Επιβεβαιώνονται τα ταξείδια των αρχαίων Ελλήνων ναυτικών στην Βρετανία για κασσίτερο – και ο Πυθέας! Η αινιγματική νήσος Ίκτις – του Γ. Λεκάκη

Του Γιώργου Λεκάκη

Η εμφάνιση του χαλκού και η έναρξη της Εποχής του Χαλκού στην Μεσόγειο Θάλασσα, είναι ένα από τα πιο κομβικά γεγονότα στην παγκόσμια ιστορία! Συνέπεσε με την άνοδο νέων προηγμένων πολιτισμών…

Ωστόσο, για να φτιάξει κανείς μπρούντζο, που είναι ένα κράμα κασσίτερου και χαλκού, χρειαζόταν κασσίτερος, ο οποίος δεν ήταν άμεσα διαθέσιμος στην Μεσόγειο. Οι ειδικοί διαφωνούν εδώ και καιρό σχετικά με το ποιος ακριβώς προμήθευε όλον αυτόν τον κασσίτερο…

Το Πανεπιστήμιο Durham έκανε έρευνα και έχει απάντηση:

Ήταν τα απομακρυσμένα ορυχεία κασσίτερου της νοτιοδυτικής Βρετανίας, που συνέβαλαν στην ικανοποίηση της μεσογειακής ζήτησης για χαλκό, πριν από 3.300 χρόνια!

Νέα έρευνα με επί κεφαλής τους αρχαιολόγους του Πανεπιστημίου Durham, A. Williams και B. Roberts, χρησιμοποίησε χημική και ισοτοπική ανάλυση μεταλλευμάτων κασσίτερου και τεχνουργημάτων από ναυάγια, που βρέθηκαν στις ακτές της Βρετανίας, της Γαλλίας και του Ισραήλ, για να προσδιορίσει ότι το πολύτιμο μέταλλο ανταλλασσόταν από πηγές στην Κορνουάλη και το Ντέβον!

Η μελέτη επίσης επιβεβαιώνει άμεσα τις μαρτυρίες του αρχαίου Φωκιανού Έλληνα εξερευνητή-θαλασσοπόρου Πυθέα του Μασσαλιώτη, ο οποίος εταξείδεψε στην Βρετανία γύρω στο 320 π.Χ. και περιέγραψε ένα ακμάζον κέντρο εμπορίου κασσίτερου στα νοτιοδυτικά του νησιού Ίκτις[1].

ΠΗΓΗ: R. Alan Williams, κ.ά. «From Land’s End to the Levant: did Britain’s tin sources transform the Bronze Age in Europe and the Mediterranean?», Antiquity, Cambridge University Press, ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 7.5.2025.

(*) Η νήσος Ίκτις, είναι ή ήταν ένα νησάκι, που περιγράφεται ως κέντρο εμπορίου κασσίτερου και στην «Ιστορική Βιβλιοθήκη» του Έλληνος ιστορικού Διόδωρου Σικελιώτη, τον 1^ο αιώνα π.Χ. Σήμερα είναι ευρέως αποδεκτό, ότι ήταν ένα νησί κάπου έξω από την νότια ακτή της σημερινής Αγγλίας – αν και οι μελετητές συνεχίζουν να συζητούν την ακριβή τοποθεσία του.

Ο Διόδωρος (60 – 30 π.Χ.), βασίστηκε για την αφήγηση της γεωγραφίας της Βρετανίας, στο χαμένο έργο του Πυθέα, ο οποίος έκανε ένα ταξείδι γύρω από τις ακτές της Βρετανίας στα τέλη του 4^ου αιώνα π.Χ., αναζητώντας την πηγή του ηλέκτρου / κεχριμπαριού. Το κείμενο του ταξειδιού του Πυθέα είχε χαθεί. Αλλά ήταν γνωστό σε μερικούς μεταγενέστερους συγγραφείς, όπως ο Τίμαιος, ο Ποσειδώνιος και ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος, που σώζουν αποσπάσματα. Από αυτές τις αναφορές μπορούν βγουν συμπεράσματα. «Αντιπροσωπεύει όλα όσα ήταν γνωστά για το εμπόριο κασσίτερου στον αρχαίο κλασσικό κόσμο».

