Του Γιώργου Λεκάκη
Ο Ρωμαίος αυτοκράτορας[1] και σημαντικός φιλόσοφος και συγγραφεύς στην ελληνική γλώσσα Φλάβιος Κλαύδιος Ιουλιανός (331 / 332 — 26.6.363 μ.Χ.), έμεινε γνωστός στην επίσημη ιστορία ως… Ιουλιανός «ο Παραβάτης», «Ειδωλιανός», «Αδωναίος», «Καυσίταυρος», «Αποστάτης» και «Πισαίος»)!!! Χαρακτηριστικές φράσεις του:
- «ημίν ανήκουσιν η ευγλωττία και αι τέχναι της Ελλάδος και η των Θεών αυτής λατρεία, υμέτερος δε κλήρος εστί η αμάθεια και η αγροικία και ουδέν πλέον. Αύτη εστίν η σοφία υμών».
- Της Ελλάδος ο κοινός ηγεμόνας και νομοθέτης και βασιλέας είναι ο θεός Απόλλων- Ήλιος[2].
- «Πρόοδος, είναι η πορεία από τον ουρανό στη γη, που ολοκληρώθηκε από τον Ασκληπιό, δημιουργήθηκε από τον Δία και εκδηλώθηκε στους ανθρώπους μέσω της ζωογόνου ενέργειας του Ήλιου» (Κατά Γαλιλαίων, 200).
- «Ο Ηρακλής, καθοδηγούμενος στις επιχειρήσεις του από την Αθηνά Πρόνοια, την κοσμοσώτειρα, έγινε ο σωτήρας του κατοικημένου κόσμου. Ο Ηρακλής και ο Άττις [Ἄτυς, Ἄττυς, Ἄττης], ξεκινώντας από μια ημιθεϊκή κατάσταση, συνειδητοποιούν την τέλεια ένωση με το θείο και η ψυχή του Ηρακλή, μόλις απελευθερωθεί από το σαρκικό περίβλημα, επιστρέφει άθικτη στην ολότητα του Πατέρα. Ο πόλεμος είναι μιας εξαγνιστική αποστολή της γης και της θάλασσας, που εμπιστεύτηκαν οι θεοί στον Ηρακλή και τον Διόνυσο».
- «Ο Διόνυσος, που τιμάται ως γιος του Ήλιου, μαζί με τις Μούσες, ανακουφίζει τον ανθρώπινο κόπο. Ο Απόλλων «που δεν διαφέρει καθόλου από τον Ήλιο», διαδίδει χρησμούς, δίνει στους ανθρώπους έμπνευση, διατάζει και εκπολιτίζει τις πόλεις. Ο Ήλιος εγέννησε τον Ασκληπιό, τον παγκόσμιο σωτήρα, και έστειλε την Αφροδίτη στην Γη για να ανανεώσει τις γενιές. Από την Αφροδίτη κατάγεται ο Αινείας και από αυτόν όλες οι διαδοχές των κυβερνητών του κόσμου».
Ο Ιουλιανός ήταν ηλιολάτρης, πλατωνικός και μιθραϊστής. Ήδη από το 355 μυήθηκε στα Ελευσίνια Μυστήρια, όταν σπούδαζε στην Αθήνα με τους (μεταγενέστερους Πατέρες της Εκκλησίας) Γρηγόριο Ναζιανζηνό και (άγιο) Βασίλειο Καισαρείας, υπό τον νεοπλατωνικό φιλόσοφο Πρίσκο. Έγραψε «Κατά Γαλιλαίων». Αγία Τριάς του, ο Ζευς, η Αθηνά και ο Απόλλων, ο προστάτης της φιλοσοφίας.
Ο Ιουλιανός:
- Απαγόρευσε στους χριστιανούς να διδάσκουν την αρχαία ελληνική κλασσική παιδεία (θεωρούσε ασύμβατη την διδασκαλία και την ερμηνεία των κλασσικών με τις χριστιανικές αντιλήψεις) και στο διάταγμά του «θεωρεί παράλογο να εξηγούν τον Όμηρο, τον Ησίοδο, τον Δημοσθένη, τον Ηρόδοτο και άλλους αρχαίους συγγραφείς, να απορρίπτουν τους θεούς που λατρεύουν αυτοί οι συγγραφείς».
