Του Γιώργου Λεκάκη
Η παλαιοτάτη δασυνόμενη λέξις ὅρος (= όριον, σύνορο < αρχ ελλ. hόρϝος > hορος) απαντάται με πολλές ορθογραφίες:
- hόρϝος / ὄρϝος – Κέρκυρα IG9(1).698.1.
- ϜόρϜος (Schwyzer 306 a. 226 f.).
- ὄρβος – Κρήτη, Αργολίδα, 700.1.
- ὦρος – επιγρ. SIG685.59, Μνημοσ. 42.332.
- ὄρος και ἄντορος – Ηρακλ. Tab. Heracl. 1.53, al., cf.
- οὖρος – ιωνικά (GDI5518 και 5493b25), Δημόκρ. 4, Ηρόδ. (5ος αι. πΧ), Θήρα Κυκλάδων (IG12(3).436), λ.χ. “οὗρος Μηδικῆς καὶ Λυδικῆς” (Ηρόδ.), “ἑβδομήκοντα ἔτη οὗρον τῆς ζόης ἀνθρώπῳ προτίθημι” > ουρά, το όριον ενός ζώου.
- ὄρρος – Μέγαρα (Berl. Sitzb. 1888.885, cf.) – ὁμορέω, κλπ.
Προστάτης των ορίων ήταν ο ὅριος Ζεὺς (Pl., D.).
To ὄρος ήταν το τέλος, το ἄκρον, το τέρμα (βλ. Ομ. Ἰλ. Ψ.309) > λατ. terminus, αγγλ. term, κλπ. > τέρμινο, τέρμενο = απροσδιόριστη μονάδα χρόνου.
To ὅρος το έδειχνε πολλάκις ένα ὄρος (ψιλούμενο) = βουνό.
Στον hορο έστηναν χορό…
- Όριο = σημάδι > πληθ. όρια = σύνορα, η μεθόριος [βλ. Ομήρ. Ιλ.]. Λίθοι που χρησιμοποιούντο ως όρια (στῆλαι, cippi). Λίθοι όπου γραφόταν η νομοθεσία. Λίθινες πινακίδες που στήνονταν σε υποθηκευμένες γαίες, ως επιβεβαίωση του χρέους. Κανόνας, καθεστώς, μέτρο [- βλ. Πλάτ., Δημ.].
Παράγωγα: ἀόριστος, ἀφορισμός, διορισμός, διοριστέον, διόρισις, ἐξόριστος, Κυνουρία, μεθόριος, ὁρίζω, ὁρίζων, ὁρικός, ὅριος, ὅριον (= σύνορο), ὅρισις, ὅρισμα, ὁρισμός, ὁριστέον, ὁριστής, ὁριστικός, ὁριστός, προσδιορισμός, σύνορον, ὡρισμένως, κλπ.
Με τίτλο «Λακεδαίμονι προς Μεσσήνην και όρος Μεσσήνη προς Λακεδαίμονα» είναι γνωστή αρχαία επιγραφή [IG V,1 1431], η οποία όριζε τα σύνορα Λακεδαίμονος – Μεσσήνης.
Ευρέθη όμως μεταξύ του χωριού, που νυν καλείται Άνω Κοπανος (όπου είναι η αρχαία Μιεζα) και τα Λευκάδια Ημαθίας! Φαίνεται, λοιπόν, πως στην Μιεζα, εκτός από την Σχολή του Αριστοτέλους λειτουργούσε και διεθνες δικαστηριο – ή λειτουργούσε εξ αιτίας αυτής της Σχολής των σοφών της εποχής. Ίσως έγινε στην Μακεδονία, λοιπόν, η διαιτησία των ορίων μεταξύ των δύο περιοχών. Και η απόφαση κρατήθηκε στα αρχεία τού μακεδονικού διαιτητικού δικαστηρίου. Άρα άλλο ένα αρχαίο «Διεθνές Δικαστήριο», αφού κάθε αρχαία πόλη ήταν ξεχωριστό κράτος – ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ αρχαιες διατησιες, ΕΔΩ.
