Του συγγραφέα Κωνσταντίνου Σπίνου
Οι Ίωνες ήταν Έλληνες της Μικράς Ασίας, όπου, κατά τον 7ο αιώνα π.Χ. ίδρυσαν 12 ισχυρές πόλεις, οι οποίες δημιούργησαν μια θρησκευτική ένωση παρόμοια με τις Αμφικτιονίες της μητροπολιτικής Ελλάδος, που ονομάσθηκε Κοινό των Ιώνων ή Ιωνική Δωδεκάπολις. Στην Δωδεκάπολη συμπεριλαμβάνονταν οι δώδεκα ισχυρότερες πόλεις των Ιώνων: η Μίλητος, η Μυούς, η Πριήνη, η Έφεσος, η Κολοφώνα, η Λέβεδος, η Τέως, οι Κλαζομενές, η Φώκαια, οι Ερυθρές και οι νησιωτικές πόλεις Χίος και Σάμος. Κέντρο της ένωσης ήταν η χερσόνησος της Μυκάλης. Οι πόλεις της ένωσης δημιούργησαν λαμπρό πολιτισμό και ανέπτυξαν εμπορικές σχέσεις με την Μεσόγειο και τον Εύξεινο Πόντο.
Μετά την νίκη του Κύρου επί του Κροίσου (546 π.Χ) οι Ιωνικές πόλεις βρέθηκαν κάτω από τον καταθλιπτικό ζυγό των Περσών. Οι Πέρσες επέβαλαν τυραννικό καθεστώς με ανδρείκελα να τις κυβερνούν. από τυράννους ανδρείκελα των Περσών. Ένας από αυτούς τους τυράννους, ήταν ο Ιστιαίος τύραννος της Μιλήτου, άνθρωπος με μεγάλες πολιτικο- στρατιωτικές ικανότητες.
Ο Δαρείος αν και ικανότατος βασιλέας, είχε ένα ελάττωμα. Φοβόταν τον άνθρωπο που γινόταν ισχυρός. Και όταν πληροφορήθηκε ότι ο φιλόδοξος και ισχυρός Ιστιαίος είχε αποκτήσει μεγάλη δύναμη, και επί πλέον οχύρωνε την περιοχή που διοικούσε, εφάρμοσε το στρατήγημα των «Χρυσών Δεσμών». Δηλαδή, τον κάλεσε στην πρωτεύουσα Σούσα και Περσέπολη (είχαν δυο πρωτεύουσες οι Πέρσες μία χειμερινή και μία θερινή), και τον έθεσε υπό επιτήρηση. Ο Ιστιαίος είχε τα πάντα κοντά στον Μεγάλο Βασιλιά εκτός από την ελευθερία του.
Η ΕΠΙΝΟΗΣΗ του ΙΣΤΙΑΙΟΥ
Ο Ιστιαίος αισθανόταν άβολα και όταν ωρίμασαν οι συνθήκες σκέφθηκε να ειδοποιήσει τον γαμπρό του, Αρισταγόρα, να ξεσηκώσει τις ελληνικές πόλεις της Μικρας Ασίας σε επανάσταση. Πως όμως θα το έκανε αυτό, αφού ήταν σε διαρκή επιτήρηση; Και τότε σκέφθηκε το εξής πανέξυπνο συνάμα και απλό τρόπο. Την άνοιξη του 499 π.Χ. κούρεψε έναν έμπιστο δούλο του και έγραψε στο δέρμα του κεφαλιού του το μήνυμα «Ἱστιαῖος Ἀρισταγόρᾳ· Ἰωνίαν ἀπόστησον» (ο Ιστιαίος προς τον Αρισταγόρα: ξεσήκωσε σε αποστασία την Ιωνία). Στη συνέχεια περίμενε να μεγαλώσουν τα μαλλιά του δούλου και τον έστειλε στον Αρισταγόρα, με την προφορική οδηγία να τον κουρέψει, για να φανεί το μήνυμα που μεταφέρει. Έτσι ο Αρισταγόρας πληροφορήθηκε ότι και ο Ιστιαίος επιθυμούσε να γίνει επανάσταση.