- παρουσίαζε τους χριστιανούς ως αποστάτες του ιουδαϊσμού. Και
- ανακάλεσε τους αρειανοφρόνους[3], αλλά και των Νικαίων, των Δονατιστών, των Νοβατιανών και των Ευνομιανών, αλλά και άλλους εξορισμένους κληρικούς, με σκοπό την αύξηση των εσωτερικών ερίδων στην χριστιανικη Εκκλησία.
- επανεπέτρεψε την ιερομαντεία και είχε πάντα χαρουσπίγους(*) στην ακολουθία του.
Η «παράβασή» του, λοιπόν, ήταν ότι ως μοναδικός λάτρης της αρχαίας ελληνικής θρησκείας («παγανιστής» μετά τον Κωνσταντίνο Α΄ (τον επονομαζόμενο Μέγα), καθιέρωσε την χρήση του όρου «Έλλην» που η προσπάθεια επιβολής της νέας θρησκείας του χριστιανισμού ήθελε να την εξαλείψει και προσδιόριζε ως παγανιστές ή Εθνικούς, όσου ακόμη επίστευαν στην αρχαία ελληνική θρησκεία… «Ολόκληρος ο κόσμος της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας τερματίσθηκε ουσιαστικά με τον θάνατο του Ιουλιανού» (βλ. Cousin V. «Ιστορία της Ελληνικής Φιλοσοφίας», Αθήναι, 1885).
Μετά τον θάνατό του, ο Ιουλιανός ετάφη σε ειδωλολατρικό ναό στην Ταρσό Κιλικίας. Ο άγιος Μερκούριος ήταν αυτός που τον σκότωσε. Ελάτρευε τον Ήλιο, ήταν η αναφώνηση: «O Sol, Julianum perdidisti!» («Ω, Ήλιε, (έχασες) τον Ιουλιανό!»). Αργότερα, η σορός του μεταφέρθηκε στην Κωνσταντινούπολη και θάφτηκε στην εκκλησία των Αγίων Αποστόλων δίπλα στη σορό της συζύγου του, μέσα σε μια πορφυρή σαρκοφάγο.
Η Στήλη του Ιουλιανού (παραπάνω φωτογραφία) σώζεται στην Άγκυρα της Τουρκίας, κτισμένη προς τιμήν της εκεί επίσκεψης του αυτοκράτορος το 362 μ.Χ.
Σωζομενο αποσπασμα επιστολης του Ιουλιανου προς τον φιλο του Saturninus Salustius
Εργογραφία του αττικιστή Ιουλιανού
- Εγκώμιον εις τον αυτοκράτορα Κωνστάντιον
- Ευσεβίας της βασιλίδος το εγκώμιον
- Περί του αυτοκράτορος πράξεων ή περί βασιλεἰας
- Παραμυθητικός εις εαυτόν, επί τη εξόδω του αγαθωτάτου Σαλλουστίου
- Περί των τριών σχημάτων
- Τα Μηχανικά
- Λόγος εις τους απαιδεύτους κύνας
- Προς Ηράκλειον κυνικόν (Περί του πως κυνιστέον και ει πρέπει τω κυνί μύθους πλάττειν)
- Συμπόσιον ή Κρόνια
- Αντιοχικός ή Μισοπώγων (αυτοσάτυρα)
- Εις τον βασιλέα Ήλιον
- Εις την μητέρα των Θεών
- Κατά Γαλιλαίων. Ήταν τρίτομο έργο, που εγράφη κατά την διάρκεια της περσικής εκστρατείας. Κατεστράφη με διαταγή του Θεοδοσίου Β΄. Γνωστά αποσπάσματα από τις απαντήσεις του Κυρίλλου, επισκόπου Αλεξανδρείας.