Λέει ο Διόδωρος: «Οι κάτοικοι αυτού του μέρους της Βρετανίας που ονομάζεται Βελέριον[7] αγαπούν πολύ τους ξένους και από τις συναναστροφές τους με ξένους εμπόρους είναι πολιτισμένοι στον τρόπο ζωής τους. Ετοιμάζουν τον κασσίτερο, δουλεύοντας πολύ προσεκτικά την γη στην οποία παράγεται. Το έδαφος είναι βραχώδες, αλλά περιέχει γήινες φλέβες, τα προϊόντα των οποίων αλέθονται, λιώνουν και καθαρίζονται. Κτυπούν το μέταλλο σε μάζες, που μοιάζουν με κόκκαλα αρθρώσεων, και το μεταφέρουν σε ένα συγκεκριμένο νησί, ανοικτά της Βρετανίας, που ονομάζεται Ίκτις. Κατά την άμπωτη ο χώρος που μεσολαβεί μένει στεγνός και μεταφέρουν στο νησί τον κασσίτερο σε αφθονία με τα βαγόνια τους […] Εδώ τότε οι έμποροι αγοράζουν τον κασσίτερο από τους εντόπιους και τον μεταφέρουν στην Γαλατία και αφού ταξειδεύουν στην στεριά για περίπου 30 ημέρες, φέρνουν τελικά τα φορτία τους με άλογα στις εκβολές του Ροδανού ποταμού».

Ο Στράβων, σύγχρονος του Διοδωρου, στην «Γεωγραφία» του, λέει ότι «ο βρετανικός κασσίτερος μεταφέρθηκε από την Μασσαλία στην μεσογειακή ακτή της Γαλατίας».

Ακολούθως, ο Πλίνιος («Φυσική Ιστορία», IV) λέει, αναφερόμενος στον Τίμαιο για το “insulam Mictim” (το νησί της Μίξης / Μίκτης): «Υπάρχει ένα νησί που ονομάζεται Μίκτις και βρίσκεται μέσα σε ένα ταξείδι με πανί έξι ημερών από την Βρετανία, όπου βρίσκεται κασσίτερος, και στο οποίο οι Βρετανοί περνούν με βάρκες, φτιαγμένες από ψάθες και καλυμμένες με ραμμένα δέρματα».

Ο Ιούλιος Καίσαρας («De Bello Gallico»), λέει για τους Βενετούς: «Αυτός ο επώνυμος λαός ήταν μακράν ο πιο ισχυρός στην ακτή της Αρμορικής: Είχαν έναν μεγάλο στόλο που εταξείδευε μεταξύ των δικών τους λιμανιών και της Βρετανίας· ήξεραν περισσότερα για τον χειρισμό των πλοίων και την επιστήμη της ναυσιπλοΐας από οποιοσδήποτε άλλον εκεί».

Σήμερα, λοιπόν, υποψήφια νησιά για την Ίκτιν, είναι.. 12[2]! Τα σημαντικότερα:

• το νησί Κως – νυν κορνουαλικά Karrek Loos yn Koos – αγγλ.: Όρος του Αγίου Μιχαήλ[3], στον 50ό παράλληλο [50.1160°N 5.4772°W]. Έχει κατοίκηση από την Μεσολιθική εποχή (8000 π.Χ.). Νησί πάνω στην γνωστή Ιερή Γραμμή του Αγίου Μιχαήλ[7].
• το νησί Looe[4], στον 50ό παράλληλο [50°20′12″N 4°27′07″W], στις εκβολές του ποταμού Ερμή. Με κατοίκηση από την Εποχή του Σιδήρου. Έχουν βρεθεί θραύσματα πέτρινες άγκυρες πλοίων, αμφορείς και θησαυρός 8 νομισμάτων (3ου – 4ου αι. μ.Χ. – το 2008), και ένα μεγάλο χάλκινο πλίνθωμα (ευρέθη από δύτες νότια του νησιού Looe). Σύμφωνα με τον τοπικό θρύλο, ο Ιωσήφ από την Αριμαθαία ήλθε εδώ με τον ανιψιό του, τον Χριστό παιδί – στα λεγόμενα άγνωστα παιδικά χρόνια του Ιησού!!! Ο Ιωσήφ ο Αριμαθαίος, συναλλασσόταν, λένε, με εμπόρους κασσίτερου της Κορνουάλης! Γι’ αυτό και το νησί έγινε τόπος προσκυνήματος για τους πρώτους χριστιανούς!!! Και
• το Βικτίς / Ουικτίς > ρωμ. Vectis ή Vecta > Wiht ουαλ. Gueid και Guith, αγγλ. Wit και Wight[5], πιο ανατολικά στον 50ό παράλληλο [50°40′N 1°16′W]. Η αρχαιότερη σαφής απόδειξη κατοίκησης της Κατώτερης Παλαιολιθικής στην Βίκτιδα ευρίσκεται κοντά στον κόλπο Priory, όπου βρέθηκαν περισσότεροι από 300 πέλεκεις αχελαίας περιόδου, της Πλειστόκαινου (από το MIS 11 – MIS 9 – δηλ. 424.000 – 374.000 χρόνια πριν από σήμερα). Ωστόσο έχουν βρεθεί και επεξεργασμένα και αποξεσμένα αντικείμενα, περίπου 500.000 χρόνων. Η ταυτότητα των ανθρώπων που παρήγαγαν αυτά τα εργαλεία είναι άγνωστη! Μοιάζουν με του Homo heidelbergensis ή τους πρώιμους πληθυσμούς των Νεάντερταλ.