ΟΙ ΛΟΓΟΙ
Οι λόγοι που οδήγησαν τους Ίωνες στην επανάσταση ήταν κυρίως η στέρηση της ελευθερίας τους, η επιβολή τυράννων τους οποίους διόριζαν οι Πέρσες, και η βαρειά φορολογία. Όμως ο κυριότερος λόγος ήταν οικονομικός. Οι Φοίνικες με τις πλάτες των Περσών πήραν στα χέρια τους το ναυτικό εμπόριο και αλώνιζαν τόσο στην Ανατολική Μεσόγειο απ’ όπου περνάν όλοι οι εμπορικοί δρόμοι, όσο και στην Δυτική Μεσόγειο όπου δέσποζε η αποικία τους, Καρχηδόνα. Συνεπώς υπήρχε ένας οξύτατος ανταγωνισμός μεταξύ Ιώνων και Φοινίκων και ο ανταγωνισμός αυτός είναι μια από τις βασικότερες παραμέτρους για την έναρξη της επαναστάσεως.
Ο Αρισταγόρας συγκάλεσε συμβούλιο με τους διανοούμενους του και όλοι, πλην του Εκαταίου του Μιλήσιου, συμφώνησαν να εξεγερθούν. Ο Αρισταγόρας παραιτήθηκε από τύραννος και κήρυξε την πόλη του δημοκρατία, για να γίνει πιο αρεστός στον λαό.
ΒΟΗΘΕΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΥΡΙΩΣ ΕΛΛΑΔΑ
Αμέσως μετά ο Αρισταγόρας στράφηκε προς την μητροπολιτική Ελλάδα και ζήτησε ενισχύσεις για να αντιμετωπίσουν τους Πέρσες. Αρχικά αποτάθηκε στους Σπαρτιάτες όμως απέτυχε να τους πείσει. Από τις ελληνικές πόλεις μονάχα η Αθήνα και η Ερέτρια δέχθηκαν να βοηθήσουν και έστειλαν 25 τριήρεις. Στις αρχές του 498 π.Χ., οι Αθηναίοι και οι Ερετριείς έφθασαν στην Ιωνία και ενώθηκαν με τους Ίωνες στην Έφεσο. Ο Αρισταγόρας διέταξε τον Χαροπίνο και τον Ερμόφαντο να αναλάβουν την αρχηγία του ιωνικού στρατού.
Ο ιωνικός στρατός έφθασε στις Σάρδεις, πρωτεύουσα της σατραπείας του Αρταφέρνη, και έπιασαν τους Πέρσες απροετοίμαστους. Οι Ίωνες κατέστρεψαν την πόλη. Κατά τον Ηρόδοτο, όταν ο Δαρείος έμαθε για τον εμπρησμό των Σάρδεων, ορκίστηκε εκδίκηση και ζήτησε από ένα δούλο του να του θυμίζει κάθε μέρα τον όρκο με τα λόγια «δέσποτα, μέμνεο τῶν Ἀθηναίων» (δέσποτα, να θυμάσαι τους Αθηναίους).
Η ΝΑΥΜΑΧΙΑ στην ΛΑΔΗ
Το Καλοκαίρι του 494 π.Χ. ο ενωμένος στόλος των Ιωνικών πόλεων συγκεντρώθηκε στην νησίδα Λάδη που βρισκόταν έξω από την Μίλητο. Ήταν η μεγαλύτερη από τις Τραγασαίες νησίδες του Λατμικού κόλπου στην Μικρά Ασία που άλλοτε αποτελούσαν αμυντικά σημεία του λιμανιού της Μιλήτου και άλλοτε πειρατικά ορμητήρια. Εκεί αποφάσισαν οι εξεγερμένοι να συγκρουσθούν με τους Πέρσες.
Κατά τον Ηρόδοτο ο στόλος αποτελούνταν από 353 πλοία:
- Η Μίλητος διέθεσε 80 πλοία,
- η Τέως 17,
- η Πριήνη 12,
- η Ερυθραία 8,
- η Μυούς 3,
- η Φώκαια 3.
- η Χίος 100 τριήρεις,
- η Λέσβος 70, και
- η Σάμος 60.
Στο πολεμικό συμβούλιο που συγκλήθηκε στην Λάδη απεφασίσθη την διοίκηση του ετερογενούς στόλου μετά από τον εμπνευσμένο λόγο του, να αναλάβει ο καταγόμενος από την Φώκαια στρατηγός, ο Διονύσιος, άνδρας φιλόπατρις, συνετός τον διέκρινε η σοφία και η ανδρεία και επί πλέον ήταν προικισμένος με ηγετικά και στρατηγικά προσόντα.
