Τα επίθετα:
– ATHENA / ATHENE / Attena / Attene
– Atzei, Atzeni, Atzena / Atzedi
– AZZEI / AZENI, Azena, Azzena, Azzeni
– ACEN / ACENI, Acene, Açene, Aceny
– ACCEJ,
– ΑΚΕΝ / ΑΚΕΝΑ
– DE ACENI / DE ALCENJ / DACENI / DE ATENE
– DE ARCENI (> Αρσένης) / DE ASSENJ
είναι χαρακτηριστικά της
νοτιοδυτικής περιοχής της Σαρδηνίας, καθώς και στην περιοχή Κάραλι > Cagliari,
ενώ το Atzenis / Atzeri είναι σχεδόν εξαφανισμένο. Γενικώς είναι ένα από τα πιο
κοινά επώνυμα στην Giudicale Sardinia…
ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ για την ΣΑΡΔΗΝΙΑ, ΕΔΩ.
Τα επίθετα αυτά ίσως
προέρχονται από το αρχαίο τοπικό τοπωνύμιο Αθήνα > Atzena > Assena, προφανώς
αρχαία αποικία των Αθηναίων, κοντά στο νυν Ales nell’Oristanese (Αλές του
Oristano[1]). – ΔΙΑΒΑΣΤΕ επίσης: Γ. Λεκάκης: “19 πόλεις με το όνομα Αθήναι υπάρχουν στις
Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής!”, στήλη “Ελληνικό Λεξικό”, εφημ. Έθνος, 23.2.2003. Και “9 πόλεις
με το όνομα Αθήναι, πλην της γνωστής πόλεως της Αττικής γης, υπήρχαν στα αρχαία
χρόνια!¨, στήλη “Ελληνικό Λεξικό”, εφημ. Έθνος, 2.3.2003.
Ίχνη αυτού του επωνύμου βρίσκονται
ήδη από τον 12ο αιώνα.
Ευρίσκονται και στα αρχαία
έγγραφα της γλώσσας της Σαρδηνίας.
Το γεγονός ότι πολύ συχνά το
συναντάμε στην μορφή De Athen, έχει οδηγήσει πολλούς μελετητές να ετυμολογήσουν το
επώνυμο από την ελληνική πόλη Αθήνα[2],
αναφερόμενοι επομένως στην έλευση Ελλήνων, Αθηναίων, στην περίοδο της
βυζαντινής κυριαρχίας.
Προπάτορας του επιθέτου De
Athen ή De Athene είναι ο Πέτρος / Petru D’Athen, ο οποίος αναφέρεται στην
αρχαία, επιφανή και ισχυρή οικογένεια των Ταύρων > Torres. Έζησε τον 12ο αιώνα.
Το «Μέρος των Αθηναίων» / Pardu
Atzeni ή Atzei είναι μια τοποθεσία που ευρίσκεται κάτω από τις βόρειες πλαγιές
του Monte Arcuentu, στον 39ο παράλληλο[3] στην
επικράτεια του Άρβους[4], αλλά
ανήκει στον Δήμο Gonnosfanadiga[5] της Νοτιοδυτικής
Σαρδηνίας. Είναι μια αρχαία πόλη, που τώρα έχει περιοριστεί σε λίγα σπίτια
αγροτών (στάνες). Το Pardu Atzei ανήκε στην Επισκοπή Terralba[6].
Στην περιοχή Meilogu[7] στην
Σαρδηνία υπάρχει ένα από τα παλαιότερα και πιο ενδιαφέροντα ρωμανικού ρυθμού
θρησκευτικά κτήρια στο νησί, η εκκλησία του Αγίου Νικολάου των Τρούλλων / San
Nicola di Trullas (ή Truddas).
Φαίνεται ότι η εκκλησία εκτίσθη
τον 10ο αιώνα και στην συνέχεια ξανακτίσθηκε στις αρχές του 12ου
αιώνα.
Η λέξη «trullas», είναι ελληνικός όρος από την εποχή του
βυζαντίου, και σημαίνει… τρούλος[8].
