Εντοπίσθηκε η αρχαία ελληνική πόλις Θαραίς, κοντά στην Κυριακόπολι και την Ζαγορά – του Γ. Λεκάκη

Του Γιώργου Λεκάκη

Η πόλις Θαραίς[4] ήταν μια αρχαία ελληνική πόλη, ένας οικισμός κοντά στην Κυριακόπολι (νυν παραφρασμένα Κεράκ) της νότιας Ιορδανίας. Ήταν μια στάση και σημαντικό θρησκευτικό και εμπορικό κέντρο, κατά μήκος του ρωμαϊκού και βυζαντινού οδικού δικτύου, που ένωνε την Ζαγορά[1] με την κεντρική Ιορδανία.

Al-Karak (Xaplaxwßa/ Kyriakoplis), Ἀi (Ἀiy/ ἈίA), Zoar (Zoopa / Zoora / Zoara), Tharais (Θαραίς), Ασφαλιτις Λιμνη, του Αγιου Λωτ [Madaba Mosaic Map]

Η πόλη αναφερόταν σε μεσαιωνικούς ελληνικούς χάρτες (λ.χ. στον μωσαϊκό Χάρτη[2] της Μήδαβας (παραπάνω φωτογραφια) του 6^ου αιώνα μ.Χ., τον αρχαιότερο σωζόμενο χάρτη της Μέσης Ανατολής), ανατολικά της Αίας, αλλά η ακριβής τοποθεσία της παρέμεινε μυστήριο… Τον 21ο αιώνα, οι δορυφορικές εικόνες βοήθησαν να ανακαλυφθεί.

Στον αρχαιολογικό χώρο έχουν βρεθεί μέχρις στιγμής θραύσματα από την Βυζαντινή Αυτοκρατορία, καθώς και θεμέλια κτηρίων από ρωμαϊκή έως την εποχή που η περιοχή βρισκόταν υπό τον έλεγχο των αράβων. Ανάμεσα στα πιο αξιόλογα είναι μια βυζαντινή εκκλησία, με ψηφιδωτά δαπέδου, γυάλινα αντικείμενα και γεωργικά και χειροτεχνικά εργαλεία, όπως ένα ελαιοτριβείο και ένας νερόμυλος.

Τα ευρήματα υποδηλώνουν πολλές πολυπολιτισμικές επιρροές. Η πόλη προφανώς εξαφανίσθηκε μετά την κατάληψη της περιοχής από την μουσουλμανική δυναστεία των Αγιουβιδών, υπό τον διάσημο στρατιωτικό ηγέτη Σαλαντίν, όταν και η εμπορική της σημασία εξασθένησε.

Αρχαιολογικές ανακαλύψεις στην περιοχή ανακοινώθηκε ότι θα πραγματοποιηθούν το 2025. Και έγιναν. Και οι αρχαιολόγοι πιστεύουν ότι επανανακάλυψαν την χαμένη βυζαντινή πόλη. Τα τελευταία χρόνια (2021 – 2024), ένα αρχαιολογικό έργο επανεξέτασε ιστορικά έγγραφα και επιγραφές, ενώ διεξήγαγε επιτόπιες έρευνες έξω από την αρχαία Αία (νυν πόλη El-‘Iraq), στο οροπέδιο Κυριακοπόλεως, ιστορικά γνωστή ως «γη του Μωάβ», κοντά στο νοτιοανατολικό άκρον της Νεκράς Θάλασσας. Η επιστημονική ομάδα ανακάλυψε στοιχεία για την ύπαρξη των Θαρών εκεί, όπως κεραμικά, ελληνικές και λατινικές επιτύμβιες επιγραφές[3] και θραύσματα ψηφιδωτών δαπέδων, λίθινα εργαλεία και αρχιτεκτονικά κατάλοιπα.

Ωστόσο, οι αρχαιολόγοι πείστηκαν περισσότερο από την ανακάλυψη των ερειπίων μιας βυζαντινής εκκλησίας και άλλων κατασκευών που φαίνεται να ταιριάζουν με την αναπαράσταση της πόλης στον Μωσαϊκό Χάρτη της Μήδαβας. «Η εξέχουσα θέση των Θαρών στον Χάρτη της Μήδαβας και η ανακάλυψη μιας εκκλησίας βασιλικής υποδηλώνουν ότι χρησίμευε όχι μόνο ως αγροτικό χωριό, αλλά και ως ιερός τόπος και εμπορική στάση ανάπαυσης», εδήλωσε ο αρχαιολόγος του Πανεπιστημίου Mutah, M. R. Al-Rawahneh.

