Η θαυμάσια ταφή πλοίου κάποιου σπουδαίου αγνώστου, στην Αγγλία με ελληνικές γραφές! – του Γ. Λεκάκη

Του Γιώργου Λεκάκη

Το Σάφολκ (< Syffolciae – βλ. χειρόγραφο χάρτη του Chr. Saxton του 1573) είναι μια κομητεία στην Ανατολική Αγγλία στον 52ο παράλληλο [52°12′N 1°00′E]. Συνορεύει με το Norfolk στα βόρεια, το Essex στα νότια και το Cambridgeshire στα δυτικά, ενώ βρέχεται από την Βόρεια Θάλασσα στα ανατολικά. Το Ipswich (< Ιπποπολις – πόλη του Ίππου)[2] είναι ο μεγαλύτερος οικισμός της κομητείας. Η περιοχή είναι γνωστό πέρασμα των αρχαίων Ελλήνων ναυτικών, για το εμπόριο κασσίτερου.

Το Σάφολκ, και γενικότερα η Ανατολική Αγγλία, μετά από μια περίοδο ερήμωσης, μετά τους απόγονους των Iceni, πέρασε στους Αγγλοσάξονες. Οι κάτοικοί του δεν είχαν όνομα… και ονομάσθηκαν αργότερα απλώς ο.. «βόρειος λαός» και ο «νότιος λαός» (σαν να λέμε οι Βόρειοι και οι Νότιοι – «Νόρφολκ»[1] και «Σάφολκ»)! Αλλά εάν αναλογιστούμε πως φάλκης στα αρχαία ελληνικά είναι το “κεκαμμένον ξύλον ἐκ τῶν πρὸς ναυπηγίαν χρησίμων, πλευρά, τὸ τῇ στείρᾳ [στεριά] προσηλούμενον, τούτου δὲ τὸ ἐσωτερικὸν μέρος ἐκαλεῖτο ἐφολκὶς ἢ ῥινωτηρία” > ἐμφαλκόω, φόλκος > λατ. falx, falcio, falco > αρχ. γερμ. balco (balk) κλπ. < φολκός = στραβός, κλπ. ΠΗΓΗ: Πολυδ., .1.85,86. LSJ. – τότε το τοπωνύμιο είναι ελληνικό συν + φολκίς, φάλκης = ναυπηγείο πλοίων. Πιθανώς μέρος ιδρυθέν από απογόνους του Ηρακλή: Ο Φάλκης είναι Ηρακλείδης, βασιλιάς της Σπάρτης, γιος του Τημένου, αδελφός της Υρνηθούς, του Κείσου, του Κερύνη και του Αργαίου! Ένα ακόμη από τα πολλά τοπωνύμια και στην Βρετανία, που σχετίζονται με τον Ηρακλή… Οι αρχαίοι Έλληνες είχαν πολλούς ναυστάθμους στην περιοχή…

Το West Suffolk, όπως και το κοντινό East Cambridgeshire, είναι γνωστό για τα αρχαιολογικά ευρήματα από την Εποχή του Λίθου, την Εποχή του Χαλκού (στην περιοχή μεταξύ Mildenhall και West Row, το Eriswell και το Lakenheath) και την Εποχή Σιδήρου.

Ο «Θησαυρός Hoxne» (κοντά στο χωριό Hoxne το 1992) είναι η μεγαλύτερη – μέχρι σήμερα – συλλογή αργύρου και χρυσού της ύστερης ρωμαϊκής περιόδου, που ανακαλύφθηκε στην Βρετανία. Και η μεγαλύτερη συλλογή χρυσών και αργυρών νομισμάτων του 4ου και του 5ου αιώνα, που βρέθηκε οπουδήποτε στην πρώην Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία! Βρέθηκε από τον E. Lawes, με ανιχνευτή μετάλλων. Ο θησαυρός αποτελείται από 14.865 ρωμαϊκά χρυσά, ασημένια και χάλκινα νομίσματα και περίπου 200 αντικείμενα από ασημένια επιτραπέζια σκεύη και χρυσά κοσμήματα. Ανάμεσά στους και μια λαβή που εικονίζει θηλυκή τίγρις.