Ο Διονύσιος ως καλός στρατηγός που ήταν, προσπάθησε να γυμνάσει να σκληραγωγήσει αλλά και να συντονίσει τα πληρώματα του ετερογενούς αυτού στόλου. Κάθε ημέρα έβγαζε τα πλοία στα ανοικτά της Λάδης και εκπαίδευε τα πληρώματά τους σε ναυτικές τακτικές. Κυρίως τους εκπαίδευε να εφαρμόζουν την τακτική του «διέκπλου», μια πολύ αποτελεσματική τακτική που αν εφαρμοζόταν σωστά έφερνε την νίκη. Απαιτούσε όμως μεγάλη και κοπιαστική εξάσκηση καθώς και άριστο συντονισμό. Ειρήσθω εν παρόδω ότι ο «διέκπλους» ήταν τακτικός ελιγμός ναυμαχίας που εφευρέθηκε πιθανότατα από τους Ίωνες και τελειοποιήθηκε από τους Αθηναίους. Κατά το «διέκπλο», μεμονωμένα πλοία ή μοίρες περνούσαν μέσα από τα κενά της αντίπαλης παράταξης και αμέσως μετά έκαναν αναστροφή με σκοπό να εμβολίσουν τα εχθρικά σκάφη στην πρύμνη ή τα πλευρά.
Τα πληρώματα δεν άντεξαν τα γυμνάσια. Μετά από μια κοπιαστική εβδομάδα εξαντλητικών ασκήσεων, αρνήθηκαν να συνεχίσουν τις ασκήσεις και στρατοπέδευαν στην ακτή λέγοντας ότι «προτιμούν τη σκλαβιά από τα μαρτύρια που τους επέβαλλε ένας αλαζόνας στρατηγός».
Βλέποντας αυτό το αρνητικό κλίμα οι από πριν αμφιταλαντευόμενοι Σάμιοι αποφάσισαν να αλλάξουν παράταξη. Ήρθαν σε μυστική συνεννόηση με τους Πέρσες και υποσχέθηκαν να αποχωρήσουν από τον στόλο των Ιώνων με αντάλλαγμα να τύχουν αμνηστίας για την συμμετοχή τους στην επανάσταση.
Από την πλευρά των Περσών, ο Δάτης, αρχηγός του περσικού στόλου που αποτελείτο από 600 τριήρεις από την Φοινίκη, την Αίγυπτο, την Κιλικία και Κύπρο, ανέβαλλε συνεχώς την επίθεση και με τον τρόπο αυτό πέτυχε δύο πράγματα. Πρώτον το μούδιασμα των αντανακλαστικών των Ιώνων και δεύτερον επαφή με κάποιους ναύαρχους που εγκατέλειψαν τον αγώνα προ και μετά την ναυμαχία.
Τον Φθινόπωρο του 494 π.Χ. συγκρούσθηκαν οι δύο στόλοι. Όταν ο περσικός στόλος έφθασε σε μικρή απόσταση από τον ιωνικό στόλο, τα περισσότερα πλοία των Σαμίων απεχώρησαν από το πεδίο της μάχης (από τα 60 μόνο 11 έμειναν να πολεμήσουν). Την φυγή των Σαμίων ακολούθησαν και κάποιες τριήρεις από την Λέσβο. Έτσι η δυτική πτέρυγα της ιωνικής παράταξης κατέρρευσε. Τα πλοία από τη Χίο έμειναν στο πεδίο της μάχης και τα πληρώματα τους πολέμησαν γενναία, καταστρέφοντας πολλά περσικά πλοία. Ωστόσο, η φυγή πολλών Ιώνων από το πεδίο της μάχης και οι τεράστιες απώλειες των Χίων είχαν ως αποτέλεσμα τη νίκη του περσικού στόλου. Έτσι κατεστάλη οριστικά η Ιωνική Επανάσταση.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Η επανάσταση των Ιώνων είναι το πρώτο στον κόσμο εθνικό απελευθερωτικό κίνημα. Οι Έλληνες είχαν προσωποποιήσει την ελευθερία, η οποία για τους ποιητές μας ήταν «Διός όλβιον τέκος» και «αθάνατος Βασιλεία».