ΠΗΓΗ: M. R. AL-RAWAHNEH «Identification Tharais: Rediscovering a Byzantine Archaeological Site on the Madaba Mosaic Map», DOI: 10.37095/gephyra.1556742, Gephyra, ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 16.12.2024. Türkiye Today.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

[1] Η Ζαγορά (= τόπος με πλούσια αγορά) > Zoara, Zoar / Tzoar, Balac (χάρτης Μήδαβας) / Bela (εβραϊκή Βίβλος) / Segorc Segor / Σηγώρ (Εβδομήκοντα) / Zughard / Zughar (μεσαιωνικά αραβικά), ήταν μια αρχαία ελληνική πόλη στην λεκάνη της Νεκράς Θάλασσας στην νυν Υπεριορδανία, στον 31^ο παράλληλο [31°02′49″N 35°30′09″E].

Η Ζαγορα αναφέρεται τον 1ο αιώνα μ.Χ. από τον εβραίο Φλ. Ιώσηπο και τον 2ο αι. από τον Κλ. Πτολεμαίο (Γεωγραφία V,xvi,4). Τον 4ο αιώνα από τον Ευσέβιο στο «Ονομαστικόν» και το Notitia Dignitatum (τέλος 4ου αι.) με φρουρά, «equites sagitarii indigenae» (μονάδα ιππικού με τοξότες). Τον 5ο αναφέρεται από τον άγιο Ιερώνυμο στην σχολιασμένη εκδοση του έργου του. Ο Αντωνίνος της Πιατσέντσα, τον 6ο αιώνα, περιγράφει τους μοναχούς της και εξυμνεί τους φοίνικες της. Στο Tractate Pesachim του Βαβυλωνιακού Ταλμούδ (3^ος – 6^ος αι.) αναφέρεται ως μέρος όπου φύτρωναν χουρμαδιές. Στο Tractate Yevamot, η πόλη αναφέρεται σε μαρτυρία μιας γυναίκας, όταν ένας περιοδεύων Λευίτης πέθανε σε ένα πανδοχείο και η γυναίκα ξενοδόχος τον έθαψε. Σε μια βυζαντινή έκδοση του 5^ου αιώνα αναφέρεται το οχυρό της (βλ. Revue biblique, 1909, 99). Ο Στέφανος Βυζάντιος (6ος αιώνας) γράφει επίσης για το οχυρό της. Κοντά στην πόλη βρισκόταν ιερό του αγίου Λωτ των χριστιανών (βλ. Ιεροκλή «Συνέκδημος», 6ος αι. και Γεώργιος της Κύπρου, αρχές 7ου αι.).

Όσο για Βιβλική Ζαγορά περιγράφεται στην «Γένεσι» ως μία από τις πέντε «πόλεις της πεδιάδας» – μια πεντάπολη την εποχή του Αβραάμ, σε μια ιδιαιτέρως εύφορη κοιλάδα, κατά μήκος της κάτω κοιλάδας του Ιορδάνη. [Ας σημειωθεί ότι Θάρα / Terah (= αγριόγιδο), λεγόταν ο πατέρας του Αβραάμ – Λουκ. 3.34]. Η βιβλική αφήγηση δείχνει την πόλη να γλιτώνει το «θειάφι και την φωτιά» που κατέστρεψε τα Σόδομα και τα Γόμορρα για να παράσχει καταφύγιο στον Λωτ και τις κόρες του.

[2] Αυτός ο χάρτης είναι μέρος ενός μωσαϊκού δαπέδου που ανακαλύφθηκε στα τέλη του 19^ου αιώνα από τον πατέρα Biever στην Ελληνορθόδοξη Βασιλική Εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, στην αρχαία ελληννική πόλη Μήδαβα (> εβρ. Medəba, νυν παραφρασμένα Madaba), στον 31^ο παράλληλο [31°43′N 35°48′E], την 5η μεγαλύτερη πόλη της Ιορδανίας, που βρίσκεται νοτιοδυτικά της πρωτεύουσας, Αμμάν. Ο λεγόμενος έκτοτε «Χάρτης της Μαντάμπα», δημιουργήθηκε επί βασιλείας του αυτοκράτορα Ιουστινιανού (527 – 565 μ.Χ.).

[3] Συνδημοσιεύσεις με την καθηγήτρια F. Elboj του Πανεπιστημίου της Σαραγόσα Ισπανίας, και από το εργαστήριο HISMA και το Πανεπιστήμιο Lumière Lyon 2 Γαλλίας.

[4] Το τοπωνύμιο Θαραις δεν είναι μοναδικό στην ελληνική τοπιογραφία. Ετυμολογείται από την λέξη θεραπεία > θαραπεία, θαραπαή, θαράπαψη, θαραπευτής, θεράπηνα (η θεραπαινίς – βοιωτ., ib.503a.5 (3ος / 2ος π.Χ.) = ίαση, γιατρειά. Σχετικά ελληνικά τοπωνύμια έχουμε αρκετά σε θεραπευτικούς / ιαματικούς τόπους, κυρίως λόγω των ιαματικών πηγών τους. – βλ. Γ. Λεκακης “Οι 755 εως τωρα γνωστες ιαματικες πηγες της Ελλαδος”.