Το 1993, η Επιτροπή Αποτίμησης του Θησαυρού τον αποτίμησε σε 1,75 εκατομμύρια αγγλικές λίρες! Τα νομίσματα ήταν από 14 πόλεις:

• Τρίερ, Αρλ και Λυών (στην Γαλατία),
• Ραβέννα, Μιλάνο, Ακουιλία, Ρώμη (στην σύγχρονη Ιταλία),
• Σίσκια (γράφουν SISCP – από την νυν Κροατία),
• Σίρμιο (στην Σερβία),
• Θεσσαλονίκη (Ελλάδα), Κωνσταντινούπολη, Κύζικο, Νικομήδεια και Αντιόχεια (Μικράς Ασίας).

Ευρέθησαν και κοσμήματα – αλυσίδες της πρώιμης βυζαντινής εποχής. Και 23 cigni, τα οποία είναι πολύ πιο σπάνια, με μεγάλα ρηχά κουτάλια με μικρότερες λαβές με κεφάλι πουλιού (τα λεγόμενα βαπτιστικά για το βάπτισμα ενηλίκων) και 20 βαθειά στρογγυλά κουτάλια (ή μικρές κουτάλες) και ένα σουρωτήρι-κουτάλι. Πολλά είναι διακοσμημένα με αφηρημένα μοτίβα και μερικά με δελφίνια ή φανταστικά θαλάσσια πλάσματα και άλλα με χριστιανικό μονόγραμμα σταυρό ή σύμβολο Χ-Ρ, επίσης με ελληνικά αλφαβητικά γράμματα όπως και το Α-Ω (η ονομασία του Ιησού, όπως περιγράφεται στο Βιβλίο της Αποκάλυψης).

Κατά την διεξαγωγή ερευνών πριν την εγκατάσταση ενός αγωγού για το Anglian Water, το 2014, οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν 9 σκελετούς και 4 λάκκους αποτέφρωσης, στο Bardwell, στο Barnham, στο Pakenham και στο Rougham, όλα κοντά στο Bury St Edmunds. Ανακαλύφθηκαν επίσης αντικείμενα αγροτικών κοινοτήτων της Νεολιθικής, Εποχής Χαλκού, Σιδήρου, Ρωμαϊκής έως και του Μεσαίωνα. Οι ειδικοί είπαν ότι το 5μηνο έργο είχε ανακτήσει αρκετά αρχαία τεχνουργήματα, ικανά να γεμίσουν μισό κοντέινερ!

Το 2019 μια ανασκαφή μιας ταφής του 4^ου αιώνα μΧ στο Great Whelnetham αποκάλυψε ασυνήθιστες ταφικές πρακτικές: Από τους 52 σκελετούς που βρέθηκαν, ένας μεγάλος αριθμός είχε αποκεφαλιστεί, κάτι που οι αρχαιολόγοι ισχυρίστηκαν ότι έδωσε νέα εικόνα για τις ρωμαϊκές παραδόσεις! Ο ταφικός χώρος περιελάμβανε τα λείψανα ανδρών, γυναικών και παιδιών, που πιθανότατα ζούσαν σε έναν κοντινό οικισμό. Το γεγονός ότι μέχρι και το 40% των σορών αποκεφαλίσθηκαν αντιπροσωπεύει «ένα αρκετά σπάνιο εύρημα»!

