ΕΞΑΦΑΝΙΣΜΕΝΑ ΧΩΡΙΑ του ΔΗΜΟΥ ΚΙΣΣΑΜΟΥ ΧΑΝΙΩΝ ΚΡΗΤΗΣ: Ήμερη Γραμβούσα

Του Ιωάννη Παπαδάκη

Το νησάκι της Γραμβούσας, το 1821 – 1830, για λίγα χρόνια, λειτούργησε όχι μόνον σαν οικισμός, αλλά σαν ελεύθερο κράτος.

• ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ περι Γραμβουσας, ΕΔΩ.

Το βενετσιάνικο φρούριο παρείχε προστασία από τους Τούρκους, αλλά δεν ήταν λίγα και τα σπίτια που φτιάχτηκαν, πρόχειρα βεβαίως, και στέγασαν όχι μόνον επαναστάτες, αλλά και κάθε καρυδιάς καρύδι.

Στις παραπάνω φωτογραφίες βλέπουμε τα θεμέλια απ’ όσα έχουν μείνει… Ψηλά σίγουρα ήταν το διοικητήριο και ένας μύλος που δεν σώζεται.

Η εκκλησία των Αγίων Αποστόλων λένε πως ήταν εκεί από τους Βενετούς, αλλά προϋπήρχε και μάλλον αναστηλώθηκε από τους κατοίκους της Γραμβούσας[1].

Των Αγίων Αποστόλων (30 Ιουνίου) το βασικό πανηγύρι του νησιού. Οι σαρδέλλες κέρασμα…

όπως και η Παναγία[2], που για ένα χαρμάνι της κόλλησαν το παρατσούκλι Κλεφτρίνα ή Κλεπταποδόχα, που ήταν προστάτις των πειρατών… [Σχόλιο Γ. Λεκάκη: Αντίστοιχο προστάτη είχαν και οι αρχαίοι Έλληνες, τον θεό Ερμή]. – ΔΙΑΒΑΣΤΕ επίσης: Γ. Λεκάκης “Τα επίθετα της Παναγίας” και “Ταματα και αναθηματα”.

Ο Συζούλης στην Ήμερη Γραμβούσα, σε παλαιό επιστολικό δελτάριο.

Η Γραμβούσα που έγινε στις 3 Αυγούστου 1825 ορμητήριο των επαναστατών και στάθηκε αφορμή όλο και περισσότεροι Έλληνες και Κρητικοί, να βρουν καταφύγιο στο νησάκι αυτό…

Είχε μάλιστα σε αυτά τα δύσκολα χρόνια και σχολείο για τα παιδιά των «Γραμβουσιανών» με δάσκαλο τον επίσκοπο Αρδαμερίου, Ιγνάτιο. Ο ίδιος ο επίσκοπος εγκαινίασε και μια εκκλησία που την «έφτιαξαν» οι πειρατές, με πρωτοβουλία του ηγούμενου της Γωνιάς, Παρθένιου, προς τιμήν της Παναγιάς Κλεφτρίνας.

Από την πειρατεία απόκτησαν χρήματα και θησαυρούς, που όπως λέει η ιστορία, τα αξιοποίησαν αγοράζοντας την γολέττα «Περικλής», το περίφημο πλοίο του Τομπάζη, που τον μετέφερε στην Κίσσαμο στις 25 Μαΐου 1823 ως αρμοστή. Ευχή να την δούμε κάποτε αναστηλωμένη.

Εκδρομή στην Γραμβούσα, αρχές δεκαετίας 1960 – φωτ. Ανυφαντή.

Το καλύτερο αλάτσι το φέρνανε με καΐκια από το Συγκλιό, και γενικά τα νησάκια Ήμερη και Άγρια Γραμβούσα, το Ακρωτήρι της Γραμβούσας, με την λιμνοθάλασσα του Μπάλου, που υπήρχαν τεράστιες φυσικές αλυκές.

ΠΗΓΗ: ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 9.10.2025.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

[1] πληροφορία του αξέχαστου αρχαιολόγου Μ. Ανδριανάκη.

[2] Η πρωταρχική εκκλησία του 16^ου αιώνα μ.Χ. ήταν αφιερωμένη στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου.

ΕΞΑΦΑΝΙΣΜΕΝΑ ΧΩΡΙΑ ΔΗΜΟΥ ΚΙΣΣΑΜΟΥ ΧΑΝΙΩΝ ΚΡΗΤΗΣ ημερη Γραμβουσα εγκαταλελειμμενα εγκατελειμμενα εξαφανισμενα χωρια κισσαμου κισσαμος κισαμου κισαμος χανιων χανια κρητης κρητη εγκαταλελειμμενο εγκατελειμμενο εξαφανισμενο χωριο εγκαταλειψη χωριων χωριου Παπαδακης νησι νησαιο κρατος νησακι μικρονησι νησιδιο Γραμβουσα 19ος αιωνας μχ 1821 – 1830, οικισμος, ελευθερο ανεξαρτητο κρατος βενετσιανικο φρουριο ενετικο καστρο προστασια Τουρκοι σπιτι επαναστατες, επαναστατης επανασταση διοικητηριο μυλος εκκλησια ιν ιερος ναος Αγιων Αποστολων Βενετοι ενετοι αναστηλωση κατοικοι Γραμβουσας χαρμανι παρατσουκλι Παναγια Κλεφτρινα ΚΛΕΠΤΑΠΟΔΟΧΑ, ΚΛΕΠΤΑΠΟΔΟΧΟΣ επιθετα επιθετο Παναγιας θεος ερμης προστατις πειρατων προστατης πειρατες προστασια πειρατεια πειρατια πειρατης 3 Αυγουστου 1825 Αυγουστος ορμητηριο ελληνες Κρητικοι καταφυγιο νησακι σχολειο παιδια Γραμβουσιανοι δασκαλος επισκοπος Αρδαμεριου,  Αρδαμερι Αρδαμεριο Αρδαμεριον Ιγνατιος ηγουμενος Γωνιας, Παρθενιος γωνια αγορα γολεττα γολετα Περικλης πλοιο Τομπαζης, 25 Μαιου 1823 μαιος αρμοστης αρχαιολογος Ανδριανακης 16^ος Ευαγγελισμος Θεοτοκου Ευαγγελισμου Θεοτοκος Συζουλης ημερη Γραμπουσα, παλαιο επιστολικο δελταριο καρτ ποσταλ αγιοι αποστολοι 30 Ιουνιου πανηγυρι πανηγυρια ιουνιος σαρδελλα κερασμα σαρδελα γιορτες γιορτη εορτη εορτες παλια γκραβουρα αλατσι αλατι καικι Συγκλιο νησακια αγρια ακρωτηρι της Γραμβουσας, λιμνοθαλασσα του Μπαλου, Μπαλλου Μπαλος Μπαλλος τεραστια φυσικη αλυκη