Του Πέτρου Π. Καλονάρου
Το 1767 έγινε η πρώτη μετανάστευση Ελλήνων καὶ ἐν γένει κατοίκων τῆς Ἐγγὺς Ανατολῆς στη Βόρειο Αμερική.
Το 1763 ὁ Άγγλος Κυβερνήτης της επαρχίας Φλωρίδος, ζητοῦσε με προκηρύξεις του ἀποίκους καὶ ἐξεθείαζε την εὐφορία τῆς Φλωρίδας, καλώντας ὅσους ήθελαν να πάνε και νὰ ἐγκατασταθοῦν ἐκεῖ. Τότε διάφοροι Άγγλοι ἐπιχειρηματίες ἀγόρασαν τεράστιες ἐκτάσεις στην Φλωρίδα, ἄλλά γιὰ νὰ τις ἐκμεταλλευθούν χρειάζονταν εργατικά χέρια. Αμέσως φάνησαν ἄλλοι ἐπιχειρηματίες, στην πραγματικότητα δουλεμποροι, οι οποίοι ανέλαβαν να φέρουν αγρότες για να καλλιεργήσουν την γη.
Ανάμεσα σε αυτούς και οι Γ. Ντουκαν καὶ Ντ. Ρολ, οι ὁποῖοι ἀνέλαβαν να φέρουν φέρουν δουλοπαροίκους ἀπὸ τὴν Ιταλία, την Ελλάδα, την Σμύρνη καὶ την Λακωνία. Στην Λακωνία έστειλαν τον Τζ. Τόρνμπουλ, γιατρὸ τὸ ἐπάγγελμα, ἀλλὰ στὴν πραγματικότητα πραγματικότητα δουλέμπορο καὶ τυχοδιώκτη, ὁ ὁποῖος ξεμπαρκάροντας στην Μεθώνη ίδρυσε προσωρινό πρακτορείο και ἄρχισε νὰ κάνη προπαγάνδα για την Φλωρίδα, καλώντας μετανάστες. Τοὺς ἔταζε λαγούς μὲ πετραχήλια, γη, αμοιβές, καλοπέραση σε ένα θαυμάσιο κλίμα.
Μεταξύ τῶν θυμάτων που κατόρθωσε ὁ Τόρνμπουλ νὰ εξαπατήση οι Λάκωνες ἦσαν οἱ περισσότεροι. Αρκετοί είχαν καταφύγει μόνιμα ἀπὸ τὴ Μάνη καὶ την Λακεδαίμονα στη Μεθώνη ὅπου ὁ Τούρκος διοικητής τοῦ κάστρου φαίνεται πως ήταν μᾶλλον καλοκάγαθος καὶ τὸν ὁποῖον ὁ Άγγλος τυχοδιώκτης κατόρθωσε να δωροδοκήσει καὶ πάρῃ ἄδεια να μπαρκάρει τὰ θύματά του στὰ καράβια. Η είδηση για τον αποικισμο διαδόθηκε σ’ ὅλην Λακωνία κι ἔτσι έφθασαν κι ἄλλες πολλές εκατοντάδες Λακώνων σὺν γυναιξὶ καὶ τέκνων με τις εικόνες των εκκλησιῶν τους, τὰ ἱερὰ κειμήλιά τους, ἀκόμη καὶ μὲ τοὺς ἱερεῖς των, νὰ μπαρκάρουν γιὰ τὴν Αμερική.
Δυστυχώς ή μάλλον ευτυχώς τα καράβια δεν τους χωρούσαν όλους και έτσι ο απατεώνας γιατρός πήρε μόνο 1.500 τους οποίους ανέλαβε να μεταφέρει στην Αμερική.
Το ταξείδι ήταν μακρινό καὶ ἐπίπονο. Χρειάστηκαν τέσσερες μήνες γιὰ νὰ φτάσουν ὡς τὴν Φλωρίδα καὶ ἐν τῷ μεταξύ πέθαναν πολλοί στο δρόμο ἀπὸ τις κακουχίες. Φθάνοντας στην Φλωρίδα βρῆκαν κι άλλους δυστυχείς Ιταλούς, Μινορκέζους κι Έλληνες ἀπὸ τὴν Σμύρνη. Όλους αὐτοὺς τοὺς ἔβαλαν φύρδην μίγδην σὰν δουλοπαροίκους στην καλλιέργεια τοῦ ζαχαροκαλάμου καὶ τοῦ λουλακιού καὶ τοὺς εγκατέστησαν σε ἄθλιες καλύβες οἱ πρώτες ήταν και οι πρώτες εγκαταστάσεις τῆς πόλης Νέας Σμύρνης (New Smyrna Florida), τῆς ὁποίας οἱ ιδρυτές καὶ πρώτοι κάτοικοι ήταν Έλληνες ἀπὸ τὴν Λακωνία καὶ τῆς ὁποίας τὸ όνομα έδόθη εξ αἰτίας τοῦ γεγονότος ὅτι ἡ σύζυγος του κυριωτέρου τῶν πρακτόρων ποὺ ἀνέλαβαν την μετανάστευση ήταν Ελληνιδα ἀπὸ τὴν Σμύρνη. Πρὸς τιμὴν αυτής τῆς Ελληνίδας ἢ μᾶλλον τῆς πρώτης Ελληνοαμερικανίδας ονομάστηκε καὶ ἡ κωμόπολιη Νέα Σμύρνη.
