Αινιγματικά αστρονομικά χαράγματα σε αγγείο 7.000 χρόνων – βρέθηκε στην Παραδημή Θράκης

ΕΝΑ ΑΚΟΜΑ ΑΝΕΡΜΗΝΕΥΤΟ ΕΥΡΗΜΑ

Του Απόστολου Τσακρίδη / ΘΡΑΚΟΛΟΓΙΟΝ

Με αφορμή την πρόσφατη επίσκεψη μου στο Αρχαιολογικό Μουσείο Κομοτηνής, για την παρουσίαση των νέων δεδομένων από το αρχαιολογικό πρόγραμμα της Μολυβωτής, Ροδόπης Θράκης με τίτλο «Σημεία καμπής & μετασχηματισμοί στην Αιγαιακή Θράκη», είχα την ευκαιρία να παρατηρήσω για πολλοστή φορά κάποια από τα λιγοστά εκθέματα.

Καθώς περίμενα την έναρξη της παρουσίασης, βρέθηκα μπροστά στη γυάλινη προθήκη με τα ευρήματα από την τούμπα της Παραδημής (παραπάνω φωτ.). Αξίζει να σημειωθεί ότι η Παραδημή είναι η πρώτη ανασκαφή της Ελληνικής Θράκης (1932-1933).

• ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ για την ΠΑΡΑΔΗΜΗ, ΕΔΩ.

Σύμφωνα με τον αείμνηστο Θρακιώτη αρχαιολόγο Μπακαλάκη, τα αγγεία της Παραδημής πρέπει να ακολουθούν κάποια τοπική ή γειτονική παράδοση, η οποία παραμένει άγνωστη.

Αστρολογικές γνώσεις στο Γκιομπεκλί Τεπέ, 11.500 χρόνια πριν από σήμερα!

• ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ για το ΓΚΙΟΜΠΕΚΛΙ ΤΕΠΕ, ΕΔΩ.

Πρόκειται για προϊστορική θέση με πλούσια ευρήματα κεραμικής και ειδωλοπλαστικής, που καθιστά σπουδαίο τον ρόλο της στην έρευνα της Νεολιθικής Θράκης. Λόγω της ιδιαιτερότητάς αυτής της κεραμικής δόθηκε η ονομασία «Πολιτισμός της Παραδημής», η οποία χαρακτήρισε την πολιτιστική εξέλιξη στην διάρκεια αυτής της χρονολογικής περιόδου.

Η Παραδημή Ροδόπης Θράκης ευρίσκεται στον 41ο παράλληλο [41°4′40.4″N 25°19′58.1″E]. Απέχει 8 χλμ. νοτιοδυτικά της Κομοτηνής. Προσφυγικό χωριό. Οι κατοικοι έχουν έλθει από την Ανατολική Θράκη το 1922. Στην πλειοψηφία τους (σχεδόν το 90%) είναι αρβανίτες, από το χωριό Χρυσόλιθος (Αλτίν Τας) Καλλιπόλεως, και κάποιες οικογένειες από τις περιοχές Αρκαδιούπολης και Κρύα Βρύση Σαράντα Εκκλησιών. Από το 1925 λειτουργούσε Δημοτικό Σχολείο το οποίο έκλεισε μόνον για δυο χρόνια (επί βουλγάρικης κατοχής – και οριστικά το 2011 λόγω του “Καλλικράτη”). Περί το 1 χλμ. Α. του χωριού, κοντά στον ποταμό Βοσβόζη, βρέθηκε η Τούμπα της Παραδημής η οποία είχε νεολιθική εγκατάσταση. Η Παραδημή με εκκλησία αφιερωμένη στους Αγίους Κωνσταντίνο και Ελένη γιορτάζει στις 21 Μαΐου. (Άλλα πανηγυρια της, της Αναλήψεως και του Αγίου Πνεύματος). – ΠΗΓΗ: Γ. Λεκακης “Συγχρονης Ελλαδος περιηγησις”.

