Η Καρυά(*) Φθιώτιδας βρισκόταν στην περιοχή της ιταλικής Κατοχής, αλλά οι Γερμανοί είχαν πλήρη έλεγχο του σιδηροδρομικού δικτύου. Η στρατηγική σημασία του σημείου ήταν καθοριστική, καθώς εκεί η γραμμή περνούσε κοντά στο Λιανοκλάδι, σημαντικό σταθμό διαλογής. Το 1943, εβραίοι άνδρες από την Θεσσαλονίκη οδηγήθηκαν στην Καρυά για καταναγκαστική εργασία.
Το τεχνητό “φαράγγι”, τότε και τώρα…
ΣΧΟΛΙΟ Γ. Λεκάκη: την οποία ποτέ δεν πλήρωσαν οι Γερμανοί ως όφειλαν. Υπάρχουν και άλλοι τόποι μαρτυρίου Ελλήνων, μνημεία βαναυσότητος και θηριωδίας των Γερμανών ναζί και των Ιταλών φασιστών και των Βουλγάρων, αλλά το υπ. Πολιτισμού δεν έχει δείξει την ίδια ευαισθησία να τα ανακηρύξει «ιστορικούς τόπους»… – ΔΙΑΒΑΣΤΕ περισσότερα στα βιβλία του Γ. Λεκάκη για την ΚΑΤΟΧΗ, ΕΔΩ.
Εκεί, υπό την διοίκηση της γερμανικής οργάνωσης Todt, και με σκοπό την εξυπηρέτηση των στρατιωτικών αναγκών της Βέρμαχτ, κλήθηκαν να διανοίξουν μια σιδηροδρομική τομή μήκους 100 και βάθους 20 μ. σε βραχώδη βουνοπλαγιά, ώστε να δημιουργηθεί παρακαμπτήρια γραμμή στην διαδρομή Αθήνα – Θεσσαλονίκη.
Στον χαρακτηρισμό του χώρου του Σιδηροδρομικού Σταθμού της Καρυάς στην Φθιώτιδα ως ιστορικού τόπου προχωρά το Υπουργείο Πολιτισμού, σε συνέχεια της θετικής γνωμοδότησης του Κεντρικού Συμβουλίου Νεωτέρων Μνημείων. Ο Σταθμός Καρυάς, ως τόπος σημαντικών ιστορικών γεγονότων, αποτελεί μνημείο της βαναυσότητας και της θηριωδίας του ναζισμού και είναι αναπόσπαστο μέρος της συλλογικής ιστορικής μνήμης, όχι μόνο για τους Έλληνες, αλλά και για την παγκόσμια κοινότητα.
Το έργο εξυπηρετούσε τις ανάγκες ανεφοδιασμού των ναζί, που είχαν εντείνει τις προσπάθειες μεταφοράς πρώτων υλών και στρατιωτικών δυνάμεων. Οι υποσιτισμένοι και εξουθενωμένοι εργάτες αναγκάζονταν να σπάζουν πέτρες με τα χέρια και να φορτώνουν βαγονάκια υπό βίαιες συνθήκες. Πολλοί πέθαναν είτε από εξάντληση είτε από εκτελέσεις. Μετά την ολοκλήρωση των έργων, το εργοτάξιο εγκαταλείφθηκε. Οι ξύλινοι στρατώνες αφαιρέθηκαν από αντάρτες, και σήμερα σώζεται μόνο ένα πέτρινο κτήριο και ένα πηγάδι.
Η υπουργος Πολιτισμού Λ. Μενδώνη δήλωσε: «Η Καρυά αποτελεί τόπο καταναγκαστικής εργασίας και μαρτυρία του Ολοκαυτώματος στην Ελλάδα. Είναι ένα από τα μέρη όπου, οι Ναζί εφάρμοσαν την πολιτική της “εξόντωσης Εβραίων μέσω της καταναγκαστικής εργασίας”. Οι εργάτες έπρεπε να ανοίξουν μια τομή στην πλαγιά ενός βουνού για μια σιδηροδρομική γραμμή, κάτω από απάνθρωπες συνθήκες, ενώ πολλοί πέθαναν κατά τη διάρκεια της διαδικασίας αυτής. Στο εργοτάξιο εργάστηκαν 300 ως 500 Εβραίοι από τη Θεσσαλονίκη. Οι ελάχιστοι επιζώντες με την επιστροφή τους στην πόλη τον Αύγουστο του 1943, πήραν τον δρόμο για το Άουσβιτς.