ΠΗΓΗ: Γ. Λεκακης “Συγχρονης Ελλαδος περιηγησις”.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

• Cunliffe B. W. «Ictis: Is it here?» στο Oxford Journal of Archaeology, vol. 2, issue 1, Μάρτ. 1983.
• Gavin de Beer «Iktin», στο The Geographical Journal, vol. 126, Ιούν. 1960.
• Hawkes Chr. F. C. «Ictis disentangled and the British tin trade», σρο Oxford Journal of Archaeology, 3, 1984, σελ. 211 – 233.
• Maxwell I. S. «The location of Ictis» στο Journal of the Royal Institution of Cornwall 6 (4), 1972.
• Mitchell S. «Cornish tin, Julius Caesar, and the invasion of Britain», 1983.
• Penhallurick R. D. «Tin in Antiquity», Λονδίνο, 1986.
• Sheldrake C. E. (dr. Philosophy in Classics) “The History of Belerion: An Investigation into the discussions of Greeks and Romans in Cornwall, διδ. διατριβή, University of Exeter, Δεκ. 2012.
• Taylor J. «Albion: the earliest history», Δουβλίνο, 2016.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

[1] ἴκτις / ἰκτίς (η) στα αρχαία ελληνικά σημαίνει κουνάβι / γαλέη / γαλῆ ἀγρία. Λέξις ομηρική: κτίδεος (< ἰκτίδεος) > ἴκτερος(**), ικτίνος(***) = κιτρινάδα, χρυσή, χρυσοκόκκινο χρώμα. – ΠΗΓΗ: Ομ. Ἀρκ. 55, 6 Ἀριστοφ. Ἀχ. 880. Ἀριστ. π. τὰ Α. Ἱστ. 9. 6, 11, Σχόλ. εἰς Νικ. Θηρ. 196, Rolleston Journ. of Anat. 2. σελ. 56. Elmsl. Λεξ. ΣΟΥΔΑΣ.

(**) Ίκτερος ήταν ένα πτηνό, με χρυσοκίτρινο χρώμα, το οποίο πέθαινε, όταν το κοιτούσε όποιος έπασχε από… ίκτερο, ενώ ο ασθενής θεραπευόταν! – ΠΗΓΗ: Πλ. H.N. 30.94 (ταυτίζεται με το galgulus, το χρυσό οριόλιο).

(***) ἰκτῖνος (ο) = εἶδος ἁρπακτικοῦ πτηνοῦ, ἱέρακος, ἐκ τῶν γαμψωνύχων καὶ ἁρπακτικῶν, κοινῶς περδικογέρακο και είδος λύκου – ΠΗΓΗ: Σιμων. Ιαμβ. 11, Ηρόδ. 2. 22, Σοφ. αποσπ. 113, 890, Αριστοφ. Ορν. 502, Πλάτ. Φαίδ. 82^Α, Ηρῳδιαν. παρ’ Ευστ. 1825. 12.

[2] Βλ. I. S. Maxwell, 1972.

[3] κοντά στην πόλη Marazion Κορνουάλης. – βλ. Gavin de Beer, 1960, και ιστότοπο Roman Britain.

[4] Η χερσόνησος όρους Batten κοντά στο Plymouth Sound, στα ανοικτά των ακτών της Κορνουάλης, στο Ντέβον. Κοντά σε μια τοποθεσία ναυαγίου, με πλινθώματα αρχαίου κασσίτερου, γεγονός που υποδηλώνει εμπόριο κατά μήκος της ακτής – αν και η χρονολόγηση της τοποθεσίας είναι δύσκολη και μάλλον δεν ανήκει στην Εποχή του Χαλκού. Πάντως σημαντικό διεθνές κέντρο εμπορίου από τον 4^ο αιώνα π.Χ. – ΠΗΓΗ: αρχαιολόγο B. W. Cunliffe, 1983. Hawkes, 1984. Και M. Aldhouse-Green «The Celtic World», 1996.

