Της Ελένης Ζάχου, αρχαιολόγου
Η αρχαία πόλη των Αλών αναπτύχθηκε στην περιοχή του Αγίου Ιωάννη Θεολόγου Φθιώτιδος στην ανατολική πλευρά του κόλπου της Αταλάντης.
Η θέση κατοικήθηκε στην Νεολιθική εποχή (6.000 – 5.000 π.Χ.).
Η πόλη των ιστορικών χρόνων ιδρύθηκε το 600 π.Χ. περίπου και ανήκε σε συμμαχία πόλεων της Ανατολικής Λοκρίδας, με έδρα τον Οπούντα.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ επίσης: Γ. Λεκάκη “Αστερισμοί (και όχι απλή εικόνα ζώων!) σε αρχαίο ελληνικό σκύφο των Αλών, 2.625 χρόνων, στο Μουσείο Λαμίας”.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ επίσης: Η εικονιστική σημασια στην ερυθρόβαφη κεραμική της Μέσης Νεολιθικής από τις Αλές Στερεάς Ελλάδος: E. Angeli “Conceptual meanings in middle neolithic red-painted pottery from Central Greece: A case study”, https://doi.org/10.1016/j.jasrep.2024.104769, τ. 59, Νοέμ. 2024, 104769, Journal of Archaeological Science: Reports.
Ο οικισμός αποτελείται από κτήρια, ορθογώνιας κάτοψης, τα οποία περιβάλλονται από λιθινο περίβολο. Η πόλη των ιστορικών χρόνων ιδρύθηκε περί το 600 π.Χ. και διέθετε τειχισμένη ακρόπολη.
Κατά τους ελληνιστικούς χρόνους οικοδομείται ένας ευρύτερος οχυρωματικός περίβολος με πύργους που προστάτευε την ακρόπολη. Εντός αυτής έχουν ταυτιστεί ο ναός της Αθηνάς Πολιούχου, θρησκευτικά και διοικητικά κτήρια. Εκτός αυτής έχουν εντοπιστεί και ερευνηθεί τα νεκροταφεία της πόλης. Καθώς το επίπεδο της θάλασσας έχει ανέβει ήδη από την αρχαιότητα, τμήμα της αρχαίας πόλης είναι
ορατό στα αβαθή νερά δίπλα στην ακρόπολη. Η ακμή της πόλης των Αλών
τοποθετείται στους ελληνιστικούς χρόνους. Θεωρείται ότι τότε αποτελούσε τμήμα της Βοιωτίας και μέλος της Βοιωτικής Συμμαχίας. Τα αρχαιολογικά ευρήματα τείνουν να επιβεβαιώσουν την αναφορά του Πλούταρχου (“Σύλλας¨, 26) ότι οι Αλές καταστράφηκαν από τον Ρωμαίο στρατηγό Σύλλα το 85 π.Χ, επειδή επέτρεψαν τον ελλιμενισμό των πλοίων του αντιπάλου του Μιθριδάτη από τον Πόντο. Σποραδική κατοίκηση στην περιοχή συνεχίστηκε και τα ρωμαϊκά χρόνια. Νέα άνθηση γνωρίζει η
πόλη τον 5ο και 6ο αι. μ.Χ.
Μία παλαιοχριστιανική βασιλική κτίστηκε στην ακρόπολη, ακριβώς επάνω στα ερείπια του παλαιού ναού της Αθηνάς. Τμήματα οικιών και τάφοι της ίδιας εποχής έχουν επίσης διερευνηθεί, Περί τα τέλη του 6ου αι. μ.Χ, η ακρόπολη εγκαταλείφθηκε. Μία μικρή εκκλησία, της εποχής των Σταυροφοριών (13ος αι. μ.Χ.) ανεγέρθηκε επίσης εντός της παλαιοχριστιανικής βασιλικής.
Οι Αλές ανασκάπτονται από Αμερικανούς αρχαιολόγους. Δύο πρωτοπόρες ερευνήτριες η H. Goldman και η Al. W. Kosmopoulos δραστηριοποιήθηκαν στον χώρο από το 1911 μέχρι και το 1935. Από το 1990 ξεκίνησαν και πάλι οι ανασκαφές στον χώρο από το Πανεπιστήμιο Cornell της Νέας Υόρκης υπό την διεύθυνση του καθηγητή κ. J. E. Coleman.
ΠΗΓΗ: ΥΠΠΟΑ, ΕΦΑ ΦΘΙΩΤΙΔΟΣ-ΕΡΥΤΑΝΙΑΣ, ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 3.12.2021.
