Του Γιώργου Λεκάκη
Οι αγγειοπλάστες της Εποχής του Χαλκού, πριν από 4.500 χρόνια, που εργάζονταν στην αρχαία ελληνική πόλη Επιφάνεια / Ημαθία[1], στην σημερινή έκταση της Συρίας, έφτιαχναν και πωλούσαν κύπελλα, πιάτα και παιδικά παιχνίδια.
Οι προηγούμενες ανασκαφές στην τοποθεσία έχουν αποκαλύψει 19 μικρά τεχνουργήματα από πηλό, που περιείχαν κομμάτια πηλού ή μικρά βότσαλα, τα οποία παρήγαγαν έναν ήχο όταν σείονταν. Αρχικώς, θεωρήθηκε ότι ήταν μουσικά όργανα. Ωστόσο, αυτά τα αντικείμενα έχουν πλέον ερμηνευτεί εκ νέου, ως κουδουνίστρες μωρών.
Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι ο ήχος που παρήγαγαν τα τεχνουργήματα ήταν πολύ χαμηλός για να τα κάνει αποτελεσματικά ως μουσικά όργανα. Επί πλέον, τα αντικείμενα είχαν λαβές πολύ μικρές και ακατάλληλες για ενήλικες. Αλλά ταιριάζουν ακριβώς στο χέρι ενός μικρού παιδιού.
Η ανάλυση του πηλού από τον οποίο δημιουργήθηκαν οι κουδουνίστρες αποδείχθηκε ότι είχε την ίδια ακριβώς σύνθεση με τα επαγγελματικά κεραμικά που κατασκευάσθηκαν στον χώρο, οδηγώντας τους ερευνητές να πιστέψουν ότι αυτά τα παιχνίδια παράγονταν μαζικά και πωλούνταν στις αγορές, μαζί με όλα τα άλλα είδη αγγείων. Η αναγνώριση των κεραμικών λαβών και των τρυπημένων κομματιών / κουδουνίστρες βασίζεται σε συγκριτική ανάλυση με πλήρεις κουδουνίστρες που βρέθηκαν στην κοντινή τοποθεσία του νεκροταφείου Al-Zalaqiyat.
Είναι το μεγαλύτερο με ασφάλεια εντοπισμένο εύρημα σύνολου αυτού του παιδικού παιγνιδιού στην Εγγύς Ανατολή.
ΠΗΓΗ: G. Mouamar, κ.ά. «Infant Care in Early Bronze Age Syria: Newly Identified Clay Rattles at Hama», Εθνικό Μουσείο Δανίας, Archéorient CNRS Γαλλίας και Πανεπιστήμιο Μιλάνου Ιταλίας, περ. Childhood in the Past, https://doi.org/10.1080/17585716.2025.2489258, ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 30.4.2025.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Beattie A. «Hama» στο «International Dictionary of Historic Places: Middle East and Africa», εκδ. Routledge, 1996.
- Kennedy H. «The Prophet and the Age of the Caliphates: The Islamic Near East from the 6th to the 11th Century», β΄ έκδ., εκδ. Harlow, Longman, 2004.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1] Σήμερα λέγεται Χάμα / Ḥamah είναι μια πόλη στις όχθες του ποταμού Ορόντη, στην κεντρο-δυτική Συρία, στον 35ο παράλληλο [35°8′6″N 36°45′0″E], 213 χλμ. βόρεια της Δαμασκού. Μία από τις 4 μεγαλύτερες πόλεις της Συρίας, μετά την Δαμασκό, το Χαλέπι και την Χομς.
Η κατοίκησή της ίσως πάει στα 8.000 χρόνια πριν, με βάση ασβεστοκονίαμα και κεραμική, η οποία μπορεί να είναι σύγχρονη με του Ras Shamra V (6000 – 5000 π.Χ.).
Με την εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου (334 – 323 π.Χ.) η Συρία ήλθε ξανά υπό την ελληνική κυριαρχία και η Χάμα, όπως και πολλές άλλες πόλεις της Συρίας, ξαναπλούτισαν μέσω του εμπορίου. Μετά τον θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου οι κατακτήσεις του στην Εγγύς Ανατολή μοιράστηκαν μεταξύ των στρατηγών του και ο Σέλευκος Νικάτωρ έγινε ηγεμών Συρίας και ιδρυτής της δυναστείας των Σελευκιδών Μακεδόνων. Επί των Σελευκιδών υπήρξε μια αναβίωση της Χάμα. Οι Αραμαίοι επετράπη να επιστρέψουν στην πόλη, η οποία μετονομάσθηκε Επιφάνεια, από τον αυτοκράτορα των Σελευκιδών, Αντίοχο Δ’ Επιφανή. Η κυριαρχία των Σελευκιδών άρχισε να παρακμάζει, με τις αραβικές δυναστείες που άρχισαν να αποκτούν τον έλεγχο των πόλεων σε αυτό το τμήμα της Συρίας…
Στα βυζαντινά χρόνια, η Hama ελέγετο Ημαθία / Ημαθούς / Εμαθούς (Emath ή Emathous – κοιτίς των Σελευκιδών), όταν η χριστιανική θρησκεία ενισχύθηκε σε όλην την Εγγύς Ανατολή και εκτίσθησαν εκκλησίες και στην Χάμα και σε άλλες πόλεις. Η πόλις κατακτήθηκε από μουσουλμάνους (υπό τον αλ Τζάρρα) το 638 / 639 μ.Χ. Κατά την διάρκεια της κυριαρχίας των Ομαγιαδών (661 – 750), οι εκκλησίες έγιναν τζαμιά, με δομικά υλικά από αυτές. Οι Βυζαντινοί υπό τον αυτοκράτορα Νικηφόρο Φωκά εισέβαλαν στην πόλη (968 μΧ) εκδικήθηκαν και έκαψαν το Μεγάλο Τζαμί. Οι Βυζαντινοί ίδρυσαν στην πόλη νερόμυλους-αντλίες-υδραγωγεία, που έφερναν νερό από τον ποταμό Ορόντη. Σήμερα είναι τα πιο διάσημα αξιοθέατά της: Σώζονται 17 και λέγονται νόρια. Έχουν διάμετρο έως και 20 μ.! Τα μεγαλύτερα norias είναι το al-Mamunye (1453) και το al-Muhammediye (14ος αι.).