[5] Το λατινικό όνομα για το Isle of Wight ήταν Vectis, κοντά στο Ίκτις – ΠΗΓΗ: W. Camden, ιστορικός της Ελισάβετ.

[6] Το Βολέριον άκρον / Βολερία / Βελερία [BELERIUM / Belerion / Bolerion / Bolairion / BOLAERIUM] – το τέλος της Γης – Land’s End για τους Βρετανούς, Penn an Wlas ή Pedn an Wlas για τους κατοίκους της Κορνουάλης – το νοτιοδυτικότερο σημείο της Κορνουάλης στον 50ό παράλληλο [50.0662633, -5.7148222]. Μετά από αυτό αρχίζει ο Ατλαντικός Ωκεανός. Η αρχαία ελληνική ρίζα βαλ- [> βελ- (> bel-)], σχετίζεται με τον Απόλλωνα = ο βαλλων λαμπρός, δηλ. μέχρι εκεί που βάλλει ο βαλλής (= βασιλεύς – βλ. Αισχ. Περσ. 657) θεός Απόλλων.

Ο Κλ. Πτολεμαίος το λέει και “Αντιβεσταίον άκρον το και Βολέριον” (ANTIVESTAEUM SIVE BOLERIUM PROMONTORTIUM) – δηλ. αυτό που είναι εντελώς αντίθετα από την εστία (πατρίδα)!!!

[7] Η Via Michelita είναι μια ευθεία οδός (γραμμή ley) – την λένε και σπαθιά του Αρχάγγελου Μιχαήλ –  που περνά: από την Ιρλανδία (ΙΜ Skellig Michael) – Όρος του Αγίου Μιχαήλ (ΝΔ. Βρετανία) – Mont Saint-Michel (Γαλλία) – Sacra di San Michele (Πιεμόντε Ιταλία) – Monte Sant’Angelo (Απουλία Ιταλίας) – ΙΜ Μιχαηλ Πανορμίτη Σύμης Δωδεκανήσων Ελλάδας – ΙΜ Μιχαήλ στο Καρμήλιο όρος, στο νυν Ισραήλ.

– ΠΗΓΗ- ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

• Διόδ. Σικ. (V,21). Κλ. Πτολεμαίος (II,3,2).
• Χάρτης Ordnance Survey της Ρωμαϊκής Βρετανίας / Map of roman Britain.
• A. Rivet – C. Smith “The Place-Names of Roman Britain”. εκδ. Batsford, Λονδίνο, 1979.
• F. Lallemand “Pythéas le Massaliote”.
• An English-Cornish Glossary in the Standard Written.