Στις 29 Οκτωβρίου 1113 η
εκκλησία δωρήθηκε στο τάγμα των Καμαλδολέζων[9] από τον Πέτρο
τον Αθηναίο / Petru d’Athen και την οικογένειά του.
Από το μοναστήρι Camaldolese,
που καταστράφηκε από πυρκαϊά, πιθανότατα στο πρώτο μισό του 14ου αιώνα,
εκτός από τα θεμέλια, παραμένει ένα μοναδικό και πλούσιο έγγραφο: το «Condaghe
του San Nicola di Trullas». Η μονόκλιτη εκκλησία, πολύ μικρή σε μέγεθος, είναι
ωστόσο εξαιρετικής κατασκευής. Το κτήριο δημιουργείται από την παράθεση δύο
σταυροθολωτών κύβων και μιας ημιθολωτής αψίδας. Η πρόσοψη οριοθετείται από δύο
γωνιακές παραστάδες. Στο κέντρο βρίσκεται η αρχιτεκτονημένη πύλη με αψίδα και
λούνι. Στις πλαϊνές όψεις, χωρισμένες στα δύο με παραστάδα από την οποία
διακλαδίζονται 6 στρογγυλά τόξα, υπάρχουν δύο πολύ επιμήκη παράθυρα. Άλλα δύο παράθυρα
ανοίγονται στην αψίδα σε ακτινωτή θέση.
Το εσωτερικό είναι διακοσμημένο
από πολύτιμες τοιχογραφίες, αξιοσημείωτου εικονογραφικού και παραστατικού
επιπέδου, που χρονολογούνται στις πρώτες δεκαετίες του 13ου αιώνα.
Οι εικόνες των πινάκων, που ανακαλύφθηκαν κατά τη διάρκεια διαφόρων
αρχαιολογικών εκστρατειών και αποκαταστάθηκαν το 1995 από την Εποπτεία
Αρχιτεκτονικής Κληρονομιάς, Τοπίου, Ιστορικής, Καλλιτεχνικής και
Εθνοανθρωπολογικής Κληρονομιάς για τις επαρχίες Sassari και Nuoro, αναφέρονται
στο βιβλίο της Αποκάλυψης, κ.ά.
ΠΗΓΗ: Γ. Λεκάκης «Σύγχρονης
Ελλάδος περιήγησις» (απόσπ.). ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 3.8.2019.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
– Concas G.
– Pittau M. «I cognomi della Sardegna – Significato e origine di 8.000
cognomi indigeni e forestieri».
– Monumentia perti.
– Nominis.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1] Η ανθρώπινη παρουσία στην επικράτεια της επαρχίας
Oristano αρχίζει (τουλάχιστον) από την Νεολιθική εποχή. Ευρέθη λιθικό υλικό από
διάφορους αρχαιολογικούς χώρους της περιοχής. Ιδιαίτερα από το Monte Arci /
Αρχή, από όπου λαμβανόταν ο οψιδιανός, που χρησιμοποιείτο για την κατασκευή
αιχμών δόρατων, διαφόρων εργαλείων και κοσμημάτων. Οι πιο σημαντικές και
καλύτερα διατηρημένες τοποθεσίες είναι της Santa Cristina di Paulilatino και η
Losa στην Abbasanta. Αλλά κάθε δήμος έχει για τον ιδικό του αρχαιολογικό χώρο,
nuraghe, τάφο γιγάντων ή domus de janas, κλπ. Κατά μήκος της ακτής αναπτύχθηκαν
οι αρχαιοι ελληνικοί οικισμοί Θάρρος και Κορνός.
[2] Μόνο ο Giovanni Spano, ιστορικός και γλωσσολόγος της
Σαρδηνίας του 19ου αιώνα, λέει ότι το επώνυμο Atzeni προέρχεται από
το φοινικικό Atzim (= φρούριο).
[3] 39°35′45.6″N 8°32′49.2″E.