Οι κατοικίες των εργατών…
Για τον χαρακτηρισμό του Σιδηροδρομικού Σταθμού της Καρυάς ως ιστορικού τόπου, χρησιμοποιήθηκαν τα τεκμήρια από διεθνές ερευνητικό πρόγραμμα που φωτίζουν την τραγική ιστορία της ναζιστικής καταναγκαστικής εργασίας στην Ελλάδα. Το Υπουργείο Πολιτισμού με την απόφαση αυτή, όπως και με την υποστήριξη της κοινής έκθεσης που διοργανώθηκε σε Αθήνα και Βερολίνο, πριν από έναν χρόνο, αφιερωμένη στην καταναγκαστική εργασία των Ελλήνων Εβραίων κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής, αναγνωρίζει τα γεγονότα στην Καρυά και αποτίει φόρο τιμής στα θύματα της ναζιστικής καταναγκαστικής εργασίας στην Ελλάδα. Το διασωθέν φωτογραφικό αρχείο Ρέσλερ αποτελεί σπάνια τεκμηρίωση του εγκλήματος, ενώ η ίδια η βραχώδης τομή αποτελεί διαχρονική μαρτυρία της “εξόντωσης μέσω εργασίας” που εφάρμοσαν οι Ναζί στην Καρυά. Ο Σιδηροδρομικός Σταθμός της Καρυάς συνιστά ένα βήμα προς την ιστορική δικαίωση και τη διατήρηση της συλλογικής μνήμης του Ολοκαυτώματος στην Ελλάδα.
Στόχος του Υπουργείου Πολιτισμού είναι η εκπόνηση των αναγκαίων μελετών για την αποκατάσταση του Σιδηροδρομικού Σταθμού (παραπάνω φωτογραφία) και την επανάχρησή του ως εκθεσιακό χώρο που να συντηρεί και να αναδεικνύει τη μνήμη αυτών που υπήρξαν θύματα του μίσους και της θηριωδίας των Ναζί».
Πεταμένο και σκουριασμένο ό,τι έχει απομείνει…
Η Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών Έργων Θεσσαλίας και Κεντρικής Στερεάς Ελλάδας, στο πλαίσιο της αποστολής της για την τεκμηρίωση και προστασία των νεότερων πολιτιστικών αγαθών, προώθησε στη Διεύθυνση Προστασίας και Αναστήλωσης Νεωτέρων και Σύγχρονων Μνημείων φάκελο τεκμηρίωσης για τον χαρακτηρισμό του Σιδηροδρομικού Σταθμού Καρυάς Φθιώτιδας και της ευρύτερης περιοχής του εργοταξίου της Οργάνωσης Todt ως ιστορικού τόπου, σύμφωνα με τα άρθρα 2 και 17 του Ν. 4858/2021.
Το υλικό τεκμηρίωσης των γεγονότων στην Καρυά προέκυψε από το ερευνητικό πρόγραμμα «Θανάσιμη Καταναγκαστική Εργασία στην Καρυά – Γερμανική Κατοχή και το Ολοκαύτωμα στην Ελλάδα», το οποίο εκπονήθηκε από το Πανεπιστήμιο του Όσναμπρικ σε συνεργασία με το Κέντρο Τεκμηρίωσης Ναζιστικής Καταναγκαστικής Εργασίας και το Ίδρυμα Μνήμης για τους Δολοφονηθέντες Εβραίους της Ευρώπης.
Στο επίκεντρο της έρευνας βρέθηκε το φωτογραφικό αρχείο του Γερμανού μηχανικού Χ. Χ. Ρέσλερ, το οποίο διασώθηκε το 2002 από τον Α. Ασσαέλ, γιο επιζώντα του Ολοκαυτώματος. Το αρχείο περιλαμβάνει πολύτιμες φωτογραφίες που τεκμηριώνουν τις απάνθρωπες συνθήκες καταναγκαστικής εργασίας εκατοντάδων Ελλήνων Εβραίων από το γκέτο της Θεσσαλονίκης στο εργοτάξιο της Καρυάς το 1943. Το ερευνητικό πρόγραμμα εντόπισε υλικά κατάλοιπα και άλλα ίχνη του εργοταξίου και των συνθηκών διαβίωσης των Εβραίων που χρησιμοποιήθηκαν στα καταναγκαστικά έργα. Στην αυτοψία που πραγματοποίησε η αρμόδια Υπηρεσία του Υπουργείου Πολιτισμού επιβεβαίωσε τον ιστορικό χαρακτήρα της περιοχής του Σιδηροδρομικού Σταθμού Καρυάς.