Κατά τις πρώτες ανασκαφικές εργασίες αποκαλύφθηκαν 17 οικιστικά στρώματα της Νεολιθικής περιόδου (που ξεκινούν από την 6η χιλιετία π.Χ.) καθώς και επιφανειακό στρώμα της πρώιμης εποχής του Χαλκού (δηλαδή πριν το 2000 π.Χ.). Από εκείνην την χρονική φάση και ύστερα ο οικισμός φαίνεται ότι εγκαταλείπεται.

Αν αναλογιστούμε ότι τα αρχαιότερα αγγεία χρονολογούνται από το 5300 π.Χ. και συνεχίζουν μέχρι και το 2000 π.Χ. περίπου, τότε καταλαβαίνουμε ότι στην περιοχή υπήρξε μια μακρά περίοδος, με συνεχόμενη (ή μη) ανθρώπινη δραστηριότητα για χρονικό διάστημα μεγαλύτερο των 3.000 χρόνων. Σε αυτό το γεγονός έπρεπε να έπαιξαν πολλοί παράγοντες ρολο, όπως οι ευνοϊκές κλιματολογικές συνθήκες της περιοχής, η παρουσία νερού (θέση δίπλα σε ποτάμι), η εύφορη πεδιάδα κ.α. – Το μεταβατικό αυτό χρονικό διάστημα, μεταξύ Νεολιθικής περιόδου και Χαλκού, έχει οριστεί επιστημονικώς ως Χαλκολιθική περίοδος.

Ένα τμήμα αγγείου κυλινδρικού σχήματος που μπορεί να αποκαλύψει σημαντικά στοιχεία σχετικά με τις γνώσεις ή τις καλλιτεχνικές ευαισθησίες των πρώτων αγροτοκτηνοτρόφων της Ροδόπης βρίσκεται απομονωμένο σε μια από τις γυάλινες προθήκες που φιλοξενούν μερικά δείγματα από τα ευρήματα της ανασκαφής.

Πάνω στον περιορισμένο χώρο της μικρής κυλινδρικής επιφάνειας, μπορούμε να διακρίνουμε ένα πρωτόγονο ζωμορφικό σκαρίφημα καθώς και ενα μοτίβο από αλλεπάλληλες ακανόνιστες χαράξεις (ρομβοειδούς σχήματος) – παρακάτω φωτ. – που παραπέμπουν σε διακόσμηση ή πιθανότατα έχουν κάποιον συμβολικό ρόλο, γραφικού ή αποκρυφιστικού αποτροπαϊκού χαρακτήρα.

Το μικρό αυτό «ασήμαντο» αγγείο, δεν το είχα προσέξει ποτέ. Το προσπερνούσα κάθε φορά που το έβλεπα διότι δεν είχα διακρίνει τις εγχάρακτες λεπτομέρειες που φέρει στην επιφάνεια του.

Συγκρίνοντας την εγχάρακτη ζωομορφική παράσταση του αγγείου της Παραδημής με την αντίστοιχη της βραχογραφίας του Παγγαίου, μπορούν να εντοπιστούν κάποια κοινά στοιχεία.

Και στις δύο παραστάσεις, είναι σχεδιασμένη η αφαιρετική μορφή ζώου με την προέκταση του λαιμού που καταλήγει σε έναν κύκλο (στεφάνι, κεφαλή με χαίτη) που έχει δυσανάλογο μέγεθος σε σχέση με το σώμα. Το ζώο που αναπαρίσταται στο αγγείο της Παραδημής έχει ουρά, ενώ αυτό της βραχογραφίας του Παγγαίου έχει αρσενικά γεννητικά χαρακτηριστικά. Και στα δύο σχέδια βλέπουμε ισοσκελείς σταυρούς με κουκκίδες στα τέσσερα άκρα. Στοιχείο που μας βεβαιώνει απόλυτα για τον αστρονομικό χαρακτήρα του σχεδίου.

Βραχογραφία με ζωμορφική παράσταση στο Παγγαίο. Το κεφάλι του συμβολίζεται με ένα ωοειδές στεφάνι.