- Επιστολαί
- Δύο επιγράμματα του Ιουλιανού σώζονται στην Παλατινή Ανθολογία (ΙΧ 365 και 368).
ΠΗΓΗ: Γ. Λεκακης «Ελληνικη Βιβλιογραφία» (απόσπ.).
(*) Οι χαρουσπίγοι ήταν ιερομάντες (με την εξέταση των εντοσθίων των ζώων, κυρίως του ήπατος / ηπατομαντεία, ηπατοτομία), και αυγομάντες ερμήνευαν τους κεραυνούς.
Χειρόγραφα και εκδόσεις
των Επιστολών του Ιουλιανού
Του Τάσου Α. Βουρνά
α) Χειρόγραφα
Η χειρόγραφος παράδοσις τῶν ἔργων τοῦ Ἰουλιανοῦ εἶναι πλουσιωτάτη[4]. Εἰς ὅλας σχεδὸν τὰς ἀξιολόγους βιβλιοθήκας τῆς Εὐρώπης ὑπάρχουν σχετικά χειρόγραφα, ἐλάχιστα ὅμως, ἐκ τῶν 70 σωζομένων, ἔχουν πραγματικὴν ἀξίαν. Επίσης ὅλα ἀνήκουν εἰς τὴν αὐτὴν οἰκογένειαν καὶ ἔχουν κοινὴν καταγωγήν.
Τὸ λαμπρότερον δεῖγμα τῆς σειρᾶς τῶν χειρογράφων εἶναι ὁ κώδιξ Vossianus, in fol. 77=V, τῆς πανεπιστημιακῆς βιβλιοθήκης τοῦ Leyde. Το χειρόγραφον αὐτό, χρονολογούμενον ἀπὸ τοῦ τέλους τοῦ ΙΒ΄ ἡ ἀρχὰς τοῦ ΙΓ΄ αἰῶννος, εἶναι χάρτινον, αποτελούμενον ἀπὸ τρεῖς ογκώδεις τόμους, ἐκ τῶν ὁποίων οἱ μὲν δύο πρῶτοι περιλαμβάνουν μίαν ἔξοχον σειρὰν ἐπιστολῶν τοῦ Λιβανίου, ὁ δὲ τρίτος περιέχει ἔργα τοῦ Ἰουλιανοῦ μὲ τελευταίας τὰς ἐπιστολάς του. Ο κώδιξ ν εἶναι ἕνα πολύτιμον δεῖγμα τῆς γραμματογραφίας τοῦ Δ΄ μ.Χ. αἰῶνος, ἡ δὲ ὕπαρξίς του πείθει ὅτι αὕτη ὑπῆρξεν εἶδος φιλολογικόν, ἀναχθὲν κατὰ τοὺς πρώτους χριστιανικούς αἰῶνας, ὡς καὶ κατὰ τὸν Μεσαίωνα, εἰς ὑψηλὴν περιωπήν. Δυστυχῶς ὁ χάρτης τοῦ χειρογράφου ἔχει τόσον πολὺ φθαρῆ μὲ τὴν πάροδον τῶν αἰώνων, ὥστε πολλά σημεία του εἶναι ἀδύνατον νὰ ἀναγνωσθοῦν. Τὴν ἔλλειψιν αὐτὴν τοῦ V συμπληρώνει ὁ κώδιξ Parissinus 2964=U, τοῦ ΙΕ’ αἰῶνος, ὁ ὁποῖος ἀποτελεῖ ἀκριβὲς ἀντίγραφον τοῦ V, καὶ ὁ ὁποῖος ἔχει τεραστίαν ἀξίαν, συγκρινόμενος μὲ ἄλλα χειρόγραφα, ἐπίσης ἀντίγραφα τοῦ V. “Ο βιβλιογράφος, ὁ ὁποῖος παρεσκεύασε τὸν U, ὑπῆρξεν εὐσυνείδητος μέχρι τῶν μικροτέρων λεπτομερειών, τηρήσας καὶ τὴν σειρὰν κατατάξεως τοῦ κειμένου τοῦ V. Τὰ δύο αὐτὰ χειρόγραφα εἶναι ἀπὸ πάσης ἀπόψεως τὰ σπουδαιότερα. Οι βιβλιογράφοι περιωρίσθησαν εἰς τὴν ἁπλῆν ἀντιγραφήν, ἀποφυγόντες κάθε αὐθαιρεσίαν, καὶ ἔτσι ἔχουμεν τὸ κείμενον τοῦ Ἰουλιανοῦ χωρίς καμμίαν σοβαρὰν καὶ ἀνεπιθύμητον παρέμβασιν.