Στην επιγραφή, που δυστυχώς δεν διασώζεται ολόκληρη, διαβάζουμε και γεωγραφικές πληροφορίες για Λακεδαιμονα και Μεσσηνη:
…ταβάσει(?) — ὡς πόδες —· κἀκεῖθεν ὡς πόδες — ὅρος εἰκοστὸς τρίτος ἐτέθη ἐπιγραφὴν ἔχων ἐπὶ δεξιὰ(?) καταβ̣αίνουσιν “ὅρος Λακεδαίμονι πρὸς Μεσσήνην”·
ἀπὸ τοῦδε — — — — — ὡς πόδες ——· κἀκεῖθεν — — — — — — — — — — — — — — — — — — Ο̣ϹΟ̣Ι̣Ϲ ἀπὸ ποδῶν ψʹ — — — — — — — — — ὡς πόδες —ʹ — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — ἐπὶ πέτραν ἐπεγράφη Κ· τ̣ὸ δὲ γράμμα σημαίνει καμπή. — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — —] ἔ̣λιπ̣εν, καὶ ἐνκεκομμέναι εἰσὶν κατὰ — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — πρὸς με̣σημ̣βρίαν “ὅρος Λακεδαίμονι πρὸς Μεσσήνην”·
ἀπὸ τῆσδε — — — — — — ὡς πόδες —ʹ· κἀκεῖθεν ὡς πόδες — — — ἐπὶ πέτραν ἐπεγράφ̣η Ο καὶ ἐν μέσῳ Ρ· σημαίνει ὅρος· κἀκεῖθεν — — — — ὡς πόδες —·
κἀκεῖθεν — — — ὡς πόδες — — — ὅρος εἰκ̣οστὸς ἕβδομος ἐτέθη ἐπιγραφὴν ἔχων πρὸς ἀνατολὴν “ὅρος Λακεδαίμονι πρὸς Μεσσήνην”· ἀπὸ τοῦδε κατὰ τὸ ἱερὸν τοῦ Διὸς τοῦ Ὑψίστου καὶ τὸ Ὕσιον ὡς πόδες π ω ἐπὶ ὅρον εἰκοστὸν ὄγδοον, ὃς ἐτέθη — — — — — ἐπιγραφὴν ἔχων ἐπ’ ἀριστερὰ(?) κατ̣α̣βαίνουσιν “ὅρος Μεσσήνῃ πρὸς Λακεδαίμονα”·
ἀπὸ τοῦδε — — — — — ὡς πόδες —ʹ —· κἀκεῖθεν — — ἐπὶ — — — — — ὡς πόδες ͵α, ἐν αἷς ἐνεκόπη Χ·
κἀκεῖθεν ἐν καταβάσει ὡς πόδες —·
κἀκεῖθεν ὡς πόδες — ἐπὶ πέτραν φυσικήν, ἐν ᾗ ἐπεγράφη “ὅρος Μεσσήνῃ πρὸς Λακεδαίμονα”·
ἀπὸ τοῦδε εἰς — — — — — — — ὡς πόδες —ʹ —· κἀκεῖθεν — — — — — — — — — — — ὡς πόδες —ʹ
ἐπὶ πέτραν ἐνεκόπη Ο καὶ Ρ ἐν μέσῳ καὶ εἰς — — — — — — — — — — — — — — — — — κἀκεῖθεν — — — — — — — — — — — — — — — ὡς πόδες ͵αχʹ ἐπὶ πέτραν, ἥτις ἐστὶν ἐν μέσῳ ῥύακι, ἐν ᾗ ἐπεγράφη “ὅρος Μεσσήνῃ πρὸς Λακεδαίμονα”·
ἀπὸ τῆσδε τῆς πέτρας τὸ μάκ̣ρ̣ος ἐκμετρηθῆν και οὐκ ἐδυνήθη ἄχρι ὅρου τριακοστοῦ τρίτου·
ὁ δὲ ῥύαξ, ὃν καλοῦσιν — — — — — — — ὁρίζει γῆν Λακεδαιμονίων τε κ̣αὶ Μεσσηνίων κατὰ τοῦτο τὸ μέρος·
ὁ δὲ ὅρος τριακοστὸς τρίτος ἐτέθη — — — — — — — — — — — — — τοῦ ῥύακ̣ος κατέναντι τῆς προγεγραμμένης πέτρας ἐπιγραφὴν ἔχων “ὅρος Μεσσήνῃ πρὸς Λακεδαίμονα”·