ΠΗΓΗ: ΥΠΠΟΑ, ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 3.7.2025.
(*) Η Καρυά Υπάτης ή Λαμιέων στον 38ο παράλληλο [38°54′48.64″N 22°12′41.18″E] είναι πεδινός οικισμός της Στερεάς Ελλάδας στην πεδιάδα της Υπάτης, κοντά στην συμβολή του ποταμού Σπερχειού με τον παραπόταμό του, Καστρί. Απέχει 25 χλμ. Δ. της Λαμίας, ανάμεσα στα χωριά Ροδωνιά και Λαδικού.
Ως οικισμός αναφέρεται από την οθωμανοκρατία. Μετά την απελευθέρωση επισήμως το 1835, προσαρτήθηκε στον τότε Δήμο Θρονίου.
Διατηρητέο μνημείο είναι ο ενοριακός ΙΝ Αγίου Χαραλάμπους. Από το 1997 «επειδή είναι προσαρμοσμένος προς το φυσικόν περιβάλλον και αποτελεί αναπόσπαστον μέρος αυτού». – ΠΗΓΗ: Γ. Λεκακης “Συγχρονης Ελλαδος περιηγησις”.
Σιδηροδρομικος Σταθμος Καρυας Φθιωτιδος ανακηρυξη ιστορικος τοπος – μνημειο βαναυσοτητας θηριωδιας Γερμανοι ναζι Καρυα Υπατης Λαμιεων 38ος παραλληλος πεδινος οικισμος Στερεα Ελλαδα πεδιαδα Υπατη συμβολη ποταμος Σπερχειος παραποταμος Καστρι Λαμια χωριο Ροδωνια Λαδικου οθωμανοκρατια απελευθερωση 19ος αιωνας μΧ 1835, Δημος Θρονιου θρονιο διατηρητεο ενοριακος ιερος ναος ΙΝ Αγιου Χαραλαμπους Αγιος Χαραλαμπος 1997 προσαρμοσμενος φυσικο περιβαλλον σιδηροδρομος ιστορια βαναυσοτητα θηριωδια Γερμανια ιταλικη Κατοχη σιδηροδρομικο δικτυο ελλαδας ελλαδος στρατηγικη σημασια γραμμη Λιανοκλαδι, διαλογη 1943, εβραιοι ανδρες Θεσσαλονικη καταναγκαστικη εργασια Λεκακης απληρωτη γερμανικες οφειλες μαρτυριο Ελληνων, Ιταλοι φασιστες Βουλγαροι υπουργειο Πολιτισμου διοικηση γερμανικη οργανωση τοντ Todt, στρατιωτικες αναγκες Βερμαχτ, διανοιξη τομη βραχωδης βουνοπλαγια παρακαμπτηρια διαδρομη Αθηνα Θεσσαλονικη ιταλια βουλγαρια χαρακτηρισμος Κεντρικο Συμβουλιο Νεωτερων Μνημειων ναζισμος συλλογικη ιστορικη μνημη ελληνες, ανεφοδιασμος μεταφορα στρατος δυναμεις υποσιτισμος εξουθενωμενοι εργατες σπασιμο πετρας χερια βαγονακι βιαι θανατος εξαντληση εκτελεση εργο εργοταξιο εγκαταλειψη ξυλινος στρατωνας ανταρτες, πετρινο κτηριο πηγαδι Μενδωνη μαρτυρια Ολοκαυτωμα πολιτικη εξοντωση Εβραιων εργατης βουνο απανθρωπες συνθηκες, επιζωντες επιστροφη πολη αουσβιτς τεκμηριο διεθνες ερευνητικο προγραμμα τραγικη εκθεση Βερολινο, θυματα ναζιστικη φωτογραφικο αρχειο Ρεσλερ σπανια τεκμηριωση εγκλημα βραχος εργασια εκθεσιακος χωρος μνημη θυμα μισος Θεσσαλια Κεντρικη νεοτερα πολιτιστικα αγαθα Θανασιμη Πανεπιστημιο οσναμπρικ οσναμπρυκ κεντρο Τεκμηριωσης Ναζιστικης Καταναγκαστικης Εργασιας ιδρυμα Μνημης για τους Δολοφονηθεντες Εβραιους της Ευρωπης Γερμανος μηχανικος 2002 Ασσαελ, Ασαελ, φωτογραφια γκετο
