Αγαθονήσι, ίσως ο τελευταίος αιγαιοπελαγίτικος παράδεισος – του Γ. Λεκάκη

Του Γιώργου Λεκάκη

ΛΑΜΠΡΗ ΣΤΟ ΑΓΑΘΟΝΗΣΙ, ΝΑ ΜΙΑ ΚΑΛΗ ΙΔΕΑ!

Αντιπροσωπευτικό ανάμεσα στα ελληνικά μικρά νησάκια, το Αγαθονήσι, είναι ένας ακόμα παρθένος τόπος και ένας αμόλυντος προορισμός. Επισκεφθείτε το, για ν’ απολαύσετε την θάλασσα, το γαλήνιο περιβάλλον, αλλά και για να ζήσετε από κοντά την αυθεντική ελληνική νησιώτικη ζωή που έχει χαθεί από τα άλλα νησιά. – ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ περι ΑΓΑΘΟΝΗΣΙΟΥ, ΕΔΩ.

Το Αγαθονήσι είναι το βορειότερο νησί του συμπλέγματος των Δωδεκανήσων, βρίσκεται ΒΑ. των Νοτίων Σποράδων στον 37^ο παράλληλο [37°27′49″N 26°58′09″E] και απέχει μόλις 18 χλμ. από τις μικρασιατικές ακτές. Τα δε πλησιέστερα σε αυτό νησιά είναι:

• η Σάμος (20 χλμ. βόρεια),
• οι Αρκιοί (19 χλμ. δυτικά),
• το Φαρμακονήσι (19 χλμ. νότια) και
• οι Λειψοί (22 χλμ. ΝΔ.).

Υψηλότερο σημείο, τα Δενδρά[2] (209 μ.) στα δυτικά και το βουνό Στυφη στα ΝΔ. (208 μ.). Άλλες κορυφές, το Κάστρο (Καστό) στα Α., μέσω και του Κλέφτου.

Έχει τρεις οικισμούς:

• τον Άγιο Γεώργιο, που είναι και το λιμάνι
• το Μεγάλο Χωριό και
• το Μικρό Χωριό.

Τα κάτασπρα σπιτάκια, χτισμένα με την παραδοσιακή αρχιτεκτονική, οι μικροί αλλά φροντισμένοι κήποι, η ιδιορρυθμία των κατοίκων του, που είναι ανοιχτόκαρδοι και γλεντζέδες, έρχονται σε αντίθεση με το ξηρό κλίμα και το πετρώδες έδαφος που δημιουργεί μια άγρια εντύπωση, δίνοντας ένα χαρακτήρα καθαρά προσωπικό και ιδιαίτερο στο απομακρυσμένο αυτό νησάκι.

Κατοικημένο από την αρχαιότητα, άλλαξε διάφορες ονομασίες μέχρι να πάρει το σημερινό του όνομα, το οποίο και δηλώνει την καλοσύνη των κατοίκων του. Από Υετούσσα έως Τραγαία / Τραγιά ή Γάιδαρος και Γαϊδουρονήσι, από το σχήμα του, που μοιάζει με γάιδαρο που καλπάζει ή από τα γαϊδαουράγκαθα (> Αγκάθι, Αγκαθονήσι, Αγαθονήσι)…

Με έκταση μόλις 13 τ.χ., πλάτος 3 και μέγιστο μήκος 7 χλμ, το δαντελωτό Αγαθονήσι έχει 32 χλμ. παραλίας με πεντακάθαρα κρυστάλλινα νερά:

• Σπηλιάς, Χοχλιά, Άγιος Γεώργιος, Τσαγκάρης, Αμμουδάκι, Πάλος, Πόρος, Τουρκολιμνιώνας, Καθολικό, Φυκιό και Μαΐστρος είναι μερικοί μόνον από τους απάνεμους όρμους όπου θα κολυμπήσετε.

Ο αρχαιότερος οικισμός χρονολογείται στην 3η χιλιετία π.Χ., σύμφωνα με αρχαιολογικές ανασκαφές που πραγματοποιήθηκαν μεταξύ 2006 και 2010.

Κάρες, Δωριείς και Ίωνες εποίκισαν το νησί.

Κοντά του πραγματοποιήθηκε (494 π.Χ.) η Ναυμαχία της Λάδης, μεταξύ του Περσικού και του Ιωνικού στόλου.

Εδώ, κατά την διάρκεια του Σαμιακού Πολέμου, οι Αθηναίοι, υπό την ηγεσία του Περικλή (439 π.Χ.) εκέρδισαν ναυτική νίκη επί των Σαμίων.