Είναι ἀφάνταστα τὰ δεινά καὶ τὰ βασανιστήρια, ποὺ πέρασαν οἱ Λάκωνες αὐτοὶ στὴν Νέα Σμύρνη της Φλωρίδας. Τοὺς δόθηκε ἕνα κομμάτι γῆς μὲ ὑποχρεωτικὴ ἀπόδοση καὶ ἐργασία καθορισμένη ἐπὶ τῇ βάσει τοῦ συστήματος τῶν δουλοπαροίκων ἢ μᾶλλον τῶν Νέγρων τῆς Αμερικῆς, ὅπως περιγράφονται τα βάσανά τους στο έργο «Η καλύβα τοῦ μπάρμπα-Θωμά».
Έτσι και Λάκωνες ὑπέφεραν καὶ τις περιπέτειές τους και τὰ δεινά τους τὰ περιέγραψαν διάφορους ιστορικοί, μεταξύ τῶν ὁποίων καὶ
- ὁ Γάλλος Eσαβάν στο έργο του «Ιστορία τῆς Κορίνθου» (Παρίσιοι, 1854),
- ο δικός μας Κυριακός Μελίρρυτος στην «Χρονολογία» του (Οδησσός, 1836),
- ο Κ. Σαθας στην «Τουρκοκρατουμενη Ἑλλάδα» καθώς καὶ
- ἀρκετοί Ιστορικοὶ τῆς Φλωρίδος, μεταξύ των οποίων και ο Ουίλιαμς.
Κατά τις πληροφορίες, που συνέλεξαν οι ἱστορικοί αὐτοί, ὁ περίφημος ιατρός Τόρνμπουλ, ποὺ πῆγε τοὺς Λάκωνες αὐτοὺς στην Φλωρίδα ἀνέλαβε ἐκεῖ καθήκοντα αρχηγοῦ καὶ ἦταν ἀληθινά ὁ θηριοδαμαστής, η μάλλον ο βασανιστής τους. Αντί τροφῆς τοὺς ἔδινε μιὰ λίτρα καλαμπόκι τὴν ἡμέρα για κάθε οἰκογένεια καὶ ποῦ καὶ ποῦ μια-δυὸ οὐγγιές [= 60 γραμμ.] χοιρινό κάθε δεκαπενθήμερο. Καὶ δουλειά-δουλειά χωρίς διακοπή καὶ χωρίς διαμαρτυρίες, γιατὶ ὅποιος δυστροποῦσε έτρωγε ξύλο ανελέητο. Τόση δὲ ἦταν η δυστυχία καὶ ἡ πεῖνα τῶν δυστυχισμένων αὐτῶν Λακώνων, ὥστε προεκάλεσαν τὸν οἶκτον ἑνὸς ἀρχηγοῦ νέγρων τῆς Αφρικής, ἀπ’ αὐτοὺς ποὺ εἰχαν κοντά τους εγκατασταθεί κοντα τους καὶ ὁ ὁποῖος τοὺς βοήθησε με τρόφιμα. Αυτό έγινε η αφορμή νὰ μαστιγωθῇ ὁ νέγρος ἐκεῖνος μέχρι θανάτου ἀπὸ τὸν θηριώδη Τόρνμπουλ.