ἀπὸ τοῦδε ὡς πόδες —ʹ ἐν πέτ̣ρᾳ ἐνεκολάφθ̣η Ο καὶ Ρ ἐν μέσῳ· τὸ γράμμα σημαίνει ὅρος·
ἀπὸ τῆσδε ὅρος ἐτέθη ἐπιγραφὴν ἔχων “ὅρος Μεσσήνῃ πρὸς Λακεδαίμονα” ἐν συνροίᾳ, ἣν καὶ v νά (..) πην Κα(…) – — — καλοῦσιν·
ἀπὸ τοῦδε — — — — — — ὡς πόδες —·
κἀκεῖθεν ὡς πόδες —ʹ ἐν τῷ ἀπ̣οκρήμνῳ ἐν πέτρᾳ φυσικῇ ἐνεκολάφθη ἐπὶ πέτραν ἐπεγράφη Ο καὶ Ρ ἐν μέσῳ·
ἀπὸ τῆσδε κατὰ τὸ ἀπόκρημνον ὡς πόδες —ʹ· κἀκεῖθεν ὡς πόδες ͵ασν κατὰ τὴν αὐτὴν γραμμὴν(?) ἐπὶ πέτραν ἐπεγράφη Ο καὶ Ρ ἐν μέσῳ καὶ Μ καὶ Λ·
σημαίνει ὅρος Μεσσήνῃ καὶ Λακεδαίμονι· προσεγράφη δὲ — — — — — — — — — — — — — — — — — — — ἀπὸ τῆσδε — — — — — — — ὡς πόδες —ʹ — — — —υν̣α τις ἐστιν ἐν τῇ διόδῳ, ἣν προσονομάζουσιν — — — — — — — — — — — — — — — — — ἐπὶ πέτραν ἐπεγράφη “ὅρος Μεσσήνῃ πρὸς Λακεδαίμονα”·
ἀπὸ τῆσδε πέτρας ὑπὲρ τὸν κρημνὸν ὡς πόδες — ἐπὶ πέτραν φυσικήν, ἐν ᾗ ἐπεγράφη πρὸς ἀνατολὴν “Λακεδαίμονος”, πρὸς δύσιν “Μεσσήνης”·
ἀπὸ τῆσδε — — — — — — — — ὡς πόδες —ʹ·
κἀκεῖθεν ὡς πόδες — ἐπὶ πέτραν φυσικήν, ἐν ᾗ ἐπεγράφη “ὅρος Λακεδαίμονι πρὸς Μεσσήνην”·
ἀπὸ τῆσδε πέτρας κατ’ ἄκρον ὡς πόδες —·
κἀκεῖθεν ὡς πόδες — ἐπὶ πέτραν, ἐν ᾗ ἐπεγράφη Ο κ̣αὶ Ρ ἐν μέσῳ· ἀπὸ τῆσδε κατὰ τὸν κρημνὸν ὡς πόδες —·
κἀκεῖθεν ὡς πόδες — ἐπὶ πέτραν, ἐν ᾗ ἐπεγράφη ἐπ’ ἀριστερὰ(?) ἀναβα̣ίνουσιν “ὅρος Λακεδαίμονι Μεσσήνῃ”·
ἀπὸ τῆσδε — — — ὡς πόδες —· κἀκεῖθεν, καθὼς ἡ ἀνάβασίς ἐστιν, ἐπὶ κορυφή̣ν·
ἀπὸ τῆσδε ὡς πόδες ψʹ ἐπὶ πέτραν, ἐν ᾗ ἐπεγράφη — — — — — — — —
ἀπὸ τῆσδε εἰς κοῖλ̣ον ὡς πόδες φκ·
κἀκεῖθεν πρὸς ἀν̣άβασιν ὡς πόδες ͵α·
κἀκεῖθεν δε̣ς — ἐπὶ πέτραν ἐπεγράφη “ὅρος”·
ἀπὸ τῆσδ̣ε εἰς κοῖλον ὡς πόδες τ’
κἀκεῖθεν, καθὼς ἡ̣ φ̣ύσις περινεύει, ἐπὶ κορυφὴν ὡς π̣όδες —·
κἀκεῖθεν ἐν καταβά̣σει ἐπὶ πέτραν ὡς πόδες σ, ἐν ᾗ ἐπεγράφη “ὅρος Μεσσήνῃ πρὸς Λακεδαίμονα”·
ἀπὸ τῆσδε ὑπ̣ὲρ τὸν κρη̣μνὸν ὡς πόδες ϟ ἐπὶ πέτραν ἐπεγράφη Ο καὶ Ρ ἐν μέσῳ καὶ Λ v κ̣αὶ Μ·
ἀπὸ τῆσδε κατὰ τὸ ἀπόκρημνον ἐ̣πὶ τὸ ἱερόν, ὃ προσονομάζουσιν Ἀρτέμιτος Λιμνάτιος – ΔΙΑΒΑΣΤΕ επίσης Γ. Λεκακης: “Αρχαια επιθετα της θεας Αρτειμιδος” – ὅ ἐστιν ὑπὲρ τὸν χειμάρ̣ρ̣ουν, ὃν προσονομάζουσιν Χοίρει̣ον, ὃς ὁρίζει Μεσσήνῃ καὶ Λακεδαίμονι πρὸς Ἐλευθερολάκω̣νας.
