Η ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ

7.3 C
Athens
Πέμπτη, 6 Φεβρουαρίου, 2025

Τελευταίo βίντεο

 

Social Media - Αρχείον Πολιτισμού

46,800ΥποστηρικτέςΚάντε Like
1,136ΑκόλουθοιΑκολουθήστε
67ΑκόλουθοιΑκολουθήστε
478ΑκόλουθοιΑκολουθήστε
23,800ΣυνδρομητέςΓίνετε συνδρομητής

Social Media - Γιώργος Λεκάκης

Στο Αιγαίον Όρος η αίγα Αμάλθεια θηλάζει τον νεογέννητο Δία – του Γ. Λεκάκη

Στο Αιγαίον Όρος η αίγα Αμάλθεια
θηλάζει τον νεογέννητο Δία

Του Γιώργου Λεκάκη

Σε όλη την ιστορία, οι
κατσίκες(*) χρησιμοποιήθηκαν ως «βυζάστρες
[1] νοσοκόμες»
– η ελληνική μυθολογία βρίθει τέτοιων περιστατικών, με πιο χαρακτηριστικό την
αίγα Αμάλθεια(**), που θήλαζε τον νεογέννητο Δία, στο Αιγαίον Όρος της Κρήτης. Η αίγα Αμάλθεια
τιμήθηκε πολύ στην Ελλάδα (το δέρμα της αίγας έγινε αιγίδα) και δη στην Κρήτη. Και η λατρεία της πέρασε παραφρασμένη και κεκαλυμμένη και
στα χριστιανικά χρόνια. Τόσο που η αίγα Αμάλθεια, έγινε… αγία Μαλθιά και
λατρεύεται τοπικώς!!! – βλ. Γ. Λεκάκης «Τάματα και αναθήματα»

Αυτή η φωτογραφία θα μπορούσε να έχει τίτλο, τον τίτλο του άρθρου.
Αλλά τραβήχτηκε
το 1958,
σε μια μικρή πόλη των Καναρίων Νήσων.
Η αρχική λεζάντα έγραφε:
«Γίδα
που θηλάζει ένα παιδί το 1958, El Mojon, Teguise,
Lanzarote».
Η αρχαία αναφορά αντιγράφηκε από την χριστιανική εικονογραφία,
στο θέμα του “νεογέννητου θείου βρέφους στην φάτνη με τα ζώα”.
Φωτ.: Historic Vids @historyinmemes.

Γνωστές επίσης οι
μαινάδες-βυζάστρες του θεού Διονύσου.

Η βυζάστρα στην αρχαία Ελλάδα
ελέγετο τροφός, παραμάννα.

Οι βυζάστρες προσέφεραν σπουδαία κοινωνική υπηρεσία στην κοινότητα.

Κουρήτες στις μύτες των ποδιών τους κτυπούν τις ασπίδες τους,
ενώ ο Ζευς θηλάζει από την προσωποποιημένη αίγα ως νύμφη Αμάλθεια
σε σπήλαιο της Ίδης.
Αρχιτεκτονικό ανάγλυφο, 
τέχνης ρωμαϊκής εποχής Αυγούστου
– Μουσείο Λούβρου.
Ως νύμφη ήταν κόρη της Ηλίας και του Αιμονίου,
ή του Ωκεανού, ή του Μελισσέα ή του Έλαφου.
Είχε ένα θαυματουργό κέρατο ταύρου, έκτοτε κέρας της Αμάλθειας,
σύμβολο πλούτου και αφθονίας.

Έσωσε τον Δία τοποθετώντας τον σε μια αιώρα σε ένα δένδρο,
για να μην τον βρει ο Κρόνος, ούτε στον ουρανό, ούτε στην γη, ούτε στην θάλασσα… Γι’ αυτό Ζευς ο Δίας την έκανε αστερισμό!

– βλ. Ανακρέων, κ.ά.