Αυτή η κατάσταση βαστηξε πλέον ἀπὸ δυο χρόνια καὶ το 1770, την χρονιά που στην Λακωνία οἱ κάτοικοι έπαναστατοῦσαν ἐναντίον τῶν Οθωμανών, οἱ Λάκωνες τῆς Αμερικῆς ἐπαναστατοῦσαν καὶ αὐτοὶ μὲ τὴν σειρά τους έναντίον τοῦ θηριώδους ἱατροῦ Τόρνμπουλ, τοῦ δυνάστου των ὁ ὁποῖος εἶχε φέρει κι ἄλλους πολλούς βοηθούς του σωφρονιστες μὲ ἐντολὴ νὰ μαστιγώνουν αλύπητα τους Λάκωνας, ποὺ δὲν δούλευαν σαν σκυλιά. Αποφασισμένοι κι αὐτοὶ νὰ δραπετεύσουν για την Αβάνα, κάνουν εἰσβολὴ στὰ μαγαζιά, λεηλατοῦν τὰ τρόφιμα κι ὕστερα τρέχουν στο λιμάνι γιὰ νὰ ἀρπάξουν πλοῖα. Αλλὰ μὴ ἔχοντες ὀργάνωση καὶ κανέναν ἄξιο ἀρχηγό πιάστηκαν ὅλοι καὶ μερικοί κατεδικάσθησαν σε θάνατο στην αγχόνη. Ύστερα ἀπὸ λίγο χρονικό διάστημα μερικοί απὸ τοὺς Λάκωνας αὐτοὺς και
ἄλλοι Λάκωνες κατώρθωσαν νὰ δραπετεύσουν οἰκογενειακῶς καὶ νὰ πᾶνε στὸν Άγιο Αὐγουστῖνο που ήταν η έδρα του Κυβερνήτη. Εκεῖ παρουσιάστηκαν στον Γενικό Εισαγγελέα και εξεθεσαν τα δεινά τους.
Εν τω μεταξύ και πολλοί άλλοι Λάκωνες κατόρθωσαν νὰ δραπετεύσουν οἰκογενειακῶς καὶ νὰ πᾶνε στην στὴν ἔδρα τοῦ Διοικητοῦ, τὸν Άγιον Αὐγουστῖνον. Ἐκεῖ ακολούθησε δίκη ἐναντίον τοῦ Τόρνμπουλ καὶ ἀπεδόθη δίκαιον στοὺς πρώτους αυτοὺς Λάκωνες μετανάστας τῆς Αμερικῆς, ἐκ τῶν όποίων οι περισσότεροι εγκατεστάθησαν στον Άγιον Αὐγουστῖνον και ἐγκατέλειψαν την Νέα Σμύρνη ποὺ βρίσκεται νοτιώτερα στην ἀνατολικὴ ἀκτὴ της Φλωρίδος πρὸς τὸν Ατλαντικό, όπως καὶ ὁ Αγιος Αὐγουστίνος. Ἐκεῖ εξακολούθησαν να ζουν οι Λάκωνες αυτοί και χάρις στην φιλοπονία καὶ τὴν ἐργατικότητά τους τους ἀπέκτησαν μεγάλες περιουσίες, καὶ αποτέλεσαν την καλύτερη κοινωνία της πόλεως, όπως έγραφε το 1837 ὁ ἱστορικὸς της Φλωρίδας, Ουίλιαμς.
Η πόλη της Νέας Σμύρνης σιγά-σιγά ξέπεσε. Πάντως βρίσκεται ακόμη ἐκεῖ, δὲν ξέρω πια σὲ τὶ κατάσταση καὶ ἂν ὑπάρχουν ἀκόμη λείψανα των παλαιών ἐκείνων μεταναστῶν τῆς Λακωνίας. Τὸ περίεργο δὲ εἶναι ὅτι ἀκριβῶς στην ἀπέναντι ἀκτή, τὴν δυτική Φλώριδα, πρὸς τὸν κόλπο του Μεξικού, υπάρχει σήμερα σε πολύ ανθηρη κατάσταση, το Τάρπον Σπρινγκς, μιὰ ἄλλη έλληνική ἀποικία ἀπὸ ναυτικούς, σπογγαλιεῖς καὶ δύτες ἐκ τῶν ὁποίων οἱ πλεῖστοι αὐτῶν είναι νησιώτες ἀπό:
- τὴν Αιγινα,
- τὴν Ύδρα,
- τα Δωδεκάνησα καὶ
- ἄλλα μέρη τῆς ναυτικῆς Ελλάδας.
Ἐκεῖ, ὅπως μαθαίνω, ή ζωὴ αυτών τῶν νησιωτῶν ήταν άλλοτε τόσον ακραιφνῶς Ελληνική, ώστε παλαιότερα πολλοὶ ἔμεναν χρόνια καὶ ξαναγύριζαν στην Ελλάδα, χωρις νὰ ἔχουν μάθει λέξη εγγλέζικη.
Αλλὰ καὶ ακόμα και σήμερα υπάρχει ακμαιος Ἑλληνισμός στο Τάρπον Σπρινγκς, χάρις στην «Ένωσι Αιγινητων» της οποίας πρόεδρος εἶναι ὁ κ. Εμμανουήλ ἀπὸ τὴν Αἴγινα. Ἡ ἀποικία αὐτὴ τῶν νησιωτῶν νὰ εἶναι άρα γε μιὰ ἀπλῆ σύμπτωσις στὰ μέρη ἐκεῖνα, ἢ μήπως οἱ ρίζες της κρατοῦνε ἀπ’ τὴν παλιά ἐκείνη ἀποικία τῶν Λακώνων;
ΠΗΓΗ: άρθρο του Π. Καλοναρου, στην εφημερίδα «Η ΦΩΝΗ ΤΗΣ ΛΑΚΩΝΙΑΣ», 9.12.1946. Λακωνικη Βιβλιοθήκη. Γ. Λεκακης “Λακωνων Γη”. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 10.10.2025.
