Με τίτλο «Η διαφύλαξη της πολιτιστικής κληρονομιάς: Αστικολογική και διεθνολογική προσέγγιση» κυκλοφόρησε το βιβλίο της δρ. Νομικής και αρχαιολόγου Μαρίας Αν. Βέργου. Προλογίζει ο Γ. Λέκκας, καθηγητής Αστικού Δικαίου Νομικής Σχολής ΕΚΠΑ, και διευθυντης του Ερευνητικού Κέντρου Αστικού Δικαίου Νομικής Σχολής ΕΚΠΑ.
Στο παρόν έργο εξετάζεται συστηματικά το πλαίσιο προστασίας και διαφύλαξης της πολιτιστικής κληρονομιάς από την σκοπιά του Αστικού Δικαίου και του Διεθνούς Δικαίου. Η διεπιστημονική προσέγγιση του εξεταζόμενου ζητήματος είναι προσφυής, διότι η αποτελεσματικότητα της προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς προϋποθέτει διακρατική συνεργασία, ρυθμιστικά πλαίσια και δικαιοδοτικά όργανα που υπερβαίνουν τα όρια μεμονωμένων κρατών.
Το έργο αποτελείται από τρία κεφάλαια, σε λογική και χρονική ακολουθία. Για τον λόγο αυτό, προηγούνται τα ζητήματα προστασίας των μνημείων· έπονται τα αφορώντα την διακίνησή τους, με έμφαση στο διεθνές συμβατικό και εθιμικό πλαίσιο που διέπει την διακίνηση, αλλά και τις διεπόμενες από διαφορετικούς κανόνες προστασίας μορφές διακίνησης. Λογικά και χρονικά τελευταίο αναπτύσσεται το ζήτημα του επαναπατρισμού, της επιστροφής, δηλαδή, των μνημείων στον τόπο προέλευσης και καταγωγής τους, και ιδίως μνημείων που έχουν αποτελέσει αντικείμενο παράνομης διακίνησης, με επακόλουθο την αποκατάσταση της διαδραστικής τους σχέσης με τους λαούς που τα δημιούργησαν.
Η παρούσα μελέτη, εκτός από το μεγάλο θεωρητικό ενδιαφέρον της, παρουσιάζει, επίσης, ιδιαίτερο ενδιαφέρον και από πρακτική σκοπιά, καθ’ όσον σε αυτήν παρουσιάζονται με συστηματικό τρόπο τα επάλληλα νομοθετικά πλαίσια, τα οποία μπορεί να επικαλεστεί το κράτος προέλευσης, ώστε να αξιώσει τον επαναπατρισμό του μνημείου.
Ανάμεσα στα ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ του διαβάζουμε:
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
- 1. ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ
Α. ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ: ΤΟ ΔΙΑΚΥΒΕΥΜΑ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ ΜΑΣ
1. Η σημασία της πολιτιστικής κληρονομιάς2. Η πολιτιστική κληρονομιά σε κίνδυνο
- α. Καταστροφές και λεηλασίες, ένα διαχρονικό φαινόμενο.
ι. Από την αρχαιότητα έως τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο
ιι. Από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο έως τη σύγχρονη εποχή
- β. Παραποίηση και οικειοποίηση μνημείων
- Η εξέλιξη του δικαίου της πολιτιστικής κληρονομιάς
Β. ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ
1. Η ποικιλομορφία των ορισμών
- Εξουσία των Κρατών για την οριοθέτηση των πολιτιστικών αγαθών
3. Άυλη πολιτιστική κληρονομιά – ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΕΔΩ.
4. Ακίνητα και κινητά μνημεία.