Από την ελεύθερη ερμηνεία του συγγραφέα Ν. Γ. Βογιατζή που παρουσιάζεται στο βιβλίο του με τίτλο «Οι βραχογραφίες του Παγγαίου αποκαλύπτουν, πως πετούσαν τα πύρινα άρματα των Ελλήνων Θεών Απόλλωνα και Άρη», πληροφορούμαστε ότι το σχέδιο στο σύνολο του, αποδίδει συμβολικά τον ζωδιακό χάρτη έτσι όπως ήταν γνωστός από την φυλή των Θρακών που τον δημιούργησε μεταξύ του 6000 – 4000 π.Χ. στην εποχή που χαρακτηρίζεται αστρολογικώς ως εποχή των Διδύμων.

Σύμφωνα με τον συγγραφέα η βραχογραφία σε ελεύθερη ερμηνεία, εικονίζει κατά σειρά:

• τον αστερισμό των Διδύμων, που αποτελείται από δύο πολεμιστές σε κάθετη διάταξη ο ένας με τον άλλον,
• του Καρκίνου που συμβολίζεται από την δαγκάνα του Καρκίνου / κάβουρα,
• του Λέοντα,
• της Παρθένου ως Στάχυ,
• του Ζυγού με τον κεντρικό κορμό του και τους δύο δίσκους,
• του Σκορπιού με την δαγκάνα, τα μικρά πόδια και την ουρά του καθώς και
• του Τοξότη με τόξο:

οι 7 γνωστοί αστερισμοί της εποχής.

Όπως τονίζει στο βιβλίο του ο κ. Βογιατζής δεν μπορούμε να τεκμηριώσουμε απόλυτα την ερμηνεία του σχεδίου. Πολλές φορές είναι αδύνατον να δούμε αυτό που έβλεπε με τα μάτια του ένας προϊστορικός άνθρωπος, ή αυτό που βλέπουμε σήμερα εμείς να μην ταυτίζεται ερμηνευτικά με την σκέψη του. Σε κάθε περίπτωση όμως μπορούμε να κάνουμε κάποιες προσεγγιστικές υποθέσεις.

Συμπερασματικά, θα ήταν παράτολμο να υποθέσουμε ότι η εγχάρακτη απεικόνιση του αγγείου της Παραδημής, μπορεί να συσχετιστεί με κάποιον αστρονομικό συμβολισμό. Αν μπορούμε όμως συμπεριλάβουμε κάποιο σοβαρό στοιχείο που θα ενίσχυε την υπόθεση αυτή, θα ήταν σίγουρα οι απεικονίσεις των ισοσκελών σταυρών με τις κουκκίδες, που παρατηρούνται και στα δύο σχέδια.

Το γεγονός ότι, τα δύο σχέδια συμπίπτουν χρονολογικά (6000 – 4000 π.Χ.), είναι ένα ακόμα βάσιμο στοιχείο που θα πρέπει να λάβουμε υπ’ όψιν μας.

Στους πρόποδες του Παγγαίου όρους περιμετρικά και νοτιότερα στο Σύμβολον όρος, έχουν εντοπιστεί χιλιάδες βραχογραφίες που δυστυχώς έχουν αγνοηθεί έως τώρα από την αρχαιολογία.

Μελέτες και βιβλία σχετικά με τις βραχογραφίες έχουν δημοσιευθεί από:

• τον καθηγητή του πανεπιστημίου Αθηνών Ν. Συμεωνίδη για τις βραχογραφίες της Αλιστράτης και
• του καθηγητή του πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Ν. Μουτσόπουλου για τις ΒΡΑΧΟΓΡΑΦΙΕΣ ΤΟΥ ΠΑΓΓΑΙΟΥ.
• Επίσης ο σεβαστός φίλος Παγγειορίτης, δικηγόρος και ιστοριοδίφης Θ. Λυμπεράκης έχει καταγράψει αρκετές από αυτές στο αρχείο του και τις έχει παραδώσει στην αρχαιολογική υπηρεσία.