Η νησίδα είναι η πατρίδα του φιλοσόφου Θεόγιτου, μαθητή του Αριστοτέλη!

Από αρχαιολογικής άποψης, μπορείτε να δείτε:

• τα ερείπια του αρχαίου οικισμού στην Κεφάλα, 1,5 χλμ. ΝΑ. του Μεγάλου Χωριού. Διατηρούνται και τα ερείπια μίας τρίκλιτης, ξυλόστεγης βασιλικής, απλού ελληνιστικού τύπου.
• Τα ερείπια αρχαίου οικισμού στο Μικρό Χωριό, στον Άγιο Κωνσταντίνο, 1 χλμ. ΒΔ. του οικισμού, με ερείπια τρίκλιτης, ξυλόστεγης βασιλικής απλού ελληνιστικού τύπου (αφιερωμένης πιθανώς στον άγιο Κωνσταντίνο) και γύρω από αυτήν κιβωτιόσχημοι, λακκοειδείς τάφοι.
• Το αρχαίο οχυρό Μαΐστρος ή Καστράκι, 2,5 χλμ. ΒΑ. του Μεγάλου Χωριού, επί φύσει οχυρού υψώματος (υψους 120 μ.), δίπλα σε φυσικό λιμάνι. Με ερείπια αρχαίου οχυρού, της κλασσσικής εποχής (5^ος – 4^ος αι. π. Χ.).[1]
•  τους μοναδικούς στο είδος τους θόλους, βυζαντινά κτίσματα που εικάζεται ότι χρησίμευαν για αποθήκευση τροφίμων. Στα 2,5 χλμ. Α. του Μεγάλου Χωριού στην θέση που λέγεται “Θόλοι”, κείται ένα σχεδόν ακέραιο, μεγάλων διαστάσεων οικοδόμημα, με πολλά δωμάτια. Πρόκειται πιθανώς, είτε για στρατιωτική εγκατάσταση της Βυζαντινής Εποχής, είτε για αποθήκη σιτηρών της ιδίας περιόδου.

Στην βυζαντινή περίοδο, πιθανότατα, εποικίστηκε από εξορίστους της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας – στους οποίους, λέγεται, ότι οφείλεται το σημερινό γλωσσικό ιδίωμα των κατοίκων του, που είναι μια ιδιαιτέρως καθαρή ελληνική διάλεκτος! Το νησί εγκαταλείφθηκε πολλάκις από τους κατοίκους του, λόγω δυσμενών συνθηκών… Τελευταία εγκατάσταση των Πατμίων και των Φουρνιωτών (αρχές 19^ου αιώνα).

Το 1294 εδωρήθη στην Ι.Μ. Πάτμου. Έως τον 14^ο αιώνα ήταν καταφύγιο πειρατών. Το 1522 επέρασε στην κατοχή των οθωμανών. Στις 6.8.1824 κατέφυγε εδώ ο ηττημένος τουρκοαιγυπτιακός στόλος. Στις 29.8.1824 διεξήχθη στα Α. του νησιού η Ναυμαχία του Γέροντα. Το 1912, ακολουθώντας τη μοίρα των Δωδεκανήσων, περιήλθε στην ιταλική κατοχή. Το 1943 το κατέλαβαν οι Γερμανοί. Επανενσωματώθηκε οριστικώς στην Ελλάδα, στις 7 Μαρτίου 1948.

Το Αγαθονήσι είναι σήμερα αυτόνομη κοινότητα, με 150 κατοίκους που ασχολούνται με την κτηνοτροφία, το ψάρεμα, τις ιχθυοκαλλιέργειες και υποτυπωδώς με την γεωργία.

Η μακία βλάστηση κυριαρχεί αλλά υπάρχει και διάσπαρτη βλάστηση από χαρουπιές, ελιές και συκιές. Και ένας σημαντικός πληθυσμός αιγών. Στο Αγαθονήσι έχουν καταγραφεί πέντε είδη ερπετών: Hemidactylus turcicus, Mediodactylus kotschyi, Laudakia stellio, η «σαύρα με μάτια φιδιού» (Ophisops elegans), και το κασπιακό φίδι (Coluber caspius). Εντάσσεται στην προστατευόμενη περιοχή Natura 2000 ως πολύτιμο καταφύγιο σπάνιων πουλιών (κυρίως του αιγαιόγλαρου κ.α.).