Ξεχωριστός, λευκός σταλαγμίτης στο Δικταίον Άνδρον στο Ψυχρό Λασυθίου,
δεικνύεται ως καμωμένος από το γάλα της Αμάλθειας
– φωτ. κάτω.

Στην αρχαία Ρώμη υπήρχαν δημόσια «γαλακτοπωλεία» από γάλα βυζαστριών γυναικών, αφού για την υγεία τους έπρεπε να το βγάλουν, ενώ για την υγεία άλλων ανθρώπων της κοινότητος ήταν πολύ χρήσιμο, πληρώνοντας αναλόγως «τα βυζαστικά». Πολλά ελληνικά χωριά και νησιά, έκαναν «εξαγωγή» βυζαστριών, σε μεγάλα αστικά συγκροτήματα, όπως στην Κωνσταντινούπολη. Οι Ελληνίδες της επαρχίας έχαιραν φήμης ότι ήταν καλές βυζάστρες.

Αλλά η κατσίκα ήταν αυτή που αντικαθιστούσε το μητρικό
γάλα, ιδίως όταν η μητέρα δεν μπορούσε να παράγει άλλο γάλα, ή δεν επαρκούσε το
δικό της ή δεν μπορούσε να πληρώνει γυναίκα-βυζάστρα.

Αλλά από τον 16ο αιώνα,
πολλές μητέρες απέρριπταν τις βυζάστρες / βυζάχτρες από φόβο μήπως μολύνουν το
νεογνό τους με… σύφιλι! Και προτιμούσαν τις αίγες.

Ο Pierre Brouzet, ιατρός του
βασιλιά Λουδοβίκου του 15ου, παρατήρησε ότι «μερικοί αγρότες που δεν
έχουν βυζάστρες, παρά μόνον προβατίνες, ήταν τόσο δυνατοί και δυναμικοί όσο και
οι άλλοι».

Το 1816, ο Conrad A.
Zwierlein, άκουσε γυναίκες σε ένα… «μοντέρνο» ευρωπαϊκό θέρετρο να λυπούνται για
τις δυσκολίες τους με τις βυζάστρες. Πολλές δεν θήλαζαν «για να μη χαλάσουν το
στήθος τους»
. Τότε έγραψε ένα βιβλίο με τίτλο «The Goat as the Best and Most
Agreeable Wet Nurse», το οποίο αφιέρωσε στις μάταιες και φιλάρεσκες γυναίκες,
καθώς και σε αρρώστους και αδύναμους.

Παρ’ όλο που το αγελαδινό
γάλα χρησιμοποιήθηκε σχεδόν αποκλειστικώς στην πρώιμη αμερικανική διατροφή των
βρεφών, ο William Potts Dewees, ο οποίος έγραψε την πρώτη αμερικανική
παιδιατρική πραγματεία το 1825, επέστησε την προσοχή στα ζωικά γάλατα και
επεσήμανε ότι «οι Άγγλοι υμνούσαν το γάλα γαϊδάρας». Ωστόσο, αυτός προτιμούσε
το κατσικίσιο γάλα.

Το 1879 το κατσικίσιο γάλα αναβίωσε
στα νοσοκομεία παίδων του Παρισιού, ειδικά για συφιλιδικά βρέφη.

Στο βιβλίο του 1976,
“American Folk Medicine: A Symposium”, ο συγγραφέας Wayland D. Hand γράφει:
«Επειδή το γάλα δεν διατηρείται καλά όταν αποχωρίζεται από το ζώο και επειδή η
πράξη του θηλασμού πιστεύεται ότι βοηθά την πέψη στην βρεφική ηλικία, οι
ιατροί-συγγραφείς, από τον 18ο αιώνα, άρχισαν να υποστηρίζουν τον
θηλασμό των παιδιών απ’ ευθείας από τους μαστούς των κατσικιών. Οι κατσίκες
ήταν ευκολότερες και φθηνότερες από τις βυζάστρες· ήταν πιο ασφαλείς από
ασθένειες και ήταν καλύτερη λύση από πολλές άλλες απόψεις».