Υπάρχει, ὅπως εἶπομεν, ἀκόμη ἕνα ὁλόκληρον πλῆθος κωδίκων χωρίς καμμίαν ἐξαιρετικήν σπουδαιότητα, όπως ὁ Baroccianus 219-Β, τοῦ ΙΔ’ αἰῶνος, ὁ Vidobonensis 165=W, τοῦ ΙΓ’ ΙΔ΄ αἰῶνος, ὁ ὁποῖος περιέχει καὶ τὸ ὑπ’ ἀριθ. 166 ἐπίγραμμα τοῦ Ἰουλιανοῦ «εἰς ὄργανον μουσικόν», κ. ἄ., οἱ ὁποῖοι ἐλάχιστα λαμβάνονται ὑπ’ ὄψιν ὑπὸ τῶν ἀσχολουμένων εἰς κριτικὰς ἐκδόσεις τῶν ἐπιστολῶν τοῦ Ἰουλιανοῦ.
Σημαντική συμβολὴ ὑπῆρξεν ἡ κατὰ τὸ ἔτος 1885 ἀνακάλυψις, ὑπὸ τοῦ ἕλληνος καθηγητοῦ τοῦ Πανεπιστημίου τῆς Πετρουπόλεως ᾿Αθανασίου Παπαδοπούλου – Κεραμέως, τοῦ χειρογράφου τῆς Χάλκης, τὸ ὁποῖον περιέχει ἓξ (6) ένα τελῶς ἀγνώστους ἐπιστολὰς τοῦ Ἰουλιανοῦ.
β΄) Εκδόσεις.
Πρώτη εἰς τὴν σειρὰν τῶν ἐκδόσεων τῶν ἐπιστολῶν τοῦ Ἰουλιανοῦ εἶναι ἡ παρασκευασθεῖσα ὑπὸ τοῦ περιφήμου Κρητὸς ἑλληνιστοῦ Μάρκου Μουσούρου καὶ εκτυπωθείσα εἰς τὰ ἐν Βενετία περιλάλητα τυπογραφεία τοῦ ᾿Αλδου Μανουτίου το 1499, εἰς τὴν σειρὰν τῶν Ελλήνῶν ἐπιστολογράφων.
Τὴν ἔκδοσιν αὐτὴν τοῦ Μουσούρου ἀκολουθεῖ μία σειρά παρισινῶν ἐκδόσεων, ἀπὸ τοῦ ἔτους 1566 μέχρι τοῦ 1630, που ἔχουν ὡς βάσιν ὡρισμένα χειρόγραφα καὶ τὴν ὑποδειγματικὴν διὰ τὴν ἐποχήν της έκδοσιν τοῦ Κρητός ἑλληνιστοῦ.
Τον ΙΖ’ αιώνα, συγκεκριμένως το 1696, ἔχομεν μίαν γερμανικὴν ἔκδοσιν, παρασκευασθεῖσαν ἐν Λειψίᾳ, τῇ φροντίδι του Γερμανοῦ ἑλληνιστοῦ Spanheim. Τον ΙΗ’ αἰῶνα ἔχομεν ἄλλας δύο εκδόσεις τῶν ἐπιστολῶν: μίαν ἐν Παταβίῳ, τὴν ὁποίαν παρεσκεύασεν ὁ Muratorius τὸ 1709 ἐπὶ τῇ βάσει χειρογράφου τῆς ᾿Αμβροσιανής Βιβλιοθήκης, καὶ μίαν τὸ 1731 εἰς τὸ ᾿Αμβούργον μὲ φροντίδα τοῦ Fabricius.