Τίτος Φλαούιος Σεβαστοῦ Οὐεσπασιανοῦ ἀπελεύθερος Μονόμιτος χωρομέτρης τοὺς π̣ρογεγραμμένους
ΠΗΓΗ: Γ. Λεκακης «Συγχρονης Ελλαδος περιηγησις». Γ. Λεκάκης “Λακωνων Γη”. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 7.3.2018.
αρχαια ορια Λακεδαιμονος – Μεσσηνης Λεκακης παλαιοτατη αρχαιοτατη δασυνομενη λεξις δασεια ορος οριον, συνορο αρχαια ελληνικη λεξη hορfος διγαμμα γραμμα f hορος fορfος ορθογραφια Κερκυρα ορβος Κρητη, Αργολιδα, ωρος επιγραφη αντορος ουρος ιωνικα ιωνια Δημοκριτος Ηροδοτος 5ος αιωνας πΧ Θηρα Κυκλαδων εβδομηκοντα ετη ουρον της ζοης ανθρωπω προτιθημι 70 χρονια οριο ζωης ανθρώπου ορρος ετυμολογια Λακεδαιμων Λακεδαιμονια Λακεδαιμονες Μεσσηνη Μεσσηνιας χωριο, ανω Κοπανος Μιεζα Λευκαδια Ημαθιας Ημαθια Μακεδονια, διατησια οριων δικαστικη αποφαση αρχειο μακεδονικο διατητικο δικαστηριο αρχαιο διεθνες Δικαστηριο πολη κρατος επιγραφη γεωγραφια Μεσσηνια ποδες ποδι επιγραφες πετρα καμπη ιερον ιερο Διος υψιστου υψιστος επιθετα διος ζευς διας υσιον υσιο καταβαση φυσικη ρυακι, μακ̣ρ̣ος μετρηση ρυαξ, Λακεδαιμονιοι Μεσσηνιοι συνροια, απ̣οκρημνο γραμμη διοδος ονομα κρημνος ανατολη δυση ακρον γκρεμος αναβαση κορυφη κοιλ̣ον κοιλο φ̣υσις φυση αρτεμιτος Λιμνατιος, αρτεμις Λιμνη αρτεμιδος θεα αρτεμις αρτεμη χειμαρ̣ρ̣ος ποταμος Χοιρει̣ος ελευθερολακω̣νες Τιτος Φλαουιος φλαβιος Σεβαστου Ουεσπασιανου απελευθερος Μονομιτος χωρομετρης Σεβαστος βεσπασιανος σημαδι πληθυντικος ορια = συνορα, μεθοριος Ομηρς Ιλιας λιθοι στηλαι, στηλη στηλες cippi λιθος νομοθεσια λιθινη πινακιδα υποθηκη υποθηκευμενες γαιες, επιβεβαιωση χρεους Κανονας, καθεστως, μετρο Πλατων υποθηκευμενη γαια, χρεος κανων, αοριστος, αφορισμος, διορισμος, διοριστεον, διορισις, εξοριστος, Κυνουρια αρκαδιας αρκαδια, οριζω, οριζων, οριζοντας ορικος, οριος, ορισις, ορισμα, ορισμος, οριστεον, οριστης, οριστικος, οριστος, προσδιορισμος, συνορον, ωρισμενως, διοριστεο, διοριση, εξορια, οριση οριστεο ωρισμενος Προστατης οριος Ζευς τελος, ακρον, ακρο τερμα ιλιας λατινικα terminus, αγγλικα term, τερμινο τερμενο χρονος ψιλουμενο ψιλη βουνο hορος χορος ουρα ζωο