Σημειωσις:
Η σύζυγος του Τορνμπουλ ήταν Ελληνίδα, Ελληνοκαθολική (ουνιτισα) από την Σμύρνη και προς τιμήν της ονόμασε την αποικία Νέα Σμύρνη.
βασανα ΠΡΩΤΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΣ ΑΜΕΡΙΚΗ, ΗΠΑ ΛΑΚΩΝΕΣ ΣΜΥΡΝΑΙΟΙ Φλωριδα, 18ος αιωνας μχ 1767 δουλεια αθλιες συνθηκες λιτρα καλαμποκι την ημερα οικογενεια Καλοναρος 18ος αιωνας μχ 1767 πρωτη μεταναστευση Ελληνων κατοικοι εγγυς Ανατολη Βορειος Αμερικη 1763 αγγλος Κυβερνητης επαρχια Φλωριδος, προκηρυξη αποικοι ευφορια Φλωριδας, Φλωριδα Φλοριντα ΗΠΑ αγγλοι επιχειρηματιες αγορα Φλωριντα, εκμεταλλευση εργατικα χερια επιχειρηματιας, δουλεμποροι, δουλεμποριο αγροτες καλλιεργεια Ρολ, δουλοπαροικοι Ιταλια, ελλαδα, Σμυρνη Λακωνια Τορνμπουλ, γιατρος δουλεμπορος τυχοδιωκτης, Μεθωνη μεσσηνιας μεσσηνια ιδρυση πρακτορειο προπαγανδα μεταναστες. μεταναστευση αμοιβη καλοπεραση θαυμασιο κλιμα θυματα απατη Λακωνες Μανη Λακεδαιμονα Λακεδαιμονια Τουρκος διοικητης καστρο αγγλος δωροδοκια αδεια θυμα καραβι ειδηση αποικισμος εικονα εκκλησια ιερα κειμηλια ιερεας μπαρκο καραβια απατεωνας ιατρος ταξειδι κακουχια δυστυχια Ιταλοι Μινορκεζοι ελληνες Σμυρνης ζαχαροκαλαμο λουλακι εγκατασταση αθλια καλυβα πολη Νεα Σμυρνη New Smyrna Florida ιδρυτης ονομα συζυγος πρακτορας Ελληνιδα Σμυρνια πρωτη Ελληνοαμερικανιδα κωμοπολιη δεινα βασανιστηρια, Λακωνες υποχρεωτικη αποδοση εργασια συστημα νεγροι Αμερικης, βασανα εργο ιστορικος γαλλος Eσαβαν Ιστορια Κορινθου Παρισιοι, 1854 Μελιρρυτος Χρονολογια Οδησσος, οδυσσος 1836 Σαθας Τουρκοκρατουμενη ελλάδα ιστορικοι ουιλιαμς αρχηγος βασανιστης τροφη λιτρα καλαμποκι ημερα οικογενεια ουγγια χοιρινο δεκαπενθημερο δουλεια διαμαρτυρια δυστροπος ξυλο ανελεητο δυστυχια πεινα οικτος Νεγροι αφρικης, αφρικη τροφιμα μαστιγωμα μεχρι θανατου θηριωδης 1770, κατοικοι επανασταση οθωμανοι ιατρος δυναστης σωφρονιστης σωφρονισμος εντολη μαστιγιο δραπετευση δραπετης Αβανα κουβας κουβα εἰσβολη μαγαζι λεηλασια λιμανι πλοιο οργανωση καταδικη θανατο αγχονη απαγχονισμος θανατος αγιος Αυγουστινος κυβερνητης γενικος Εισαγγελεας διοικητης δικη δικαο ανατολικη ακτη Ατλαντικος ωκεανος φιλοπονια εργατικοτητα περιουσια καλυτερη κοινωνια 1837 19ος γουιλιαμς Μεξικο κολπος μεξικου Ταρπον Σπρινγκς, ελληνική λακωνικη αποικια ναυτικοι σπογγαλια δυτης νησιωτες Αιγινα, υδρα, Δωδεκανησα ναυτικη νησιωτης λεξη εγγλεζικη ακμαιος ελληνισμος ενωσις ενωση Αιγινητων Εμμανουηλ νησι σαρωνικος Ελληνοκαθολικη ουνιτισα Ελληνοκαθολικοι καθολικη εκκλησια καθολικοι πανθεον ξενοδοχειο γυθειο πανθεο ξενοδοχεια γυθειου εγγλεζικα αγγλικα