Η ήσυχη ζωή του νησιού, η φιλοξενία των κατοίκων, η καθαριότητα των παραλιών και οι πολλές φυσικές ομορφιές ικανοποιούν και τον πιο απαιτητικό επισκέπτη.

Τα φρέσκα ψάρια, η νόστιμη φάβα (φλισκουκούδι) και το εντόπιο κρασί αξίζουν κανείς να τα δοκιμάσει στις γραφικές ταβερνούλες δίπλα στο κύμα. Επισκεφθείτε το νησί την Λαμπρή για να δοκιμάσετε το παραδοσιακό γεμιστό με ρύζι αρνάκι και φροντίστε να ξαναβρεθείτε εκεί στις 23 Αυγούστου, για να χορέψετε και να γλεντήσετε με τους εντόπιους στο πανηγύρι της Παναγίας.

Το μικρονήσι περιβάλλεται από άλλα, πιο μικρά νησίδια:

• το Ψαθονήσι (Ψαθώ, Ψαθό ή Πίτα),
• την Στρογγυλή (ή Στρογγυλό),
• το Πράσο,
• το Νερονήσι (Νερό ή Νερά),
• το Κατσαγάνι (ή Γλάρος) και
• το Κουνελονήσι…

Το νησί συνδέεται ακτοπλοϊκώς με την Σάμο (Πυθαγόρειο), και τα υπόλοιπα Δωδεκάνησα (πλησιέστερα η Πάτμος, 30 χλμ.), αλλά και με τα νησιά Κάλυμνος, Λέρος, Λειψούς, Αρκιούς και με την Ρόδο.

ΠΗΓΗ: ομοτιτλο άρθρο του Γ. Λεκάκη στην εφημ. «Ελευθερία» Λονδίνου, 17.4.2003. Γ. Λεκακης «Συγχρονης Ελλαδος περιηγησις». ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 18.4.2003.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

• Θουκυδίδης, Ιστορία, I.116, Στράβων, Στέφ. Βυζάντιος.
• Βολανάκης Ι. Δρ. Αρχαιολόγος «Τα νησιά Αγαθονήσι και Αρκειοί της Δωδεκανήσου». ΠΑΤΜΙΑΚΕΣ ΣΕΛΙΔΕΣ, 1990.
• Τριανταφυλλίδης Π. «Το ακριτικό Αγαθονήσι. Η ανασκαφική έρευνα στο Καστράκι (2006-2010)», Υπουργείο Πολιτισμού.
• Φουφόπουλος Ι. «Η ερπετοπανίδα των Βορείων Δωδεκανήσων (Νησιά του Αιγαίου, Ελλάδα)», Herpetozoa 10 (1/2), Βιέννη, 1997.

ΣΗΜΕΙΩΣΙΣ:

[1] Η Αρχαιολογική Υπηρεσία Δωδεκανήσου του Υπουργείου Πολιτισμού πραγματοποίησε ανασκαφές (2006 – 2010) υπό την διεύθυνση του αρχαιολόγου Π. Τριανταφυλλίδη. Απεκάλυψε τα λείψανα του σημαντικού αυτού αρχαίου φρουρίου.

[2] Το τοπωνύμιο απαντάται και στην Αργολίδα.