Τον ΙΘ’ αιώνα ἡ ἀνάπτυξις τῆς φιλολογικῆς ἐπιστήμης καὶ τῆς κριτικῆς τῶν κειμένων, ἔχει ὡς ἀποτέλεσμα προσεκτικὰς ἐκδόσεις. Το 1828 6 Ι.. H. Heyler ἐκδίδει τὰς ἐπιστολὰς ὑπὸ τὸν τίτλον: «Iuliani Imperatoris quae feruntur epistulae, Magnentiac, 1828». Το 1876 ἐκδίδονται τὰ ἅπαντα τοῦ Ἰουλιανοῦ εἰς τὴν Βιβλιοθήκην Teubner, ὑπὸ τοῦ F. Q. Hertlein, τοῦ στοργικωτέρου μελετητοῦ τοῦ Ἰουλιανοῦ κατὰ τὸν ΙΘ΄ αἰῶνα. Τὸ ἔργον τοῦ Hertlein φέρει τὸν τίτλον «Iuliani Imperatoris quae supersunt, κλπ., Teubner 1876», ἀκολουθεῖται δὲ καὶ ἀπὸ θαυμάσιον κριτικὸν ὑπόμνημα. Τὸ ἔτος 1885 ὁ ᾿Αθ. Παπαδόπουλος – Κεραμεύς ἐκδίδει εἰς τὸ περιοδικὸν τοῦ Φιλολογικού Συλλόγου Κωνσταντινουπόλεως (Κ. Π.) τόμ. XVI σελ. 22 κ.έ., τὰς ἐξ (6) ἀγνώστους ἐπιστολάς, τὰς ὁποίας ἔφερεν εἰς φῶς ἡ ἀνακάλυψις τοῦ ἐν Χάλκῃ χειρογράφου. Τὰς ἐπιστολὰς αὐτὰς ἐξέδωκεν ἐκ νέου ο ίδιος Κεραμεύς το 1887, εἰς τὸ περιοδικόν Rhein. Museum, τόμ. XIII, 1887, σελ. 15 κ. ε.
Αι δύο τελευταίαι ἐκδόσεις τῶν ἐπιστολῶν τοῦ Ἰουλιανοῦ ὀφείλονται εἰς τὴν γαλλικὴν ἐπιστήμην. Το 1922 οι καθηγηταί J. Biden και Fr. Cumont εξέδωκαν κριτικῶς ὅλας τὰς γνωστὰς ἐπιστολὰς τοῦ Ἰουλιανοῦ, ὑπὸ τὸν τίττλον: «Flavii Claudii Iuliani Epistulae, Leges, Poematia Fragmenta varia, 1922». Η σημαντικωτάτη αὐτὴ ἐργασία, ἡ ὁποία, ἐκτὸς ἀπὸ τὰς ἐπιστολὰς τῆς χειρογράφου παρα δόσεως, περιλαμβάνει καὶ τὰ ἀνὰ τὰ ἔργα τῶν ἐθνικῶν καὶ χριστιανῶν συγγραφέων εγκατεσπαρμένα ἀποσπάσματα μὴ σωζομένων ἐπιστολῶν, εἶναι ἡ τελευταία λέξις τῆς κριτικῆς ἐπιστήμης. Ως τελευταίαν ἔκδοσιν ἀναφέρομεν τὴν κατὰ τὸ 1924 ἐκπονηθεῖσαν ὑπὸ τοῦ καθηγητού J. Bidez, ὑπὸ τὸν τίτλον «L’Empereur Julien, Oeuvres Complètes, Tome 1-2e partie: Lettres et Fragments, Paris 1924, Société «Les belles lettres». Η έκδοσις αὕτη ἀκολουθεῖ, ὡς πρὸς τὸ κείμενον, τὴν κριτικὴν ἔκδοσιν Bidez – Cumont, συνοδεύεται δὲ καὶ ἀπὸ γαλλικήν μετάφρασιν τῶν ἐπιστολῶν, καθὼς καὶ ἀπὸ σχετικά σχόλια.
