Στον καιρό των παππούδω, τών παππούδωνέ μας, μερικοί από τό χωρίο μας πήγαν στην Πόλη. Εκεί έμαθαν πως υπήρχε μία γριά από την φυλή των Ελλήνων καί πήγαν νά τήν ιδούν. Ειχε ανάστημα πελώριο, μόν’ ήταν στραβή από τά γεράματα.
Τούς έρώτησε νά μάθη τί γίνεται ο τόπος τους, και υστέρα γυρίζει και λέει στόν έναν από δαύτους: «Δός μου το χέρι σου». Εκείνος εφοβήθη νά τής δώση τό χέρι καί αρπάζει αμέσως από εκεί μπροστά μιά μασιά καί τής τήν παρουσιάζει.
Η γριά επιασε την μασιά, τήν εσφιξε καί την λύγισε τόσο πολύ, όσο που δέν την έσπασε. Τότε του είπε: «Είσαστε δυνατοί καί σείς, μά όχι όπως ήμασταν εμείς». Γιατί θαρρούσε πως τό σίδερο ήταν το χέρι του.
Το μεγαλιθικό μνημείο – η Αρκαδική Πύλη – που ευρίσκεται σήμερα στο Μαυρομμάτι Μεσσηνίας, και ενέπνευσε λαϊκούς θρύλους και δοξασίες…
Στην μεγάλη πόρτα του παλαιού κάστρου της Μεσσήνης ευρίσκεται ένα θεώρατο λιθάρι, (παραπάνω φωτ.) που φράζει τον δρόμο. Αυτό το εφερνε από μακριά στόν καιρό τών Ελλήνων μιά Ελλήνισσα. Το εβαστούσε απάνου στο κεφάλι της καί εγνεθε καί την ρόκα της! Άμα εφτασε σ’ εκείνο το μέρος έκαμε αχ!, γιατί εκουράστη. Λίγο καί αμέσως ερράγισε η πέτρα καί έμεινε έκει.
- Παράδοση Μεσσήνης Μεσσηνίας.
ΠΗΓΗ: Ν. Γ. Πολίτης “Μελεται περι του βιου και της γλωσσης του ελληνικου λαού – Παραδοσεις”, 1904. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 7.3.2004.
ΣΗΜΕΙΩΣΙΣ:
[1] Χωριό 16 χλμ. ΒΑ. από τον Αστακό, 33 χλμ. ΒΔ. από το Αιτωλικό και 36 χλμ. Δ. από το Αγρίνιο, στον 38ο παράλληλο [38°35′19″N 21°8′48″E]. Κατά καιρούς Χρυσοβίτσι, ή Χρυσοβίτζα ή Χρυσοβίστα.
Από μια βασίλισσα, λένε, την Χρυσοβίτσα, που φυσικά θα ήταν μέσ’ στα χρυσά. Οι πιο ρεαλιστές λένε από τον χρυσούν τόπον, δηλ. τον πολύ γόνιμο και με ήπιο κλίμα.
Αναφέρεται από το 1521, όταν κατοικείτο από 89 οικογένειες.
Στα ανατολικά του χωριού, στην τοποθεσία Κάστρο ή Ψηλορράχη, έχουν ευρεθεί τα ερείπια αρχαίας πόλεως Κόροντα. Και όστρακα της Μεσολιθικής εποχής (1900 – 1580 π.Χ.). Και δύο θολωτοί τάφοι, από τον Γ. Σωτηριάδη (1908) της Υστεροελλαδικής εποχής (1425 – 1100 π.Χ.). Σώζονται και πελασγικά / κυκλώπεια τείχη. Ευρέθη επίσης πλήθος από επιτύμβιες στήλες, που διασώζουν ωραία ονόματα Κορονταίων – βλ. Κλάφφεμπαχ στο corpus των αιτωλικών επιγραφών. Δύο επιγραφές όμως είναι οι πιο σημαντικές:
- μία που αναφέρεται για τον τρόπο λειτουργίας και τα προβλήματα του ιερού του θεού Απόλλωνα στο Άκτιον, το 216 π.Χ., θρησκευτικό κέντρο των Ακαρνάνων,
- μία που αναφέρεται σε αντιπροσωπεία των Μαγνήτων, η οποία επήγε στην Ακαρνανία, με σκοπό να καλέσει τους Ακαρνάνες να συμμετάσχουν σε εορταστικές εκδηλώσεις προς τιμήν της θεάς Αρτεμιδος και να κηρύξουν ανακωχή των πολεμικών επιχειρήσεων, το 207 π.Χ.
- Υπάρχει κι άλλο χωριό στην Αιτωλοακαρνανία με το ίδιο όνομα, στον Δήμο Θέρμου στην Τριχωνίδα.
ΠΗΓΗ: Γ. Λεκακης “Συγχρονης Ελλαδος περιηγησις”.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
- Φερεντίνος Γ. Α. “Ιστορία της Ακαρνανίας από αρχαιοτάτων χρόνων, μέχρι της εποχής του Χριστού”.
Ελληνισσα γρια γιγαντας Αστακος Μεσσηνη μεγαλιθικο μνημειο αρκαδικη Πυλη γιγαντια γιγαντιαια Μαυρομματι Μαυροματι Μεσσηνιας, λαικος θρυλος δοξασια χωριο Αιτωλικο Αγρινιο, 38ος παραλληλος Χρυσοβιτσι Χρυσοβιτζα Χρυσοβιστα χρυση βασιλισσα, χρυσος τοπος γονιμος ηπιο κλιμα 16ος αιωνας μχ 1521, κατοικοι Καστρο Ψηλορραχη, Ψηλοραχη ερειπια αρχαια πολις πολη Κοροντα οστρακο Μεσολιθικη εποχη 2η χιλιετια 1900 – 1580 πΧ αρχαιος θολωτος ταφος Σωτηριαδης 1908 υστεροελλαδικη 1425 – 1100 πελασγικα κυκλωπεια τειχη επιτυμβια στηλη αρχαια ονοματα Κορονταιοι Κλαφφεμπαχ Κλαφεμπαχ κορπους corpus αιτωλικες επιγραφες αιτωλικη επιγραφη αιτωλια λειτουργια προβληματα ιερο ναος Απολλωνα Απολλωνος ιερον θεος Απολλωνας Απολλων ακτιος ακτιον, ακτιο 3ος 216 θρησκευτικο κεντρο Ακαρνανων Ακαρνανες αντιπροσωπεια Μαγνητες μαγνησια Ακαρνανια, αρχαιες εορτες εορταστικες εκδηλωσεις εορτη γιορτη προς τιμην τιμη θεα Αρτεμις αρτεμη ανακωχη πολεμος 207 Δημος Θερμου θερμο Τριχωνιδα Ελληνισα γριες γιγαντες Αστακου Μεσσηνης καιρος των παππουδων, παπουδων Πολη ελληνικη φυλη των Ελληνων αναστημα πελωριο, στραβη τυφλη γεραματα χερι φοβος μασια δυνατοι σιδερο παραδοση Βονιτσα Αιτωλοακαρνανια μεγαλη πορτα παλαιο Μεσσηνιας θεορατο θεωρατο λιθαρι, αρχαιοι Ελληνες κεφαλι γνεσιμο ροκα κουραση ραγισμα πετρα Πολιτης μεγαλιθικη μεγαλιθικος μεγαλιθικα