Πολλά από τα θέματα που παρουσιάζονται στις βραχογραφίες φανερώνουν τις αστρολογικές ανησυχίες και παρατηρήσεις των προϊστορικών ανθρώπων που έζησαν στην περιοχή πέριξ του Ιερού όρους του Παγγαίου. Από την κορυφή του μυθικού βουνού ο μέγιστος θεουργός των Θρακών ο Ορφέας παρατηρούσε τις θέσεις των πλανητών και των αστέρων στο ουράνιο στερέωμα μέχρι το πρώτο φως της αυγής.

Από την μελέτη των Ορφικών, του Ι. Πασσά συνάγεται ότι οι ορφικοί αστρολόγοι παρακολουθούσαν ιδιαίτερα τα φαινομενα του Ήλιου και της Σελήνης, για αστρολογικούς λόγους, και συνέβαλαν στην δημιουργία της Αστρονομίας (με την σύγχρονη έννοια).

Την Αστρονομία, αναπτυγμένη με αυστηρό τρόπο, την συναντούμε στους Ορφικούς Ύμνους, οι οποίοι δίδασκαν στους μυούμενους, ως εισαγωγή στην μύηση, την «αλήθεια» γενικώς. Ωστόσο, αυτή η «αλήθεια», όσον αφορά την Αστρονομία, ήταν προϊόν όχι μόνον μιας συνεχούς παρατήρησης του ουρανού από πανάρχαιους χρόνους, αλλά και της διαισθητικής και διεισδυτικής δύναμης του πνεύματος των Ορφικών. Γι’ αυτό και ο υμνωδός Ορφέας παρουσιάζεται στους ύμνους ως «ο θεωρητικός» της Αστρονομίας εκείνης της πολύ αρχαίας εποχής κατά την οποία έζησε και έδρασε (βλ. Ι. Δ. Πασσά «Τα Ορφικά», σελ. 66, κεφ: Ταξινόμησις και Φύσις των Αστέρων).

Καταλήγοντας, θα μπορούσα με κάθε επιφύλαξη να δώσω την δική μου ερμηνεία για το εγχάρακτο προϊστορικό αγγείο της Παραδημής:

Η παράσταση μιας αφαιρετικής μορφής ζώου σε ένα αγγείο της 6ης χιλιετίας, αναμφίβολα δημιουργεί πολλά ερωτηματικά.

Ισοσκελείς σταυροί με κουκκίδες στα όρια. Αστρονομικά σύμβολα που έχουν βρεθεί και στο σπήλαιο της Ασφένδου Σφακίων Χανίων Κρήτης.

• ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ για τα ευρήματα στ’ ΑΣΦΕΝΔΟΥ ΣΦΑΚΙΩΝ, ΕΔΩ.

Στα αγγεία της Νεολιθικής εποχής συναντάμε πιο συχνά, γραμμικά τριγωνικά μοτίβα, σπείρες, ισοσκελείς σταυρούς, αγκυλωτούς ισοσκελείς σταυρούς και γενικότερα απλές γραμμές και σχέδια. Στην περίπτωση αυτή παρατηρείται μια αφαιρετική μορφή ζώου, με έναν κύκλο/δίσκο αντί για κεφάλι με ρεαλιστικές λεπτομέρειες (όπως κέρατα από ζαρκάδι, αγριοκάτσικο). Πιθανόν ο δημιουργός με την χρήση αιχμηρού οστού ήθελε να τονίσει την συμβολική εικόνα της μορφής και όχι το είδος του ζώου.

Η σύγκριση με το βραχανάγλυφο του Παγγαίου έγινε σκοπίμως, διότι υπάρχουν βάσιμες ενδείξεις από προϊστορικές θέσεις της Θράκης που μας βεβαιώνουν για τις αστρονομικές γνώσεις των κατοίκων της Χαλκολιθικής εποχής (βλ. Στ. Κιοτσέκογλου «Ηλιακό παρατηρητήριο Πετρωτών Ροδόπης», 2024).