αρχαια ελληνικη πολις Θαραις, Κυριακοπολις Ζαγορα Λεκακης Κυριακουπολις οικισμος Κυριακοπολη  Κυριακουπολη παραφραση Κερακ νοτια Ιορδανια θρησκευτικο εμπορικο κεντρο, ρωμαικο βυζαντινο οδικο δικτυο Ιορδανιας πολη μεσαιωνικος ελληνικος χαρτης μωσαικο Χαρτης Μηδαβας 6^ος αιωνας μΧ αρχαιοτερος σωζομενος Μεση Ανατολη Αια μυστηριο δορυφορικη εικονα ανακαλυψη αρχαιολογικος χωρος θραυσμα Βυζαντινη Αυτοκρατορια, θεμελια κτηριο ρωμαικη εποχη αραβες βυζαντινη εκκλησια, ψηφιδωτο δαπεδο, γυαλινο αντικειμενο γεωργικο χειροτεχνικο εργαλειο ελαιοτριβειο νερομυλος ευρημα πολυπολιτισμικες επιρροες εξαφανιση καταληψη μουσουλμανικη δυναστεια Αγιουβιδων, Αγιουβιδες Αγιουβιδαι στρατιωτικος ηγετης Σαλαντιν, εμποριο αρχαιολογια 2025 αρχαιολογος χαμενη βυζαντινη 2021 – 2024 αρχαιολογικο εργο επιγραφη ελ ιρακ El Iraq οροπεδιο Κυριακοπολεως,  ιστορια γη του Μωαβ Νεκρα Θαλασσα Θαρων κεραμικα, ελληνικη λατινικη επιτυμβια λιθινα εργαλεια αρχιτεκτονικη ερειπια κατασκευη αναπαρασταση Μανταμπα Μηδαβα βασιλικη αγροτικο χωριο ιερος τοπος Al Karak ξαπλαχοβα Xaplaxwßa Kyriakoplis, ai aiy/ aiA Zoar Zoopa Zoora/ Zoara Tharais Madaba Mosaic Map αγορα Tzoar, Balac Bela εβραικη Βιβλος Segorc Segor Ζοαρ Ζουπα ζοορα Zoora ζοαρα Zoara τζοαρ Tzoar, μπαλακ Balac μπελα Bela εβραιοι σεγκορκ σεγκορ Segorc Segor Σηγωρ Ο΄ Εβδομηκοντα Zughard Zughar μεσαιωνικα αραβικα λεκανη Υπεριορδανια, 31^ος παραλληλος 1ος εβραιος Ιωσηπος 2ος Κλαυδιος Πτολεμαιος Γεωγραφια 4ος Ευσεβιος Ονομαστικον φρουρα equites sagitarii indigenae μοναδα ιππικου ιππικο τοξοτες 5ος αγιος Ιερωνυμος σχολια εκδοσις Αντωνινος Πιατσεντσα, 6ος μοναχος φοινικας Tractate Pesachim Βαβυλωνιακο Ταλμουδ 3^ος χουρμαδια Tractate Yevamot, γυναικα Λευιτης πανδοχειο ξενοδοχος βυζαντιο 5^ος οχυρο Στεφανος Βυζαντιος ιερο ιερον ιερος ναος ιν αγιου αγιος Λωτ χριστιανοι Ιεροκλης Συνεκδημος Γεωργιος Κυπρου, 7ος Βιβλικη Γενεσις πεντε πολεις πεδιαδα πενταπολη πενταπολις Αβρααμ, ευφορη ποταμος Ιορδανης θειαφι φωτια καταστροφη Σοδομα και Γομορρα καταφυγιο κορες 19^ος πατερας μπιβερ Biever Ελληνορθοδοξη Γεωργιου, Γεωργιος εβραικα Medeba, Madaba πρωτευουσα Αμμαν βασιλεια αυτοκρατορας Ιουστινιανος 527 – 565 Θαρα / τερα τεραχ Terah αγριογιδο αγριοκατσικο ευαγγελιο Λουκα ελληνικη τοπιογραφια ετυμολογια λεξη θεραπεια > θαραπεια, θαραπαη, θαραπαψη, θαραπευτης, θεραπηνα θεραπαινις θεραπαινιδα βοιωτικα βοιωτια ιαση, γιατρεια ελληνικο τοπωνυμιο θεραπευτικος / ιαματικος τοπος, ιαματικες πηγες ιαματικα λουτρα