αναμφισβήτητα το καλύτερα τεκμηριωμένο
αρχαίο νεκροταφείο στην Εγγύς Ανατολή! Τα κτερίσματα των τάφων, που αριθμούν
πάνω από 25.000 μεμονωμένα αντικείμενα, αποτελούν την μεγαλύτερη συλλογή που ανακαλύφθηκε από οποιοδήποτε
νεκροταφείο της Πρώιμης Εποχής του Σιδήρου, οπουδήποτε στην Εγγύς Ανατολή!
Όλα αυτά καλά, αλλά τα
ευρήματα του Μαρλίκ που δεν έχουν ακόμη επαρκώς συζητηθεί από την επιστήμη,
είναι οι 3.000 χρόνων εξαδάκτυλοι, ειδώλια του «πολιτισμού Marlik», «πριν την
άφιξη των Αρίων»(!)… – ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΠΡΟΣΕΧΩΣ…
Βέβαια, η τοποθεσία είχε ήδη
λεηλατηθεί από κυνηγούς θησαυρών και οι αρχαιολογικές ομάδες παρεμποδίσθηκαν
από τοπική διαφθορά… Πολλά πωλήθηκαν στις παράνομες αγορές αρχαιοτήτων στο
Ιράν, την Ευρώπη και τις ΗΠΑ από την δεκαετία του 1930 (βλ. Samadi).[4]
Η πολυδακτυλία ή υπερδακτυλία
είναι μία συγγενής ανωμαλία σε ανθρώπους και ζώα – πιο γνωστή η ύπαρξη 6 δακτύλων
σε κάθε χέρι ή πόδι ανθρώπου ή ζώου. Κατά καιρούς έχουν αναφερθεί διάφορα ιστορικά
πρόσωπα ότι είχαν / έπασχαν από πολυδακτυλία: Η βασίλισσα της Αγγλίας, Άννα
Μπολέιν, κ.ά.[5] Η
αντίθετη απόκλιση είναι η ολιγοδακτυλία.
Οι εξαδάκτυλοι έχουν βαθειά
επιρροή στην λαογραφία μας. Σχετίζονται με την ιδιαιτερότητα, την ιδιοφυΐα και το διανοητικό χάρισμα. Γι’ αυτό
ο λαός επίστευε πως ο αυτοκράτωρ (λ.χ. Μέγας Κωνσταντίνος) ή ο βασιλιάς του
είναι εξαδάκτυλος. Αργότερα επήρε δεισιδαιμονίες διαστάσεις και προκαταλήψεις. Το
κούνημα του χεριού για χαιρετισμό, ήταν ένα λαϊκό εφεύρημα για να δείξει κάποιος
και να δουν οι άλλοι, ότι δεν είναι εξαδάκτυλος, ότι δηλ. είναι άνθρωπος και όχι
υβρίδιο…
Επίσης, διάφορα τοπωνύμια ή
αρχιτεκτονήματα φέρουν αυτό το όνομα, διότι ομοιάζουν με 6 δάκτυλα, όπως το
«ημελημένον καστέλλιον το καλούμενον Εξαδακτύλιον» ή «του Εξαδακτύλου», κοντά
στην ακτή σε λοφίσκο το Βριόκαστρο (Βορειόκαστρο / Εβραιόκαστρο) στον Κοντιά (το
Παλαιοκάστελλον του Κοντέα) Λήμνου, κ.ά.
Τέλος, το Εξαδάκτυλος υπάρχει
και ως επίθετο οικογενειών στην Ελλάδα.
Απεικονίσεις ανθρώπων ή θεών
με έξι δάκτυλα χεριού ή ποδιού αφθονούν στις εικαστικές τέχνες:
– Σε τοιχογραφίες στην
Πορτογαλία,
– Σε αγάλματα της Αυστραλίας,
Πολυνησίας, Νότιας Αμερικής, Μεξικού,
– Σε ανάγλυφα στην Αίγυπτο,
και
– Σε μεσαιωνικούς πίνακες στην
Ευρώπη.
Η παλαιότερη αναφορά εξαδακτυλίας
σε κείμενο βρίσκεται στην Παλαιά Διαθήκη (Β’ Σαμουήλ 21:20 ESV): «Και πάλι
έγινε μάχη στην Γαθ. Υπήρχε ένας υψηλός άνδρας που είχε έξι δάκτυλα στα χέρια
του και έξι δάκτυλα στα πόδια του, 24 στον αριθμό».