Αγαθονησι Δωδεκανησων Δωδεκανησος τελευταιος αιγαιοπελαγιτικος παραδεισος αιγαιο πελαγος Λεκακης ελληνικα μικρα νησακια, ελληνικα μικρονησια  ελληνικο μικρο νησακι παρθενος τοπος αμολυντος προορισμος θαλασσα, περιβαλλον, αυθεντικη ελληνικη νησιωτικη ζωη νησια μικρονησι νησιδιο συμπλεγμα Δωδεκανησα Νοτιες Σποραδες 37ος παραλληλος μικρασιατικες ακτες μικρα ασια νησιδια Σαμος Αρκιοι Φαρμακονησι Λειψοι κορυφη κορφη Δενδρα βουνο ορος Στυφη Καστρο Καστο Κλεφτου κλεφτης Αρχαιολογικη Υπηρεσια Δωδεκανησου Υπουργειο Πολιτισμου ανασκαφη 2006 – 2010 αρχαιολογος τριανταφυλλιδης λειψανα σημαντικο αρχαιο φρουριο Θουκυδιδης, Ιστορια, Στραβων, Βυζαντιος βολανακης αρχαιολογια Αρκειοι ακριτικο ανασκαφη Καστρακι υπποα φουφοπουλος ερπετοπανιδα Βορεια Αιγαιου, Ελλαδα ερπετοζωα Herpetozoa οικισμοι χωρια αγιος Γεωργιος, λιμανι Μεγαλο Χωριο Μικρο κατασπρα σπιτακια, παραδοσιακη αρχιτεκτονικη κηπος κατοικοι ανοιχτοκαρδοι γλεντζες, ξηρο κλιμα πετρωδες εδαφος αγρια απομακρυσμενα νησακια αρχαιοτητα, ονομα καλοσυνη Υετουσσα Υετουσα Τραγαια / Τραγια Γαιδαρος Γαιδουρονησι, γαιδουρι γαιδαουραγκαθο ετυμολογια Αγκαθι, Αγκαθονησι, δαντελωτο παραλια Σπηλιας, σπηλια Χοχλια, Τσαγκαρης, Αμμουδακι, Παλος, Πορος, Τουρκολιμνιωνας, Καθολικο, Φυκια Μαιστρος απανεμος ορμος κολυμπι αρχαιοτερος οικισμος 3η χιλιετια πΧ αρχαιολογικες ανασκαφες καρες, Δωριεις ιωνες αποικια 5ος αιωνας 494 πΧ Ναυμαχια της Λαδης, λαδη Περσικος περσες Ιωνικος στολος Σαμιακος Πολεμος αρχαιοι Αθηναιοι, Περικλης 439 ναυτικη νικη Σαμιοι φιλοσοφος Θεογιτος μαθητης μαθητες Αριστοτελη Αριστοτελους Αριστοτελης αρχαιολογια ερειπια αρχαιος Κεφαλα, τρικλιτη ξυλοστεγη βασιλικη απλος ελληνιστικος τυπος αγιος Κωνσταντινος, ελληνιστικα κιβωτιοσχημος λακκοειδης αρχαιος ταφος οχυρο Μαιστρος υψωμα φυσικο κλασσικη εποχη 4^ος μοναδικος ειδος θολος, βυζαντινο κτισμα αποθηκευση τροφιμων θολοι ακεραιο, μεγαλες διαστασεις οικοδομημα, δωματιο στρατιωτικη εγκατασταση Βυζαντινη Εποχη αποθηκη σιτηρα βυζαντιο περιοδος, εξοριστοι εξορια Βυζαντινη Αυτοκρατορια γλωσσικο ιδιωμα γλωσσα ελληνικη διαλεκτος εγκαταλειψη δυσμενες συνθηκες Πατμιοι πατμος φουρνοι Φουρνιωτες 19^ος μχ 13ος 1294 δωρο ΙΜ Πατμου ιερα μονη 14^ος καταφυγιο πειρατες 16ος 1522 κατοχή οθωμανοι 6 αυγουστου 1824 αυγουστος ηττα τουρκοαιγυπτιακος στολος 29 Ναυμαχια του Γεροντα γεροντας 1912, ιταλικη ιταλια 1943 Γερμανοι γερμανια 7 Μαρτιου 1948 μαρτιος αυτονομη κοινοτητα, κτηνοτροφια, ψαρεμα, αλιεια ιχθυοκαλλιεργειες ιχθυοκαλλιεργεια γεωργια μακια βλαστηση μακι χαρουπια, ελια συκια αιγα ειδη ερπετων ημιδακτυλος Hemidactylus turcicus, μεδιοδακτυλος Mediodactylus kotschyi, λαυδακια λαβδακια Laudakia stellio, σαυρα με ματια φιδιου οφισωψ Ophisops elegans κασπιακο φιδι κασπια κασπιακος οφις Coluber caspius προστατευομενη περιοχη Natura 2000 καταφυγιο σπανια πουλια σπανιο πουλι αιγαιογλαρος ησυχη φιλοξενια παραλιες φυσικες ομορφιες δαιτροφη παραδοσιακη κουζινα ψαρια, ψαρι φαβα φλισκουκουδι κρασι ταβερνα Λαμπρη πασχα παραδοσιακο γεμιστο αρνακι ρυζι αρνι 23 πανηγυρι Παναγιας πανηγυρια Παναγια εορτη εορτες γιορτη γιορτες μικρονησι Ψαθονησι Ψαθω, Ψαθο Πιτα πιττα Στρογγυλη Στρογγυλο Πρασο, πρασονησι Νερονησι Νερο Νερα Κατσαγανι Γλαρος Κουνελονησι Πυθαγορειο σαμου Καλυμνος, Λερος, Ροδος