ΠΗΓΗ: Γ. Λεκάκης «Η ιστορία του
στήθους» (απόσπ). Γ. Λεκάκης «Λεξικό των παραδόσεων των λαών του κόσμου». ΑΡΧΕΙΟΝ
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ
, 9.8.2023.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:


[1] Ο λαός μας λέει βυζάστρα (ή γιδοβύζι / γιδοβύζη /
γιδοβύζα / γιδοβυζάστρα)[***], ένα νυκτόβιο πτηνό της οικογενείας των Αιγοθηλιδών
(το Caprimulgus europaeus). Διότι το σούρουπο πλησιάζει στους στάβλους και πίστευαν
ότι βύζαινε τα αιγοπρόβατα (κυρίως τις κατσίκες), με αποτέλεσμα να μην έχουν
γάλα το πρωί ή/και να αρρωσταίνουν. Φυσικά, το γιδοβύζι πήγαινε εκεί για να
φάει έντομα…

[***]
Λέγεται επίσης και λαγοβυζάστρα, ή προβατοβύζι, ή αιγοβυζάστρα, ή βυζανιάρης /
βυζάστακας, ή πλάνος (στις Κυκλάδες), ή νυκτοβάτης / νυχτοπάτης (στην Αττική) / νυχτοπούλι,
νυχτοχελίδονο, νυχτογέρακο, ή κάτσουλας, ή χλούφτης (στην Κρήτη), ή καμπούρης (στην
Μάνη), ή παλιόπατος (στην Λεσβο).

(*) Σπανιότερα και οι λαφίνες και οι λύκαινες και οι φοράδες.

Υπάρχουν πολλές σχετικές αρχαίες εικόνες, αγαλματίδια, νομίσματα με:

                – λαφίνες να θηλάζουν,

                – την Ήρα και την Αφροδίτη να θηλάζουν (τον Ηρακλή και τον Έρωτα αντιστοίχως),

                Κενταυρίνα να θηλάζει,

                – τον Πήγασο να θηλάζει

                – φοράδα να θηλάζει αρνάκι,

                – αγελάδα που θηλάζει μοσχαράκι,

                – αλλά και άλλες βρεφοκρατούσες μάνες που θηλάζουν (από Κω, Κάλυμνο, Λάρισα), κ.ά.

(**) ἀμαλθεύω = εκθρέφω, εμπλουτίζω – βλ. Ησύχ. > ἀμαλὴ = τρυφερή, θεία / θεά. Ίσως ανεξάρτητη θεότητα της Κρήτης από την προ-μινωική Εποχή > ἀμέλγω = αρμέγω, θηλάζω.