Τὴν τελευταίαν αὐτὴν ἔκδοσιν ἠκολουθήσαμεν ὡς πρὸς τὸ κείμενον, παραλείψαντες τὰ ἐντελῶς ἐπουσιώδη ἀποσπάσματα, τὰ ὁποῖα δὲν ἐξυπηρετοῦν μίαν ἔκδοσιν, ὡς ἡ παροῦσα, καθὼς καὶ τὴν ὑπ’ ἀριθ. 198 ἐπιστολήν, τὴν ὁποίαν ἐθεωρήσαμεν ὡς προφανῶς νόθον. Επίσης διετηρήσαμεν καὶ τὴν ἀρίθμησιν τῶν ἐπιστολῶν τῆς ἐκδόσεως Bider, πρὸς εὐκολίαν ἐκείνων ποὺ θὰ ἐπεθύμουν νὰ ἀνατρέξουν εἰς τὰς δύο γαλλικάς κριτικάς εκδόσεις, χάριν μιᾶς στενωτέρας γνωριμίας μὲ τὸ κριτικῶς ἐκκαθαρισθέν κείμενον.
ΠΗΓΗ: «ΙΟΥΛΙΑΝΟΥ ΕΠΙΣΤΟΛΑΙ», εκδ. Ι. και Π. Ζαχαρόπουλου, Αθήναι, Στοά Αρσακείου, 1940. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 3.3.2000.
- ΙΟΥΛΙΑΝΟΥ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΟΣ ΤΑ ΣΩΖΟΜΕΝΑ “Iuliani Imp. Opera. Quae quidem reperiri potuerunt, omnia. Ea verò partim antehac edita, partim nunc primuùm è manuscriptis eruta, & ad horum fidem accuratissimè castigata, Graecè, Latinéque prodeunt, cum notis”, εκδ. Sebastiani Cramoisy, Παρίσι / Parisiis, 1630. Σχήμα 4o, Σε δύο μέρη. σελ. 40 χ.α. + 558 & 419 + 1 λ. + 24 χ.α. Δίστηλο κείμενο στα ελληνικά και λατινικά. Πρώτη ελληνική έκδοση.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
- Φιλοστόργιος / Philostorgius «Church History» (μτφρ., εισαγωγή και σχόλια Ph. R. Amidon), στο Society of Biblical Literature, 2007.
- Βλάχος Ά. Σ. «Πυθίας παραληρήματα», εκδ. Εστία, 1983.
- Rike R. L. «Apex Omnium – Religion in the Res Gestae of Ammianus», εκδ. University of California Press, 1987.
- Smith J. N. «A Christian’s Guide to Greek Culture: the Pseudo-Nonnus Commentaries on Sermons 4, 5, 39 and 43 by Gregory of Nazianzus», εκδ. Liverpool University Press, 2001.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1] Συμβασίλευσε, ως καίσαρ, με τον Κωνστάντιο Β´ (355 – 360) και μόνος του, ως αύγουστος (361 – 363). Ήταν ο τελευταίος αυτοκράτωρ της Δυναστείας του Κωνσταντίνου.
[2] Βλ. Αθανασιάδη Π. «Ιουλιανός, Μία Βιογραφία», Αθήναι, 2001.