[4] Στην περιοχή Arbus φαίνεται η πιο ενδιαφέρουσα ανακάλυψη
είναι δύο ανθρώπινοι σκελετοίν (ονομάσθηκαν από τους ερευνητές Beniamino και
Amanda), που βρέθηκαν στις τοποθεσίες S’Omu και s’Orku, που με βάση την
χρονολόγηση με άνθρακα-14 που πραγματοποιήθηκε στα εργαστήρια του Πανεπιστημίου
της Αριζόνα, χρονολογούνται πριν από περίπου 8.500 χρόνια, κατά την νεολιθική
περίοδο.
Σημειώνω
πως το 2011, ευρέθη ο αρχαιότερος πλήρης ανθρώπινος σκελετός στην Σαρδηνία. Στο
Su(*) Pistoccu, στην Costa Verde, που μετονομάστηκε σε Amsicora, και ο οποίος
έζησε πριν από 10.000 – 8.200 χρόνια.
[5] Η περιοχή κατοικείται από τους προϊστορικούς χρόνους,
την νεολιθική, τουλάχιστον από την 6η χιλιετία π.Χ. (Terra ‘e Seddari). Άλλοι 9
(τουλάχιστον) οικισμοί αυτής της περιοχής έχουν βρεθεί. Στην περιοχή Παλαιο-Πάρντου
(Pal’e Pardu), υπάρχουν ακόμα μερικά ερείπια μιας από τις παλαιότερες νουραγικές
εποχές του νησιού, τις λεγόμενες πρωτονουραγικές. Σώζονται κατεστραμμένοι
πύργοι nuraghe (αν και οι περισσότεροι διαμελίστηκαν για να χρησιμοποιηθούν οι
ογκόλιθοί τους σε έργα), τάφοι γιγάντων (του San Cosimo, ανακαλύφθηκε σε
ανασκαφές στις αρχές της δεκαετίας του 1980 και είναι από τους μεγαλύτερους στην
Σαρδηνία!)
Γύρω
στον 6ο αιώνα μ.Χ., φτάνουν και οι Βυζαντινοί Έλληνες στο νησί. Το
μαρτυρούν τοπωνύμια, λείψανα πολυάριθμων λατρευτικών χώρων – αξιοθαύμαστο
παράδειγμα το ξωκκλήσι της Santa Severa.
[6] Η ιστορία της Terralba ξεκίνησε από την 6η
χιλιετία π.Χ. Σε ένα χωριό, στις όχθες της λίμνης του San Giovanni, υπήρχε η
αρχαία πόλη Οσέα / Osea – ιδρύθηκε γύρω στο 1000 π.Χ.
[7] Το Meilogu στον 40ό παράλληλο [40.41°N 8.8°E] είναι
μια ιστορική-γεωγραφική περιοχή του Logudoro της Σαρδηνίας. Στο κέντρο του
Giudicato di Torres. Εδώ υπάρχει η λεγόμενη «Κοιλάδα Nuraghi», όπου ξεχωρίζει η
σημαντική αρχαιολογική περιοχή του Santu Antine, που ονομάζεται «παλλάτι
Nuragic» για το μεγαλείο και την κομψότητά του!
[8] Θόλος > τρόλος > τροῦλλος, τρούλος = θολωτή
στέγη, θόλος και αρχαίο είδος δοχείου > λατ. trulla.
[9] Οι ερημίτες Camaldolese του όρους Corona (λατινικά: Congregatio
Eremitarum Camaldulensium Montis Coronae), είναι ένα μοναστικό τάγμα του
Ποντιφικού Δικαίου για άνδρες. Ιδρύθηκε από τον άγιο Romuald. Το όνομά τους
προέρχεται από το Ιερό Ησυχαστήριο / Sacro Eremo του Camaldoli, ψηλά πάνω στα
βουνά της κεντρικής Ιταλίας, κοντά στην πόλη Arezzo. Τα μέλη του προσθέτουν τα
ονομαστικά γράμματα E.C.M.C. στο επίθετό τους για να αναγνωρίζονται.
(*) Su < στου, όπως λ.χ. Στου Μελά > Σουμελά, κ.ά.