Τέλος, το μικρό αυτό αγγείο με την εγχάρακτη διακόσμηση και το κυλινδρικό σχήμα πιθανόν να αποτελούσε αντικείμενο με τελετουργικό σκοπό. Τα μικρά ανθρωπόμορφα ειδώλια της 6^ης χιλιετίας που βρέθηκαν κατά την διάρκεια των ανασκαφικών εργασιών, ενισχύουν αυτή την υπόθεση.

ΠΗΓΗ: ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 5.12.2025.

Βιβλιογραφια – πηγές:

• Βογιατζής Ν. Γ. «Οι βραχογραφίες του Παγγαίου αποκαλύπτουν, πως πετούσαν τα πύρινα άρματα των Ελλήνων Θεών Απόλλωνα και Άρη», εκδ. «Δίον», 2004.
• Κιοτσέκογλου Στ. Δ. «Τελετουργικά τοπία της αρχαίας Θράκης – Οδοιπορικό στην ενδοχώρα της Αιγαιακής Θράκης», 2024.
• Πασσάς Ι. Δ. «Τα Ορφικά», εκδ. Εγκυκλοπαίδεια του Ηλίου, 1961.
• Χατζηλαζαρίδης Λ. «Προϊστορικά βραχογραφήματα στην Βόρεια Ελλάδα», εκδ. Νέα Θέσις, 2004.
• Διδακτορικά.
• Παρατηρητής.
• Λεκακης Γ. “Συγχρονης Ελλαδος περιηγησις”.
• Σιγούρος Ι. Λ. “Νομός Ροδόπης: Ιστορία – Αρχαιολογία – Γεωγραφία – Ανθρωπογεωγραφία – Πολιτισμός”, Εταιρία Παιδαγωγικών Επιστημών Κομοτηνής, Κομοτηνή, 1997.