[3] Ας σημειωθεί πως η μητέρα του, η Βασιλίνα, ήταν αρειανή. Τον 4ο αι. μ.Χ., ο αρειανός-χριστιανός ιστορικός Φιλοστόργιος παρέθεσε μια απάντηση της Πυθίας του Μαντείου των Δελφών, προς τον απεσταλμένο του Ιουλιανού, ιατρό του και κοιαίστορα (quaestor) Ορειβάσιο: «Είπατε τω βασιλεἰ, χαμαί πἐσε δαίδαλος αυλά· ουκέτι Φοίβος έχει καλύβην, ου μάντιδα δάφνην ου παγάν λαλέουσαν, απέσβετο και λάλον ύδωρ». Στην παγκόσμια φιλολογία, η πιο σπαρακτική και πένθιμη φράση για το τέλος ενός κόσμου! Ωστόσο, η γνησιότης της αμφισβητείται εντόνως από σύγχρονους ιστορικούς και θεωρείται εφεύρημα ενός χριστιανού συγγραφέα, κατά της αρχαίας ελληνικής θρησκείας!
[4] Ιδὲ πλήρη κατάλογον τῶν περιεχόντων τὰς ἐπιστολὰς κωδίκων ἐν Bidez Cumont: Epistulae, κλπ., Paris – London 1922, καὶ ἐν σελ. VI τοῦ προλόγου.
αρχαια χειρογραφα αρχαιες εκδοσεις ιουλιανος παραβατης Επιστολες Ιουλιανου Παραβατη, Ειδωλιανος Αδωναιος Καυσιταυρος Αποστατης Πισαιος Βουρνας, Λεκακης αρχαιο χειρογραφο εκδοση Επιστολαι Παραβατης, Αδωνις Πισα Ρωμαιος αυτοκρατορας αρχαιος φιλοσοφος συγγραφευς ελληνικη γλωσσα 4ος 331 / 332 — 26 Ιουνιου 363 μΧ Ιουνιος ιστορια Ειδωλολατρης Αδωνης ταυρος Αποστασια ευγλωττια τεχνες τεχναι Ελλάδος ελλαδας Θεοι λατρεια, χριστιανικος κληρος αμαθεια αγροικια σοφια Ελλαδα κοινος ηγεμονας νομοθετης βασιλεας θεος Απολλων ηλιος, Προοδος, πορεια ουρανος γη, Ασκληπιος δημιουργια Διας εκδηλωση ανθρωπος ζωογονος ενεργεια Κατα Γαλιλαιων, Ηρακλης, επιχειρηση θεα Αθηνα Προνοια, σωτηρα του κοσμου, σωτηρας κοσμος κατοικημενος αττις, ημιθεος ημιθεικη κατασταση, συνειδητοποιηση τελεια ενωση θειο ψυχη απελευθερωση σαρκικο περιβλημα, σαρκα επιστροφη αθικτη ολοτητα Πατερας πατηρ πολεμος εξαγνιστικη εξαγνισμος αποστολη θαλασσα Διονυσος Μουσες, ανακουφιση ανθρωπινος κοπος πονος Απολλωνας χρησμος, εμπνευση, διαταγη εκπολιτισμος πολη παγκοσμιος Αφροδιτη ανανεωση γενια Αινειας κυβερνητης ατυς, αττυς, αττης ηλιολατρης, ηλιολατρεια πλατωνικος πλατων πλατωνας μιθραιστης μιθρας 355 μυηση Ελευσινια Μυστηρια, Αθηνα Πατερες της Εκκλησιας Γρηγοριος Ναζιανζηνος αγιος Βασιλειος βασιλης αη Καισαρεια νεοπλατωνικος φιλοσοφια Πρισκος Γαλιλαιοι Αγια Τριας τριαδα Ζευς, προστατης της φιλοσοφιας Flavius Claudius Iulianus Παρισι / Parisiis, 17ος αιωνας μχ 1630 ελληνικα λατινικα α Πρωτη ελληνικη εκδοση εκδοσις χαρουσπιγοι ιερομαντες εξεταση εντοσθιων ζωων, ηπατος / ηπατομαντεια, ηπατοτομια αυγομαντες ερμηνεια κεραυνοι χαρουσπιγος ιερομαντης εξετασις εντοσθια ζωα, ηπαρ / ηπατομαντια, τομη αυγομαντης κεραυνος χαρουσπιγξ ιερος μαντης μαντεια ζωο αυγομαντεια κεραυνων αυγο ωο ωον αυγομαντια