- α. Διεθνείς Συμβάσεις
- β. Δίκαιο των ενόπλων συρράξεων – Διεθνές Ανθρωπιστικό Δίκαιο
- γ. Δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης
- δ. Ελληνικό Δίκαιο
- Ενάλιες αρχαιότητες
- Αποσπασμένα αγάλματα και τμήματα ακίνητων μνημείων
- Αρχαία και νεότερα μνημεία
- α. Διεθνείς Συμβάσεις
- β. Πολυπλοκότητα της ελληνικής ρύθμισης
ι. Αυτοδίκαιος χαρακτηρισμός αρχαίων μνημείων
ιι. Χαρακτηρισμός αρχαίων ή νεοτέρων μνημείων μετά την έκδοση διοικητικής πράξης
ιιι. Το αντικείμενο της απόφασης χαρακτηρισμού, οι προϋποθέσεις και η ανάκλησή της
Γ. ΜΟΡΦΕΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΩΣ ΣΥΜΒΑΤΙΚΟ ΚΑΙ ΕΘΙΜΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ
- Στοιχεία Διεθνούς Εθίμου – Έμφαση στην opinio iuris
- Οι Διεθνείς Συμβάσεις ως στοιχείο διαμόρφωσης του διεθνούς εθίμου
- Η συναρμογή του Δικαίου των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και του Διεθνούς Ανθρωπιστικού Δικαίου
- Απαγόρευση βλάβης
- α. Διεθνείς Συμβάσεις
- β. Διεθνείς Οργανισμοί – ειδικότερες περιπτώσεις λεηλασίας
- γ. Διεθνή Δικαστήρια
- δ. Πρακτική Κρατών
- ε. Διεθνής Επιτροπή Ερυθρού Σταυρού
- Υποχρέωση διατήρησης
- α. Διεθνείς Συμβάσεις
- β. Διεθνείς Οργανισμοί
- Ιδιάζουσες μορφές προστασίας: Απαγόρευση παράνομης διακίνησης και υποχρέωση επαναπατρισμού
- Υποχρέωση διεθνούς συνεργασίας στο σύνολο των μορφών προστασίας
- Μορφές προστασίας στο Ελληνικό Δίκαιο – Κριτική αποτίμηση
2. ΔΙΑΚΙΝΗΣΗ
Α. ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΣΤΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΩΣ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΗ ΝΟΜΙΜΗΣ ΔΙΑΚΙΝΗΣΗΣ
- Ιδιαιτερότητες των δικαιωμάτων στα μνημεία
- α. Τα μνημεία ως δημόσια αγαθά κατά τις διεθνείς συμβάσεις
- β. Ιδιότυπη έννοια κυριότητας και κατοχής κατά τον ν. 4858/2021
- Ατομικά και συλλογικά δικαιώματα στην πολιτιστική κληρονομιά
- α. Το δικαίωμα συμμετοχής στην πολιτιστική ζωή με τις ειδικότερες εκφάνσεις της διαθεσιμότητας και της πρόσβασης
ι. Διεθνείς Συμβάσεις
ιι. Περιφερειακές Συμβάσεις
- β. Δικαιώματα των Αυτοχθόνων
- Αρμοδιότητες Κράτους προέλευσης
- α. Καθορισμός των δικαιωμάτων επί μνημείων από τη νομοθεσία του Κράτους προέλευσης
- β. Αρμοδιότητες στα αποσπασμένα αγάλματα και θραύσματα
- γ. Αρμοδιότητες στις ενάλιες αρχαιότητες
ι. Χωρικά ύδατα
ιι. Συνορεύουσα Ζώνη – de facto Αρχαιολογική Ζώνη
ιιι. Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη, Υφαλοκρηπίδα, Περιοχή
- Δικαιώματα κατά τον ν. 4858/2021
- α. Δικαιώματα του Ελληνικού Δημοσίου
ι. Κυριότητα και νομή του Ελληνικού Δημοσίου
ιι. Κυριαρχικά Δικαιώματα του Ελληνικού Δημοσίου ως παράκτιου Κράτους στις ενάλιες αρχαιότητες
ιιι. Δικαιώματα στα εκκλησιαστικά μνημεία
γ. Δικαιώματα ιδιωτών
ι. Κυριότητα σε ακίνητα μνημεία που χρονολογούνται μετά το 1453
ιι. Αναγνώριση κυριότητας σε εισαγόμενα αρχαία κινητά μνημεία που χρονολογούνται έως το 1453
ιιι. Αναγνώριση κυριότητας σε αρχαία κινητά μνημεία που χρονολογούνται μετά το 1453