αρχαια αινιγματικα αστρονομικα χαραγματα αρχαιο αγγειο 7.000 χρονων Παραδημη Θρακης αρχαιο αινιγματικο αστρονομια αρχαιοαστρονομια  αρχαιοαστρολογια αστρολογια χαραγμα αγγεια χρονια πριν Θρακη νομος Ροδοπης 41ος παραλληλος Κομοτηνη προσφυγικο χωριο προσφυγοι κατοικοι Ανατολικη Θρακη 1922 αρβανιτες, Χρυσολιθος Αλτιν Τας Καλλιπολη Αρκαδιουπολη Κρυα Βρυση 40 Σαραντα Εκκλησιες 1925 Δημοτικο Σχολειο βουλγαρικη κατοχη ποταμος Βοσβοζης, Τουμπα Παραδημης νεολιθικη εγκατασταση εκκλησια ΙΝ Αγιοι Κωνσταντινου Ελενης γιορτη 21 Μαιου πανηγυρια Αναληψεως Αγιου Πνευματος Καλλιπολις Αρκαδιουπολις βουλγαροι βουλγαρια Βοζβοζης, νεολιθικο Αγιων αγιος Κωνσταντινος αγια Ελενη εορτη Μαιος πανηγυρι Αναληψης Αγιο Πνευμα αινιγμα αστρονομια ΑΝΕΡΜΗΝΕΥΤΟ ΕΥΡΗΜΑ Τσακριδης Αρχαιολογικο Μουσειο Κομοτηνης, αρχαιολογικος χωρος προγραμμα Μολυβωτη μετασχηματισμοι Αιγαιακη Θρακη εκθεμα ευρηματα τυμβος πρωτη ανασκαφη Ελληνικη 20ος αιωνας μχ 1932 1933 Θρακιωτης αρχαιολογος Μπακαλακης, αγγεια παραδοση αγνωστη προιστορια κεραμικη ειδωλοπλαστικη Πολιτισμος της Παραδημης πολιτιστικη εξελιξη πρωτες ανασκαφιες οικιστικο στρωμα 6η χιλιετια πρωιμη εποχη Χαλκου 2000 οικισμος εγκαταλειψη αρχαιοτερο 5300 7.300 4.000 συνεχομενη ανθρωπινη κατοικηση δραστηριοτητα ευνοικες κλιματολογικες συνθηκες νερο ευφορη πεδιαδα Χαλκολιθικη περιοδος κυλινδρικο σχημα κυλινδρος καλλιτεχνια ευαισθησια πρωτοι αγροτοκτηνοτροφοι οροσειρα ανασκαφη μικρη κυλινδρικη επιφανεια πρωτογονο ζωμορφικο σχεδιο σκαριφημα μοτιβο αλλεπαλληλες ακανονιστες χαραξεις ρομβοειδες ρομβος διακοσμηση συμβολικος ρολος, γραφικος αποκρυφιστικος αποτροπαικος χαρακτηρας αρχαια γραφη αποκρυφισμος αποτροπαικο εγχαρακτο εγχαρακτη ζωομορφικη παρασταση βραχογραφια Παγγαιο παραστασεις, αφαιρετικη μορφη ζωου ζωο λαιμος κυκλο στεφανι, κεφαλη χαιτη δυσαναλογο μεγεθος σωμα αναπαρασταση ουρα βραχογραφιες Παγγαιου αρσενικα γεννητικα χαρακτηριστικα σχεδια ισοσκελης σταυρος κουκκιδα 4 τεσσερα ακρα αστρονομικος Βογιατζης βιβλιο πυρινα αρματα αρχαιοι Ελληνες Θεοι θεος Απολλωνας απολλων αρης συμβολο ζωδιακος χαρτης θρακικη φυλη αρχαιοι Θρακες 8.000 6000 – 4000 Διδυμων ζωδιο Διδυμοι ερμηνεια, Γκιομπεκλι Τεπε, τουρκια 11.500 εικονα αστερισμος δυο πολεμιστες καθετη διαταξη Καρκινου καρκινος δαγκανα καβουρας, Λεοντα, λεων Παρθενου παρθενος Σταχυ, ζυγος Ζυγου δισκος, σκορπιος Σκορπιου ποδια Τοξοτη τοξο τοξοτης 7 επτα γνωστοι αστερισμοι προιστορικος ανθρωπος, σκεψη απεικονιση αστρονομικος συμβολισμος ισοσκελες Συμβολον ορος, αρχαιολογια καθηγητης πανεπιστημιο Αθηνων ΕΚΠΑ Συμεωνιδης Αλιστρατης Αλιστρατη σερρων σερρες ΜΟΥΤΣΟΠΟΥΛΟΣ ΑΠΘ Παγγειοριτης, Λυμπερακης αρχειο αρχαιολογικη υπηρεσια αστρολογικη παρατηρηση προιστορικοι ανθρωποι Ιερο ιερον αγιο αγιον ορος κορυφη μυθικο βουνο μεγιστος θεουργος Ορφεας των πλανητες αστερες ουρανιο στερεωμα ουρανος ορφικα Πασσας ορφικοι αστρονομοι / αστρολογοι  φαινομενο ηλιος Σεληνη αστρολογικος ορφικοι υμνοι μυουμενος, μυηση, αληθεια ορφικος υμνωδος Ορφευς πρωτος αρχαιοτερος θεωρητικος αστρονομιας Ταξινομησις Φυσις Αστερων αστερας αστρο αστρα αφαιρεση 6η νεολιθικα γραμμικο τριγωνο μοτιβο σπειρα αγκυλωτος γραμμη ρεαλισμπς κερατα κερατο κερας ζαρκαδι, αγριοκατσικο χρηση αιχμηρο οστουν συμβολικη εικονα ειδος βραχαναγλυφο βραχοαναγλυφο σκοπιμα αρχαιοαστρονομικες γνωσεις Κιοτσεκογλου Ηλιακο παρατηρητηριο Πετρωτα αντικειμενο τελετουργια ανθρωπομορφο ειδωλιο πυρινο αρμα τελετουργικο τοπιο βραχογραφημα Βορεια Ελλαδα σπηλαιο Ασφενδου Σφακιων Χανιων Κρητης Ασφενδος Σφακια Χανια Κρητη