– Στην γοτθική εκκλησία του
Maria Laach am Jauerling, στην Αυστρία, υπάρχει μια θαυματουργή εικόνα της Παναγίας
/ αγίας Μαρίας, με έξι δάχτυλα – όπως υπάρχει και Τριχερούσα (με τρία χέρια) [**].
– Ο ιδρυτής του μοναστηριού των
Φραγκισκανών του Ρέγκενσμπουργκ, Wenzeslaus Maller (14ος αιώνας) απεικονίζεται
με έξι δάχτυλα στο ένα πόδι.
– Ο Ραφαήλ απεικονίζει στον
πίνακά του «Ο γάμος της Παναγίας» το 1504, τον εκλεκτό Ιωσήφ με έξι δάκτυλα,
κλπ.
ΠΗΓΗ: Γ. Λεκάκης «Λεξικό των
παραδόσεων των λαών του κόσμου» (απόσπ.). ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 5.11.2019.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
– W. Regal, M. Nanut «Ένα παραπάνω / Einer zu viel» (Narrenturm 129) στο Ärzte Woche, 6/2008, 8, Φεβρ. 2008.
– D. Mimouni, Fr. B. Mimouni, M. Mimouni «Polydactyly reported by Raphael»,
στο British Medical Journal. vol.
321, σελ. 1622, 23, Δεκ. 2000.
– E.-A. Negahban «The Wonderful Gold Treasure of Marlik», εκδ. Illustrated London News, 28.4.1962, σελ. 663-664.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1] Βλ. E.-A. Negahban, τότε
καθηγητής αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Τεχεράνης.
[2] Κατ’ άλλους, για την αφθονία φιδιών στην περιοχή.
[3] Μάρδοι, Μήδοι, Καρδούχοι, Γορδυηνοί, Κύρτιοι / Κούρτοι,
Γκούτοι, Ζίλα, Κάλντοι, κ.ά. εγκαταστάσθηκαν στο Κουρδιστάν.
[4] Αυτά τα παράνομα πωληθέντα, λαθρέμποροι αρχαιοτήτων, συλλέκτες
και επιμελητές μουσείων τα ονόμασαν συλλογικά «Amlash» – από μια πόλη στην ακτή
της Κασπίας, όπου πωλούνταν και απ’ όπου εξάγονταν, ως προϊόντα παράνομων
ανασκαφών στην περιοχή. Ενώ ορισμένα παραδείγματα ήταν ξεκάθαρα πλαστά (Löw,
1993; Muscarella, 2000a, σελ. 31-42), ένας μεγάλος αριθμός φαινόταν να είναι
αυθεντικός, ωθώντας την ASI να διερευνήσει την προέλευσή τους (βλ. Kambaks-Fard,
1995; Negahban, 1997, 11). σελ. 145 επ.· Moghadam, 2005).
[5] Η ηθοποιός H. Berry, η τηλεοπτική παρουσιάστρια
Opr. Winfrey, κ.ά.
(*) Rud < ρους, ροή.
(**) Το πιο γνωστό ιστορικό τάμα στην Παναγιά είναι το τρίτο χέρι του όσιου
Ιωάννη Δαμασκηνού. Ο όσιος έγραφε πάντα κατά των εικονομάχων, γι’ αυτό και ο
άρχοντας της Δαμασκού διέταξε να του κόψουν το χέρι, για να μη μπορεί να γράφει
πια. Τότε ο όσιος κατέφυγε στην Παναγία, στην οποία προσευχήθηκε ζητώντας να
του το επανακολλήσει, όπως και έγινε! Τότε εκείνος της αφιέρωσε ένα ασημένιο χέρι,
που στην εικόνα φαίνεται σαν τρίτο χέρι και γι’ αυτό ονομάστηκε και Τριχερούσα. Πιο γνωστή εικόνα Τριχερούσα της, η της μονής Χιλανδαρίου στο Άγιον Όρος. Όταν ο άγιος Σάββας της Σερβίας επισκέφθηκε την Αγία Λαύρα στην Παλαιστίνη του δόθηκε ως δώρο η Παναγία Τριχερούσα. Γνωστές ακόμη: Η Παναγία Τριχερούσα ή Κουκουζέλισσα Νέας Κίου Αργολίδος (πανηγυρίζει 12 Ιουλίου), της Αναστάσεως Σύρου Κυκλάδων(**), η πολιούχος και προστάτις της Φοινικούντος Μεσσηνίας, κ.ά. – ΠΗΓΗ: Γ. Λεκάκης “Τάματα και Αναθήματα”. Και άρθρο Γ. Λεκάκης “Τα 2,000 επίθετα της Παναγιάς!”, στην εφημ. “Κόντρα News”, 15.8.2020.