ιν. Αναγνώριση κατοχής σε αρχαία κινητά μνημεία
ν. Χορήγηση αμοιβής ως συνέπεια δήλωσης
γ. Υποχρεώσεις κυρίων και κατόχων
δ. Δικαίωμα της προσωπικότητας
ι. Συνταγματικές διατάξεις και Αστικός Κώδικας
ιι. Νομολογία
ιιι. Αξίωση άρσης της προσβολής και παράλειψης στο μέλλον
ε. Ποινικές διατάξεις
Β. ΔΙΕΘΝΕΣ ΣΥΜΒΑΤΙΚΟ ΚΑΙ ΕΘΙΜΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ
- Απαγόρευση διακίνησης σε καιρό πολέμου, κατοχής, αποικιοκρατίας ως συμβατικός και εθιμικός κανόνας
- α. Διεθνείς Συμβάσεις
- β. Διεθνείς Οργανισμοί – Συμβούλιο Ασφαλείας ΟΗΕ
- γ. Διεθνής Επιτροπή Ερυθρού Σταυρού
- δ. Νομολογία Διεθνών Δικαστηρίων
- Νόμιμη προέλευση ως προϋπόθεση νόμιμης διακίνησης
- α. Διεθνείς Συμβάσεις
- β. Διεθνείς Οργανισμοί – UNESCO
- γ. Συμβούλιο της Ευρώπης
- δ. Δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης
- ε. Πρακτική Κρατών
ι. Διμερείς Συμφωνίες
ιι. Εθνικές νομοθεσίες
- στ. Κώδικες Δεοντολογίας
- Αρχή της υποχρέωσης Δέουσας Επιμέλειας κατά τη διακίνηση
- α. Δέουσα επιμέλεια και καλή πίστη
- β. Κριτήρια συνδρομής της δέουσας επιμέλειας
ι. Σύμβαση UNIDROIT 1995
ιι. Διεθνείς Οργανισμοί
ιιι. Δίκαιο Ευρωπαϊκής Ένωσης
ιν. Κώδικες δεοντολογίας
Γ. ΜΟΡΦΕΣ ΔΙΑΚΙΝΗΣΗΣ
- Δημοπρασία
- α. Απαγόρευση δημοπρασίας μνημείου χωρίς νόμιμη προέλευση
- β. Δημοπρασία εντός ελληνικής επικράτειας
ι. Απαγόρευση δημοπρασίας μνημείου χωρίς νόμιμη προέλευση – ευθύνη φορέα – απόλυτη ακυρότητα
ιι. Ειδική άδεια φορέα διεξαγωγής δημοπρασίας
ιιι. Ειδική άδεια διοργάνωσης δημοπρασίας
ιν. Λοιποί περιορισμοί διεξαγωγής δημοπρασίας
- v. Σύμβαση παραγγελίας – εντολής για την διενέργεια δημοπρασίας
- Μεταβίβαση δικαιωμάτων κατά τον ν. 4858/2021
- α. Aπαγόρευση διακίνησης μνημείου χωρίς νόμιμη προέλευση
- β. Απαγόρευση καλόπιστης κτήσης κυριότητας κινητού μνημείου από μη κύριο
- γ. Μεταβίβαση κυριότητας
δ. Μεταβίβαση κατοχής
- ε. Κτήση κυριότητας αιτία θανάτου
- στ. Κτήση κατοχής αιτία θανάτου
- ζ. Ειδικότερες περιπτώσεις
ι. Μεταβίβαση μνημείου που ανήκει σε ν.π.δ.δ., Ο.Τ.Α. ή ν.π.ι.δ.
ιι. Μεταβίβαση εκκλησιαστικού μνημείου
ιιι. Μεταβίβαση κυριότητας και κατοχής μνημείου από μουσεία
ιν. Μεταβίβαση κυριότητας και κατοχής μνημείου από αρχαιοπώλες.
ν. Δικαίωμα προτίμησης Ελληνικού Δημοσίου
νι. Μεταβίβαση μνημείου στο Δημόσιο
- Δανεισμός και Ανταλλαγή κατά τον ν. 4858/2021
- α. Δανεισμός μνημείων που ανήκουν στο Δημόσιο
- β. Δανεισμός μνημείων που ανήκουν σε συλλογές μουσείων
- γ. Ανταλλαγή μνημείων που ανήκουν στο δημόσιο
- Εξαγωγή και εισαγωγή κατά την ελληνική νομοθετική ρύθμιση
- α. Πολυπλοκότητα της ρύθμισης για την κατ’ εξαίρεση εξαγωγή
- β. Υποχρέωση δήλωσης κατά την εισαγωγή
- γ. Βραχύχρονη και μακρόχρονη εξαγωγή
- δ. Προβληματισμοί για τη συμβατότητα της μακρόχρονης εξαγωγής με υπερνομοθετικής ισχύος διατάξεις
3. ΕΠΑΝΑΠΑΤΡΙΣΜΟΣ
Α. Η ΝΟΜΙΚΗ ΕΠΙΤΑΓΗ ΤΟΥ ΕΠΑΝΑΠΑΤΡΙΣΜΟΥ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ
- Η απομάκρυνση από τον τόπο προέλευσης (και καταστροφή) των μνημείων ως «πολιτισμική γενοκτονία» ή μορφή εθνοκάθαρσης
- Ο επαναπατρισμός των μνημείων ως ζήτημα ανθρωπίνων δικαιωμάτων
- Ο επαναπατρισμός των μνημείων της ελληνικής πολιτιστικής κληρονομιάς ως δικαίωμα των Ελλήνων Πολιτών και υποχρέωση της Ελληνικής Πολιτείας
Β. Ο ΕΠΑΝΑΠΑΤΡΙΣΜΟΣ ΩΣ ΣΥΝΕΠΕΙΑ ΠΑΡΑΝΟΜΗΣ ΔΙΑΚΙΝΗΣΗΣ
- Διεθνές Δίκαιο
- α. Διεθνείς Συμβάσεις
- β. Διεθνείς Οργανισμοί
- γ. Συμβούλιο της Ευρώπης
- Δίκαιο Ευρωπαϊκής Ένωσης και ελληνικές πράξεις προσαρμογής
- α. Εννοιολογικές οριοθετήσεις
- β. Διαδικασία επαναπατρισμού
- Η δέουσα επιμέλεια ως προϋπόθεση αποζημίωσης
- Κρατική Πρακτική
- α. Διμερείς συμφωνίες
- β. Εθνικές Νομοθεσίες
- γ. Μονομερείς Δηλώσεις
- Ειδικότερα ο επαναπατρισμός κατόπιν διμερούς σύμβασης ή ad hoc συμφωνίας
- α. Η ραγδαία αύξηση των επαναπατρισμών
- β. Δυσχέρειες κατά την τεκμηρίωση – Πρόσφατες υποθέσεις ελληνικού ενδιαφέροντος
- Η αρχή του επαναπατρισμού των παρανόμως διακινηθέντων μνημείων ως αναδυόμενος εθιμικός κανόνας διεθνούς δικαίου
Γ. Η ΥΠΟΧΡΕΩΣΗ ΕΠΑΝΑΠΑΤΡΙΣΜΟΥ ΣΕ ΕΙΔΙΚΕΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ
- Επαναπατρισμός μνημείων που αφαιρέθηκαν σε ένοπλη σύρραξη, κατοχή ή αποικιοκρατία
- α. Διεθνές Ανθρωπιστικό Δίκαιο
ι. Διεθνείς Συμβάσεις
ιι. Συμβούλιο Ασφαλείας Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών
ιιι. Διεθνής Επιτροπή Ερυθρού Σταυρού
- β. Κρατική Πρακτική
ι. Πολυμερείς Συμφωνίες
ιι. Εθνικές Νομοθεσίες
ιιι. Νομολογία
ιν. Επαναπατρισμοί κατόπιν διμερούς σύμβασης ή ad hoc συμφωνίας
- Επανένωση μνημείων
- α. Η ιδιαιτερότητα του επαναπατρισμού αποσυναρμολογημένων θραυσμάτων στο κύριο μνημείο και η αρχή της ακεραιότητας των μνημείων – Η Σύμβαση UNIDROIT 1995
- β. Η πρακτική της επανένωσης
ι. Νομολογία
ιι. Επαναπατρισμοί κατόπιν διμερούς σύμβασης ή ad hoc συμφωνίας
- γ. Ειδικότερα η επανένωση των μνημείων της Ακρόπολης των Αθηνών
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ – ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ
ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΟΙ ΙΣΤΟΤΟΠΟΙ
ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟΥ ΤΗΣ ΧΑΓΗΣ
ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΚΥΡΙΟΤΕΡΩΝ ΟΡΩΝ
- Κυκλοφορεί από τις Εκδοσεις Σακκουλα, Αθήνα-Θεσσαλονίκη, τηλ. 210 3387500, 216 1000730, 2310 535381, 2310 244228, 92025.
ΠΗΓΗ: ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 12.12.2025.
διαφυλαξη πολιτιστικης κληρονομιας Αστικολογικη διεθνολογικη προσεγγιση Βεργου πολιτιστικη κληρονομια Αστικολογια διεθνολογια Λεκκας, αστικο Δικαιο Νομικη προστασια διαφυλαξις Διεθνες διεπιστημονικη διακρατικη συνεργασια, ρυθμιστικο πλαισιο δικαιοδοτικο οργανο κρατος εργο ζητημα προστασιας μνημειο παρανομη διακινηση αρχαιοκαπηλια διεθνες συμβατικο εθιμικο κανονας επαναπατρισμος επιστροφη μνημεια προελευση καταγωγη μνημειων αντικειμενο παρανομης διακινησης, αποκατασταση διαδραστικη σχεση λαος δημιουργια νομοθετικο νομος νομοι