αρχαια ταξειδια αρχαιοι Ελληνες ναυτικοι Βρετανια κασσιτερος Πυθεας αινιγματικη νησος Ικτις ταξιδια ναυτικο Πυθευς αινιγμα χαλκος Εποχη Χαλκου Μεσογειος Θαλασσα, παγκοσμια ιστορια ανοδος νεος προηγμενος πολιτισμος μπρουντζο, κραμα κασσιτερου προμηθεια Πανεπιστημιο Durham ερευνα ορυχειο νοτιοδυτικη αγγλια ζητηση πριν 3.300 χρονια 14ος 1300 πχ αρχαιολογος χημικη ισοτοπικη αναλυση μεταλλευμα τεχνουργημα ναυαγια ακτες Γαλλια Ισραηλ μεση ανατολη πολυτιμο μεταλλο ανταλλαγη πηγες Κορνουαλη Ντεβον, μαρτυρια αρχαιος ελληνας ελλην φωκιανος φωκαια μασσαλια εξερευνητης θαλασσοπορος Μασσαλιωτης, 4ος αιωνας 320 πΧ κεντρο εμποριου ικτιδα νησι Ictis, νησακι, εμποριο Ιστορικη Βιβλιοθηκη Bibliotheca historica ιστορικος Διοδωρος Σικελιωτης, 1^ος νησακι νοτια ακτη Αγγλιας 60 – 30 γεωγραφια χαμενο εργο βιβλιο ταξειδι ηλεκτρο κεχριμπαρι κειμενο ταξιδι χαμενα βιβλια συγγραφεας, Τιμαιος, Ποσειδωνιος Πλινιος ο Πρεσβυτερος, αποσπασμα αναφορα αρχαιος κλασσικος κοσμος κατοικοι Βελεριον / Belerion ξενος συναναστροφη ξενοι εμπορος πολιτισμενος τροπος ζωης παραγωγη εδαφος βραχωδες, φλεβα προιον αλεσμα κοκκαλο αρθρωση μεταφορα αμπωτη αμπωτις αρχαιολογικος χωρος βαγονι εμποροι αγορα Γαλατια στερια φορτιο αλογο εκβολες Ροδανος ποταμος Στραβων, βρετανικος Μασσαλια insulam Mictim Μιξη Μικτη Μικτις πανι βαρκα ψαθα ραμμενο δερμα Ιουλιος Καισαρας Καισαρ Βενετοι βενετια ισχυρος Αρμορικη στολος λιμανι πλοιο επιστημη ναυσιπλοια ικτιν, ορος του Αγιου αγιος Μιχαηλ λου λοοε Looe Ερμης Isle of Wight ελληνικα κουναβι / γαλεη / γαλη αγρια ετυμολογια Λεξις ομηρικη ομηρος κτιδεος ικτιδεος ικτερος ικτινος κιτριναδα, χρυση, χρυσοκοκκινο χρωμα κιτρινο χρυσο κοκκινο αριστοφανης αριστοτελης σχολια Λεξικο ΣΟΥΔΑΣ πτηνο πουλι χρυσοκιτρινο ασθενης ασθενεια θεραπεια γκαλγκαλους galgulus, χρυσο οριολιο ικτινος ειδος αρπακτικο ιερακας, ιεραξ γερακι γαμψωνυχο αρπακτικα περδικογερακο λυκος Σιμωνιδης ηροδοτος Σοφοκλης αποσπασματα Πλατων ηρωδιανος Ευσταθιος παλιρροια πολη μαραζιον Marazion χερσονησος βουνο μπαυττεν μπατεν Batten πλυμουθ σαουντ Plymouth Sound, πλινθωμα αρχαιολογος λατινικο βεκτις Vectis, Ελισαβετ Βολεριον ακρον ακρο ακρωτηριο Ηρακλη ηρακλης Βολερια / Βελερια BELERIUM / Belerion / Bolerion / Bolairion / BOLAERIUM τελος της Γης – Land’s End Βρετανοι πεν πενν αν βλας Penn an Wlas πεντν Pedn an Wlas νοτιοδυτικοτερο 50ος παραλληλος Ατλαντικος Ωκεανος ελληνικη ριζα βαλ- βελ- bel θεος Απολλωνας απολλων βαλλων λαμπρος, βαλλω βαλλης βασιλευς Αισχυλος Κλαυδιος Πτολεμαιος Αντιβεσταιον Αντιβεσταιο Βολεριο ANTIVESTAEUM SIVE BOLERIUM PROMONTORTIUM εστια πατριδα μεγαλιθικο μνημειο μεγαλιθικα μνημεια craig weatherhill Κως κορνουαλικα καρεκ καρρεκ λους υν κοος Karrek Loos yn Koos αγγλικα κατοικηση Μεσολιθικη 8000 Σιδηρου θραυσμα πετρινη αγκυρα αμφορεας θησαυρος νομισμα 3ος 2008 χαλκινο δυτης καταδυση μυθος, Ιωσηφ Αριμαθαια Χριστος παιδι Αριμαθαιος, συναλλαγη προσκυνημα πρωτοι χριστιανοι χριστιανισμος Βικτις / Ουικτις ρωμαικα Vectis βεκτα Vecta Wiht ουαλικα Gueid και Guith, γουιτ Wit γουαιτ Wight αρχαιοτερη Κατωτερη Παλαιολιθικη Βικτιδα κολπος πριορι πριορυ Priory, χειροπελεκυς πελεκυς αχελαια περιοδος, Πλειστοκαινο 40.000 424.000 – 374.000 επεξεργασμενα αποξεσμενα αντικειμενα, 500.000 ταυτοτητα ανθρωπος εργαλειο αγνωστη χομο Homo heidelbergensis πρωιμοι πληθυσμοι Νεαντερταλ αγνωστα παιδικα χρονια Ιησους ιερη γραμμη ευθεια του Αγιου Μιχαηλ ευθεια οδος γραμμες ley σπαθια Αρχαγγελος Ιρλανδια ιερα μονη ΙΜ μοναστηρι σκελιγκ Skellig Michael Mont Saint Michel σεν μισελ Γαλλια σακρα ντι σαν μισελε Sacra di San Michele Πιεμοντε Ιταλια Monte Sant Angelo Απουλια Κατω Ιταλιας Μεγαλη Ελλαδα ΙΜ Μιχαηλ Πανορμιτης Συμη Δωδεκανησα Ελλαδα Πανορμιτη Συμης Δωδεκανησων Ελλαδας Καρμηλιο Ισραηλ