Μια έρευνα το 2020 ονόμασε το Suffolk το 3^ο καλύτερο μέρος στο Ηνωμένο Βασίλειο για επίδοξους αρχαιολόγους: Περισσότερα από 1.500 αρχαία αντικείμενα είχαν βρέθεί μόνο τον προηγούμενο χρόνο! Τον Ιούλιο του 2020, ένας ανιχνευτής μετάλλων βρήκε στο Ίπσουιτς 1.061 ασημένια σφυρήλατα νομίσματα, αξίας 100.000 λιρών. Τα νομίσματα χρονολογούνται από τον 15^ο – 17^ο αιώνα μ.Χ. Το 2020, επίσης, οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν ένα αγγλοσαξονικό νεκροταφείο του 7^ου αιώνα με 17 αποτεφρώσεις και 191 ταφές στο Oulton, κοντά στο Lowestoft. Οι τάφοι περιείχαν λείψανα ανδρών, γυναικών και παιδιών, καθώς και αντικείμενα, όπως μικρά σιδερένια μαχαίρια, ασημένια, αγκράφες, χορδές από κεχριμπάρι και γυάλινες χάντρες. Σύμφωνα με τον A. Peachey, ο οποίος πραγματοποίησε τις ανασκαφές, οι σκελετοί είχαν σχεδόν εξαφανιστεί, λόγω του εξαιρετικά όξινου εδάφους. Διατηρήθηκαν ως εύθραυστα σχήματα και σαν «σιλουέτες στην άμμο»!

Αλλά στα ανατολικά της κομητείας βρίσκεται το Sutton Hoo, η τοποθεσία ενός από τα πιο σημαντικά αγγλοσαξονικά αρχαιολογικά ευρήματα της Αγγλίας: Ο ερασιτέχνης αρχαιολόγος Basil Brown έκανε την ανακάλυψη της ζωής του το 1939, όταν αποκάλυψε τον πλουσιότερο άθικτο πρώιμο μεσαιωνικό τάφο στην Ευρώπη!

Ήταν ένα εντυπωσιακό ταφικό μνημείο σε επική κλίμακα: Ένα πλοίο μήκους 27 μ. με έναν ταφικό θάλαμο γεμάτο εκθαμβωτικά πλούτη: Ωραία αγγεία συμποσίων, πολυτελή κρεμαστά αγγεία, ασημικά από το Βυζάντιο, πολυτελή υφάσματα, μια τεράστια ασημένια πιατέλα με στάμπες από την Κωνσταντινούπολη, ένα σύνολο από δέκα ασημένια αγγεία (στα δεξιά του νεκρού) επίσης από την Βυζαντινή Αυτοκρατορία, του 6^ου  αιώνα, ασημένια κουτάλια (επίσης πιθανότατα βυζαντινά, με λαβές με γραφές στα ελληνικά), χρυσά εξαρτήματα φορεμάτων με γρανάτες από την Σρι Λάνκα και ένα εμβληματικό κράνος με ανθρώπινο προσωπείο / μάσκα! (παρακάτω φωτογραφία)

Οι αρχαιολόγοι και η γαιοκτήμονας E. Pretty έμειναν άναυδοι! Ήταν ξεκάθαρα ο τάφος ενός σημαντικού προσώπου. Αλλά ποιού;

Αυτός ο χώρος έγινε έκτοτε παγκοσμίως γνωστός.

Αλλά ο αρχαιολογικός χώρος του Sutton Hoo συνεχίζει να αποκαλύπτει τα μυστικά του, και δεν έχει πει ακόμη την τελευταία του λέξη…

Οι ανασκαφές στον «αγγλοσαξωνικό» ταφικό χώρο και την θαυμάσια ταφή του πλοίου συνεχίστηκαν σε διάφορες περιόδους τις τελευταίες δεκαετίες.

Κατά την δεκαετία του 1980, ανακτήθηκαν κομμάτια ενός υπέροχου κάδου (παραπάνω φωτογραφία), από κράμα χαλκού – γνωστού ως Bromeswell Bucket. Το βυζαντινό αγγείο του 6^ου αιώνα είναι διακοσμημένο με σκηνή κυνηγιού και φέρει ελληνική επιγραφή, αλλά οι ειδικοί συχνά αναρωτιόντουσαν ποιος ήταν ακριβώς ο σκοπός και η λειτουργία αυτού του ευαίσθητου θησαυρού.