αιγα Αμαλθεια πηγασος αγελαδα μοσχαρι μοσχαρακι αρνι αρνακι θηλασμος νεογεννητος Διας, ζευς αιγαιον ορος Κρητης 1958, Καναρια Νησια γιδα παιδι ελ μογιον μοχον El Mojon, τεγκουις Teguise, λανζαροτε Lanzarote κατσικες βυζαστρα νοσοκομα ελληνικη μυθολογια νεογεννητο αιγαιο Κρητη λατρεια χριστιανικα χρονια αγια αη αι Μαλθια μαιναδα βυζαστρες θεος Διονυσος αρχαια Ελλαδα τροφος, παραμαννα παραμανα κατσικα μητρικο γαλα, μητερα γυναικα κοινωνικη υπηρεσια κοινοτητα Ρωμη δημοσιο γαλακτοπωλειο βυζαστρια υγεια βυζαστικα ελληνικο χωριο νησι εξαγωγη αστυ Κωνσταντινουπολη Ελληνιδες επαρχια 16ος αιωνας μχ μητερες βυζαχτρα φοβος μολυνση νεογνο συφιλις αιγες συφιλι συφιλη μπρουζε Brouzet, ιατρος βασιλιας Λουδοβικος 15ος, αγροτες προβατινα 19ος 1816, Zwierlein, γυναικες μοντερνο ευρωπαικο θερετρο στηθος βιβλιο φιλαρεσκεια αρρωστος αδυναμια αγελαδινο αμερικανικη διατροφη βρεφος Dewees, αμερικη παιδιατρικη πραγματεια 1825, ζωικο γαλατα αγγλοι αγγλια γαιδαρα κατσικισιο γαιδουρινο 1879 νοσοκομειο παιδων Παρισι συφιλιδικο βρεφη 1976, ζωο πεψη βρεφικη ηλικια, ιατροι συγγραφεας, 18ος μαστος βυζι ασθενεια στηθος γιδοβυζι / γιδοβυζης / γιδοβυζα / γιδοβυζαστρα νυκτοβιο πτηνο πουλι οικογενεια Αιγοθηλιδων Caprimulgus europaeus σουρουπο σταβλος βυζαγμα αιγοπροβατα προβατο προβατα εντομα λαγοβυζαστρα, ή προβατοβυζι, ή αιγοβυζαστρα, ή βυζανιαρης / βυζαστακας, πλανος Κυκλαδες νυκτοβατης / νυχτοπατης Αττικη νυχτοπουλι, νυχτοχελιδονο, νυχτογερακο, ή κατσουλας, ή χλουφτης καμπουρης Μανη παλιοπατο παλιοπατος Λεσβος λαφινα λυκαινα ελαφινα λυκος ελαφι φοραδες φοραδα Κουρητες μυτη ποδιων ποδι ποσια κτυπος ασπιδα προσωποποιηση αιγας νυμφη σπηλαιο ιδης ιδη αρχιτεκτονικο αναγλυφο ρωμαικη εποχη τεχνη Αυγουστος – Μουσειο Λουβρου παρισι γαλλια αρχαια εικονα αγαλματιδιο θεα ηρα Κενταυρινα Κενταυρος βρεφοκρατουσα λευκος σταλαγμιτης Δικταιον ανδρον Ψυχρο Λασυθιου σταλαγμιτες Δικταιο ανδρο Λασιθιου αντρο αντρον λασιθι λασυθι ιδαιον ιδαιο Ηλια Αιμονιος, Ωκεανος, Μελισσεας Μελισσευς ελαφος θαυματουργο κερατο ταυρου, κερας της Αμαλθειας Ανακρεων κέρατο αιωρα κουνια αστερισμος καταστερισμος Αφροδιτη Ηρακλης ερωτας ερως Κως, Καλυμνος, Λαρισα μανα μαννα θειο βρεφος φατνη ζωα χριστιανικη εικονογραφια
author avatar
ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

Related

Το θέατρο σκιών έχει τις ρίζες του στα αρχαία Καβείρια και Ελευσίνια μυστήρια

Η συλλογή του Σπαθαρείου Μουσείου Θεάτρου Σκιών έγινε Νεώτερο...

Το μικρονήσι ΧΡΙΣΤΙΑΝΗ (Θήρας) από την ΠΡΩΤΟΚΥΚΛΑΔΙΚΗ ΕΠΟΧΗ έως σήμερα – του Ν. Βερνίκου

ΣΥΜΒΟΛΗ στην ΜΕΛΕΤΗ της ΜΙΚΡΟΝΗΣΙΔΟΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΗ (Θήρας) από την ΠΡΩΤΟΚΥΚΛΑΔΙΚΗ...

Πριν 11.700 χρόνια ο Δευκαλίων έρχεται από την Υπερβόρεια Θούλη, στον Παρνασσό, τους Δελφούς και την μυστική Φθία, όπου στέφεται Βασιλιάς των Ελλήνων. Εμποδίσθηκε...

ΜΥΘΟΠΛΑΣΙΑ-ΚΕΙΜΕΝΟ-ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: Του ιατρού πνευμονολόγου-φυματιολόγου Στυλιανού Θ. Μητρόπουλου Οι Ηρωικοί Άτλαντες,...