Η ναυμαχία της Λάδης (494 π.Χ), πέρα από τις άλλες στρατιωτικο-πολιτικές προεκτάσεις αποκάλυψε την αχίλλειο πτέρνα του Ελληνισμού, που από την αρχαία εποχή μέχρι σήμερα παραμένει η ίδια: έλλειψη ενότητας, συνοχής, αδιαφορία, αμεριμνησία και απειθαρχία προ του κινδύνου. Η Ιωνική επανάσταση απέτυχε επειδή:
- α) δεν οργανώθηκαν σωστά
- β) η βοήθεια από την Ελλάδα ήταν πολύ μικρή 20 πλοία από την Αθήνα και 5 από την Ερέτρια.
Ο Ηρόδοτος αποδίδει τα αίτια της ήττας στη φυγοπονία, την μαλθακότητα και την απειθαρχία των Ιώνων.
Η ήττα των Ιώνων στη Λάδη είχε παίξει αποφασιστικό ρόλο στην τελική κατάπνιξη της εξέγερσης. Η Μίλητος πολιορκήθηκε στενά απ’ τους Πέρσες, οι οποίοι σκότωσαν τους περισσότερους Μιλήσιους και υποδούλωσαν τα γυναικόπαιδα.
Ο Διόνυσος, ο φλογερός εκείνος ναύαρχος, με τρία πλοία έσπασε τον περσικό κλοιό και έφυγε προς την Σικελία. Δεν ξανακούστηκε κάτι για τον Διόνυσο και μάλλον δεν γύρισε ποτέ πίσω στην πατρίδα Φώκαια.
ΠΗΓΗ: ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 15.9.2025.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
- Ηροδότου « Ιστορίαι».
- Θουκυδίδης, «Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου».
- Διόδωρος Σικελιώτης, «Ιστορική Βιβλιοθήκη».
- Καργάκος Σ. «Άρθρο Ναυμαχία της Λάδης»
- Μπένγκτσον Χ. «Ιστορία Αρχαίας Ελλάδος».
- Ηλίου, Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν.
- Λεξικό του Αρχαίου Κόσμου εκδ. ΔΟΜΗ.
- Ιστορία του Ελληνικού Έθνους εκδοτική Αθηνών.
- Ιστορικα θεματα.
πρωτο Εθνικο Επαναστατικο Απελευθερωτικο Κινημα στον κοσμο ΙΩΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ των Ελληνων, 499 πΧ πρωτη Επανασταση Απελευθερωση Σπινος ιωνες αρχαιοι ελληνες Μικρας Ασιας, 7ος αιωνας πΧ ιδρυση δωδεκα 12 ισχυρες πολεις, δημιουργια θρησκευτικη ενωση Αμφικτιονια μητροπολιτικη Ελλαδα Κοινο των Ιωνων Ιωνικη Δωδεκαπολις Δωδεκαπολη 12πολη ισχυροτερες Μιλητος, Μυους, Πριηνη, εφεσος, Κολοφωνα, Κολοφων Λεβεδος, Τεως, Κλαζομενες, Κλαζομεναι Φωκαια, Ερυθρες Ερυθραι νησι πολις Χιος Σαμος κεντρο χερσονησος της Μυκαλης Μυκαλη πολιτισμος εμποριο Μεσογειος Ευξεινος Ποντος νικη Κυρος Κροισος 6ος 546 Περσες Περσια τυραννια ανδρεικελο κυβερνηση τυραννος Ιστιαιος πολιτικες στρατιωτικες ικανοτητες Δαρειος βασιλιας, ελαττωμα φοβος ανθρωπος ισχυρος φιλοδοξος δυναμη, στρατηγημα Χρυσοι Δεσμοι πρωτευουσα Σουσα Περσεπολη Περσεπολις χειμερινη θερινη επιτηρηση Μεγαλο Βασιλευς ελευθερια Αρισταγορας, ελληνικη Μικρα Ασια επανασταση εξυπνο ανοιξη 499 κουρεμα εμπιστος δουλος δερμα κεφαλι μηνυμα Ἱστιαιος αρισταγορᾳ· ιωνιαν αποστησον αποστασια μαλλια δουλος προφορικη οδηγια