«Γνωρίζαμε ότι αυτός ο κάδος θα ήταν μια σπάνια και πολύτιμη περιουσία στην «αγγλοσαξωνική» εποχή, αλλά ήταν πάντα ένα μυστήριο γιατί θάφτηκε», είπε ο αρχαιολόγος Angus Wainwright.

Οι αρχαιολόγοι μπόρεσαν μόλις προσφάτως να ανακτήσουν το κάτω μέρος του κάδου που λείπει, το οποίο τελικά βοήθησε στην επίλυση του παζλ: Η άθικτη βάση περιείχε ακόμη μερικά υπολείμματα ανθρώπων και ζώων. Η έκθεση αναφέρει ότι τα άλογα περιλαμβάνονταν μερικές φορές σε αγγλοσαξωνικές ταφικές πυρές. Αυτό δείχνει ότι ο κάδος Bromeswell πιθανότατα χρησιμοποιήθηκε ως τεφροδόχος αποτέφρωσης, πιθανώς για ένα πολύ σημαντικό άτομο που ζούσε στην κοινότητα.

ΠΗΓΗ: «Sutton Hoo bucket believed to be cremation vessel», BBC News, ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 20.5.2025. Γ. Λεκακης “Συγχρονης Ελλαδος περιηγησις”. Βρετανικο Μουσειο.

ΣΗΜΕΙΩΣΙΣ:

[1] Στο Νόρφλοκ βρέθηκε ο “Thetford Hoard” με κουτάλια που έχουν, ως επί το πλείστον, αρχαίες επιγραφές σε αρχαίους θεούς (π.χ. “Dei Fau[ni] Medugeni”, του θεού Διονύσου – Faunus Medugenus, που βρήκε το υδρόμελι), κ.ά.

[2] Gippeswic, Gyppewicus, Yppswyche > Ipswich < Ίππος (η δασεία της αρχαίας ελληνικής λέξεως έγινε g ή y). Αυτό μαρτυράται και από το σήμα της τοπικής ποδοσφαιρικής ομάδας (παρακάτω φωτογραφία). Γι’ αυτό και στα ελληνικά, η απόδοσις του τοπωνυμίου είναι Ίπσουιτς και όχι Ίψουιτς! Η “αγγλική” / “αγγλοσαξονική” κατάληξη -wich, -wic, -wicus, -wyche είναι από την αδυναμία τους εκφοράς και παράφραση της αρχαίας ελληνικής λέξεως-κατάληξις -πολις.

