Αρχαίο ψηφιδωτό με σκηνές από χαμένη τραγωδία του Αισχύλου βρέθηκε στην Αγγλία! – του Γ. Λεκάκη

Του Γιώργου Λεκάκη

Δεν είναι λίγες οι φορές, που η εικαστική τέχνη έρχεται να συμπληρώσει την γραπτή παράδοση. Αλλά λιγότερες οι φορές, που φέρνει στο φως σκηνές από χαμένα αρχαία βιβλία… Μία τέτοια η κατωτέρω:

Το 2020 ένας αγρότης στην κομητεία Ράτλαντ της Αγγλίας ειδοποίησε τις Αρχές για την πιθανότητα να υπήρχε μια έπαυλη ρωμαϊκής εποχής, στην ιδιοκτησία του. Ακολούθησε έρευνα, που διεξήχθη από τις Αρχαιολογικές Υπηρεσίες του Πανεπιστημίου του Λέστερ η οποία όχι μόνον επιβεβαίωσε τις υποψίες του γαιοκτήμονα, αλλά αποκάλυψε ένα εξαιρετικό ψηφιδωτό του 4^ου αιώνα μ.Χ. Η εύρεση χαιρετίστηκε ως ένα από τα πιο σημαντικά ρωμαϊκά ψηφιδωτά που ανακαλύφθηκαν ποτέ στο Ηνωμένο Βασίλειο!

Γνωστό πλέον ως [1]Ketton Mosaic, το διακοσμητικό έργο τέχνης απεικονίζει τρεις σκηνές από τον Τρωικό Πόλεμο:

• Την μονομαχία μεταξύ Έκτορα και Αχιλλέα,
• Το δεύτερο μέρος του ψηφιδωτού του Κέττον δείχνει τον Αχιλλέα να σέρνει το νεκρό σώμα του Έκτορα πίσω από το άρμα του, ενώ ο πατέρας του Έκτορα, ο Πρίαμος, τον παρακαλεί για έλεος. ΔΕΙΤΕ το σε σχέση με ένα αρχαίο ελληνικό αγγείο από την αρχαία Αθήνα, με το ίδιο σχέδιο 800 χρόνια πριν από το ψηφιδωτό του Κέττον!

Η κυματιστή φιγούρα, η ασπίδα, η ομάδα του άρματος, η φιγούρα που τρέχει με τα χέρια απλωμένα, ακόμη και το φίδι κουλουριασμένο κάτω από τα άλογα, όλα προέρχονται από την ίδια εικόνα. (Βοστώνη 63.473 ©MFA), και

• τα λύτρα για το σώμα του Έκτορος, από τον τραγικό πατέρα-βασιλιά Πρίαμο. Το πάνελ 3 του ψηφιδωτού Ketton δείχνει τον Πρίαμο, να φορτώνει μια ζυγαριά (παραπάνω φωτ.) με χρυσά σκεύη, ίσα με το βάρος του γιου του, Έκτορα!

Η J. Browning από τις Αρχαιολογικές Υπηρεσίες του Πανεπιστημίου του Λέστερ κατάφερε να ανακατασκευάσει το καμένο τμήμα (παραπάνω φωτ.) εντοπίζοντας το περίγραμμα των ψηφίδων.

Μια ασημένια κανάτα του 1ου αιώνα από την Γαλατία είχε ήδη χρησιμοποιήσει το ίδιο σχέδιο, με αυτό που χρησιμοποιήθηκε στον Πίνακα 1 του ψηφιδωτού Ketton. Στα αριστερά, ο Αχιλλευς κάθεται δίπλα στην ασπίδα του, περιτριγυρισμένος από τους φρουρούς του. Στην μέση βρίσκεται το νεκρό σώμα του Έκτορος, κάτω από ένα ανθρώπινο πρόσωπο. Στα δεξιά, ο βασιλιάς Πρίαμος με το χαρακτηριστικό φρυγικό πίλο / καπέλλο και τον χιτώνα του, γεμίζει με χρυσό ένα σκεύος, όσο το βάρος του νεκρού γιου του, ενώ οι σωματοφύλακες του παρακολουθούν. (Γραμμικό σχέδιο του 19^ου αιώνα του Θησαυρού του Μπερθουβίλ, που τώρα βρίσκεται στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας).

Οι ειδικοί υπέθεσαν αμέσως ότι αυτές οι σκηνές βασίζονταν στην «Ιλιάδα» του Ομήρου – ως γνωστόν, το πιο διάσημο λογοτεχνικό έργο για τον Τρωικό Πόλεμο. Αλλά σύμφωνα με δήλωση που εξέδωσε το Πανεπιστήμιο του Λέστερ, νέα ανάλυση υποδηλώνει ότι αυτή η υπόθεση είναι λανθασμένη. Οι σκηνές περιλαμβάνουν ορισμένες λεπτομέρειες, που δεν συνάδουν με την αφήγηση της ιστορίας από τον Όμηρο: Για παράδειγμα, στο ψηφιδωτό, ο Έκτωρ και ο Αχιλλέας μάχονται από άρματα, ενώ στην «Ιλιάδα» πολεμούν πεζοί.

Ένα τμήμα του του Μωσαϊκού του Κέττον δείχνει τον Έκτορα, πρίγκηπα της Τροίας, στο άρμα του. Δεξιά: Ένα αρχαίο ελληνικό νόμισμα του 2^ου αιώνα από το Ίλιον, με το ίδιο θέμα, είναι ένα αρχαιότερο παράδειγμα του ίδιου σχεδίου! (RPC 4.2.120 @RPC).

Οι ειδικοί πιστεύουν ότι οι αφηγηματικές σκηνές από το εν λόγω ψηφιδωτό προέρχονται από μια εναλλακτική εκδοχή του Τρωικού Πολέμου, ένα χαμένο τραγικό έργο του Αισχύλου με τίτλο «Φρύγες».

ΠΗΓΗ: «Celebrated Rutland mosaic depicts ‘long-lost’ Troy story connecting Roman Britain to the ancient classical world», ULAS, ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 4.12.2025. Britannia.

ΣΗΜΕΙΩΣΙΣ:

[1] Το Κέττον είναι ένα χωριό στο Ράτλαντ στα Ανατολικά Μίντλαντς της Αγγλίας, 5 χλμ. δυτικά του Στάμφορντ, στον 52ο παράλληλο [52.631°N 0.552°W]. Φημισμένο για την ασβεστολιθική “πέτρα Κέττον”. Πρωτοαναφέρεται ως Chetene στο “Βιβλίο της Κρίσης” του 1086, είτα ως Ketene (1174) και Keton (1322). Ίσως σημαίνει χώρος των Κετών.

αρχαιο ψηφιδωτο σκηνες χαμενη τραγωδια Αισχυλου Αγγλια Λεκακης Rutland Berthouville Treasure Κεττον χωριο Ρατλαντ Ανατολικα Μιντλαντς Αγγλιας, Σταμφορντ, 52ος παραλληλος ασβεστολιθος πετρα Κετον κετενε τσετενε Chetene Βιβλιο της Κρισης 11ος αιωνας μχ 1086, Ketene 12ος 1174 Keton 14ος 1322 Κετες