Τρεις σπουδαίοι Έλληνες ιστορικοί εγεννήθησαν εδώ:
- ο Εὐστάθιος Ἐπιφανεύς, Έλλην ιστορικός – αλλά όλα του τα έργα χάθηκαν! Το πιο γνωστό έργο του η «Χρονικὴ ἐπιτομὴ».
- ο Ευφράτης ο Στωικός, (βλ. Στέφ. Βυζάντιος).
- ο Βυζαντινός ιστορικός Ιωάννης ο Επιφανεύς (6ος αιώνας).
Περιοχή με πληθώρα αρχαιολογικών / ιστορικών χώρων: Απάμεια (αρχαία ελληνική πόλη), Tell Qarqur (αρχαίος οικισμός), Tell Asharneh (ίσως αρχαίο Tunip Εποχής Χαλκού), Κάστρο Bourzey (βυζαντινό), Al Qubays και Masyaf (μεσαιωνικά κάστρα), Shmemis (κάστρο Αγιουβιδών / Ayyubid), κ.ά.
αρχαιες παιδικες κουδουνιστρες 4.500 χρονων αρχαια πολη Επιφανεια / Ημαθια Λεκακης παιδικη κουδουνιστρα χρονια πριν αγγειοπλαστικη Εποχη Χαλκου 2500 πχ ελληνικη πολις Συριας, κυπελλο πιατο παιδικα παιχνιδια ανασκαφη τεχνουργημα πηλος βοτσαλο ηχος μουσικα οργανα αντικειμενο μωρο τεχνουργηματα χαμηλος μουσικο οργανο αντικειμενα λαβη παιδι κεραμικα κατασκευη παιχνιδι παραγωγη μαζικη πωληση αγορα ειδη αγγειο κεραμικη τρυπημενο νεκροταφειου Al Zalaqiyat ζαλακιγιατ γονεις προσοχη ηρεμια ησυχια μεγαλυτερο ευρημα συνολο παιγνιδι Εγγυς Ανατολη Χαμα / hamah οχθη ποταμος Οροντης, Συρια, 35ος παραλληλος Δαμασκος Χαλεπι Χομς κατοικηση 8.000 ασβεστοκονιαμα ρας σαμρα Ras Shamra V 6000 – 5000 πΧ εκστρατεια Μεγας Αλεξανδρος 4ος αιωνας 334 – 323 ελληνικη εμποριο κατακτηση στρατηγος Σελευκος Νικατωρ ηγεμων ιδρυτης δυναστεια Σελευκιδες αρχαιοι Μακεδονες Σελευκιδων Αραμαιοι μετονομασια αυτοκρατορας Αντιοχος Δ’ Επιφανης αραβες βυζαντιο Ημαθους / Εμαθους Emath Emathous χριστιανικη θρησκεια εκκλησια μουσουλμανοι Τζαρρα τζαρα / Abu Ubayda ibn al Jarrah 7ος 638 / 639 μΧ Ομαγιαδες 661 – 750 8ος εκκλησιες τζαμι δομικο υλικο Βυζαντινοι αυτοκρατωρ Φωκας 10ος 968 νερομυλος αντλια υδραγωγειο αξιοθεατα νορια norias μαμουνιε al Mamunye 15ος 1453 μουχαμεντιε al Muhammediye 14ος ελληνες ιστορικοι Ευσταθιος επιφανευς, ελλην ιστορικος χαμενα βιβλια εργα Χρονικη επιτομη Ευφρατης ο Στωικος, Βυζαντιος Βυζαντινος ιστορια Ιωαννης 6ος αρχαιολογικος / ιστορικος χωρος Απαμεια τελ τελλ καρκουρ Tell Qarqur αρχαιος οικισμος, ασαρνεχ Tell Asharneh τουνιπ Tunip Εποχη Χαλκοη καστρο μπουρζει μπουρζευ μπουρτζι Bourzey βυζαντινο Al Qubays κουμπαις μασυαφ μασιαφ Masyaf μεσαιωνικο σμεμις Shmemis Αγιουβιδες / Ayyubids χριστιανισμος μουσουλμανισμος