αρχαια θαυμασια ταφη πλοιου αγνωστος νεκρος Αγγλια ελληνικη γραφη Λεκακης Νορφλοκ Thetford Hoard κουταλια αρχαιες επιγραφες αρχαιος θεος αρχαιοι θεοι Dei Fauni Medugeni Διονυσος φαυνος Faunus Medugenus, ευρετης εφευρετης υδρομελι ιψουιτς ιπσουιτς town ταουν ιππος ποδοσφαιρικη ομαδα FC αγγλικο ποδοσφαιρο δασεια ελληνικη λεξη αγγλικη καταληξη εκφορα παραφραση λεξις καταληξις πολις καταληξη επιγραφη Σαφολκ κομητεια Ανατολικη Norfolk εσεξ εσσεξ Essex καιμπριτζ καιμπριτζσαιρ Cambridgeshire Βορεια Θαλασσα οικισμος Σαφφολκ, ικενοι Iceni, Αγγλοσαξονες κατοικοι ονομα ετυμολογια βορειος λαος νοτιος βορειοι νοτιοι West Suffolk, East Cambridgeshire, αρχαιολογικα ευρηματα Εποχη Λιθου, Χαλκου μιλντενχαλ Mildenhall γουεστ ροου West Row, ερισβελ Eriswell λακενχεθ Lakenheath Σιδηρου Θησαυρος Hoxne χοξν χοξνε μεγαλυτερη συλλογη αργυρος χρυσος υστερη ρωμαικη περιοδος ανακαλυψη Βρετανια χωριο 1992 20ος αιωνας μχ 2014, αρχαιολογος σκελετος λακκος αποτεφρωση μπαρντγουελ Bardwell, μπαρναμ Barnham, πακενχαμ Pakenham ρουφαμ Rougham, μπερυ μπερι αγιος εδμονδος Bury St Edmunds αντικειμενα αγροτικη κοινοτητα Νεολιθικη Ρωμαικη Μεσαιωνας τεχνουργημα σωστικες ανασκαφες 2019 ανασκαφη ταφη 4^ος Great Whelnetham μεγαλο Γουελνεθαμ ασυνηθιστη ταφικη πρακτικη σκελετος αποκεφαλισμος παραδοση ταφικος αρχαιολογικος χωρος λειψανα ανδρας, γυναικα παιδι οικισμος σορος σπανιο ευρημα 2020 Ηνωμενο Βασιλειο αντικειμενα ανιχνευτης μεταλλων ασημενιο σφυρηλατο νομισμα νομισματα 15^ος – 17^ος αγγλοσαξονες νεκροταφειο 7^{ος ουιλτον} Oulton, λοβερστοφτ Lowestoft ταφοι σιδερενιο μαχαιρι ασημενια, αγκραφα ζωνη, χορδη κεχριμπαρι ηλεκτρον ηλεκτρο γυαλινη χαντρα υαλινη σκελετοι εξαιρετικα οξινο εδαφος σατον σαττον χου Sutton Hoo, αγγλοσαξονικα αρχαιολογικο Αγγλιας ερασιτεχνης αρχαιολογος μπραουν Brown 1939, πλουσιοτερος αθικτος πρωιμος μεσαιωνικος ταφος Ευρωπη εντυπωσιακο ταφικο μνημειο πλοια ταφικος θαλαμος εκθαμβωτικος πλουτος αγγειο συμποσιο πολυτελεις κρεμαστο αγγεια, ασημικα Βυζαντιο, πολυτελες υφασμα ασημενια πιατελα σταμπα Κωνσταντινουπολη, συνολο ασημενια δεξια νεκρος Βυζαντινη Αυτοκρατορια, 6^ος ασημενιο κουταλια βυζαντινο λαβη ελληνικα χρυσο εξαρτημα φορεμα γρανατης κευλανη Σρι Λανκα εμβληματικο κρανος ανθρωπινο προσωπειο / μασκα μυστικο αγγλοσαξωνικο 1980, καδος κραμα χαλκος Bromeswell Bucket βυζαντινα διακοσμηση σκηνη κυνηγι σπανιο περιουσια αγγλοσαξωνικη μυστηριο αθικτη βαση ανθρωπος ζωο αλογα αλογο αγγλοσαξωνικες ταφικες πυρες πυρα φωτια τεφροδοχος αρχαιοι Ελληνες ναυτικοι εμποριο κασσιτερος Ιπποπολις πολη του ιππου Ιπποπολη ιπποι Syffolciae συφολκιαι συφολκιες συφφολκιαι συφφολκιες χειρογραφος χαρτης σαξτον. Saxton 16ος 1573 φαλκης κεκαμμενον ξυλον καμμενο ξυλο ναυπηγια χρηση πλευρα πλοιου στειρα στερια προσηλουμενον, εσωτερικο μερος εφολκις ρινωτηρια εμφαλκοω, εμφαλκω φολκος λατινικα φαλξ falx, φαλκιο φαλκο falcio, falco γερμανικα μπαλκο balco μπαλκ balk τοπωνυμιο ελληνικο φολκιδα ναυπηγειο πλοιων ιδρυση απογονοι Ηρακλης Ηρακλειδης, Ηρακλειδες Ηρακλειδεις βασιλιας της Σπαρτης, αποικια αποικιες σπαρτης Σπαρτη λακωνια Τημενος, Υρνηθω Κεισος Κερυνη Αργαιος ναυσταθμος φολκος στραβος