Του συγγραφέα Κώστα Σπίνου
Ο Αλκιβιάδης αποτελεί ένα από τα πιο αμφιλεγόμενα και παράλληλα συναρπαστικά πρόσωπα της αρχαίας ελληνικής ιστορίας. Η ζωή του ήταν μια αδιάκοπη περιπέτεια, με μεγάλες εναλλαγές δόξας και αμαύρωσης. Η πολυτάραχη ζωή του χαρακτηρίζεται από εντυπωσιακές περιπέτειες, σκάνδαλα, αλλά και πολλά σπουδαία στρατηγικά κατορθώματα. Λατρεύτηκε και μισήθηκε όσο κανείς άλλος στην ιστορία. Στα 45 χρόνια που έζησε δημιούργησε φανατικούς οπαδούς και ορκισμένους εχθρούς. Έκανε τους πάντες να παραμιλούν με τα κατορθώματα αλλά και τις ακολασίες του, προκαλώντας το μίσος και το θαυμασμό φίλων.
Ήταν ένα υπερφιλόδοξο άτομα χωρίς ηθικούς ενδοιασμούς γεγονός που είχε ολέθριες συνέπειες, τόσο για τον ίδιο, όσο και την Αθήνα. Ήταν ο «κακομαθημένος» Αθηναίος αριστοκράτης που μεγάλο ρόλο έπαιξε στην ιστορία του Άστεως, κατά τον 5ον αιώνα π.Χ. προσπαθώντας ν’ ακολουθήσει την πολιτική του θείου του Περικλή.
Η φύση προίκισε τον νεαρό Αλκιβιάδη με έξοχα προσόντα: εντυπωσιακή ομορφιά και πνευματική δεξιότητα συμμάχησαν με την ευγένεια της καταγωγής. Την ομορφιά του, στην οποία συνταιριάζονταν αισθητική τελειότητα, κομψότητα και χάρη, ύμνησαν πολλοί από τους συγγραφείς της αρχαιότητας. Λέγεται πως ο Πραξιτέλης τον είχε ως υπόδειγμα, από προτομές του κλπ. (παρακάτω φωτογραφία) για να δημιουργήσει τον θεό Ερμή, το αριστούργημα του που βρίσκεται στο μουσείο της Ολυμπίας.
Ήταν ευφυής, με άριστη μόρφωση καθώς και ικανότητες να κυβερνήσει την αγαπημένη πόλη των θεών, την Αθήνα, που κυριαρχούσε τότε στις θάλασσες. Η δράση του επηρέασε καταλυτικά τις εξελίξεις της εποχής του, καθώς επί σειρά ετών κατόρθωνε να επιβιώνει ισορροπώντας μεταξύ Αθηναίων, Λακεδαιμονίων και Περσών.
Ο ΑΛΚΙΒΙΑΔΗΣ ΩΣ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟΣ
Λόγω της ευφυΐας και των στρατηγικών του ικανοτήτων βρέθηκε στο επίκεντρο της ιστορίας στα χρόνια του Πελοποννησιακού Πολέμου.
Ήταν γενναίος στρατηγός, ακαταμάχητος ναύαρχος, και φιλόδοξος πολιτικός. Ήταν ένα πρόσωπο σχεδόν μαγικό, επάξιος διάδοχος των μεγάλων στρατηγών και ναυάρχων, Μιλτιάδη, Θεμιστοκλή, Κίμωνα.
Στη Σπάρτη διακρίθηκε στη λιτή δίαιτα και τη γυμναστική. Τους Βοιωτούς άφησε έκπληκτους η ικανότητά του στις σωματικές ασκήσεις. Στην Ιωνία ξεπέρασε όλους σε φιληδονία και ακολασία, στην Θράκη στο μεθύσι και στην Μικρά Ασία τον Τισσαφέρνη σε πολυτέλεια και μεγαλοπρέπεια.
Πολέμησε επικεφαλής όλων των στρατών των τότε Μεγάλων Δυνάμεων Αθηνών, Σπαρτιατών ακόμα και Περσών. Παντού αναδείχθηκε νικητής, είτε στην ξηρά είτε στην θάλασσα. Ήταν ο ανίκητος στρατηγός που η θεά ΝΙΚΗ τον συνόδευε πάντα από κοντά:
- Ηγήθηκε του Αθηναϊκού στρατού εναντίον των Σπαρτιατών. Νικητής ο Αλκιβιάδης.
- Ηγήθηκε (παρασκηνιακά) του Σπαρτιατικού στρατού εναντίον των Αθηναίων. Νικητής ο Αλκιβιάδης.
- Ηγήθηκε του Περσικού στρατού εναντίων των Αθηναίων και Σπαρτιατών. Νικητής ο Αλκιβιάδης.
- Ηγήθηκε του Αθηναϊκού στρατού εναντίον των Σπαρτιατών και των Περσών. Νικητής ο Αλκιβιάδης.
Ο ΑΛΚΙΒΙΑΔΗΣ ΟΛΥΜΠΙΟΝΙΚΗΣ
Το 416 π.Χ. ο Αλκιβιάδης έλαβε μέρος στην 91η Ολυμπιάδα με επτά άρματα και κέρδισε τρεις συνεχείς νίκες, αλλά έμεινε στην ιστορία των Ολυμπιακών Αγώνων, όχι τόσο για τις περίλαμπρες νίκες του, όσο για την μεγαλοπρέπεια των επινικίων, όπου παρέθεσε το εντυπωσιακότερο επινίκιο συμπόσιο με πλούσιο καλλιτεχνικό πρόγραμμα στην ιστορία των Ολυμπιακών Αγώνων, αφού συγκέντρωσε τους καλύτερους μουσικούς, ταχυδακτυλουργούς και ηθοποιούς. Στο δείπνο των νικητών παραβρέθηκε το σύνολο των θεατών και για πρώτη φορά είχε ο αρχαίος κόσμος τέτοια μεγαλοπρέπεια. Αξίζει να σημειωθεί ότι για τη νίκη του αυτή τον τίμησαν και άλλοι Έλληνες: οι Εφέσιοι που διακόσμησαν με κάθε πολυτέλεια τη σκηνή του, οι αντιπρόσωποι της Χίου που προσέφεραν πλήθος σφάγια στους εορταστές και οι Λέσβιοι που κέρασαν όλους με το μυροβόλο κρασί τους.
Η ΑΤΥΧΗΣ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ ΣΤΗΝ ΣΙΚΕΛΙΑ
Τον χειμώνα του 416-415 π.Χ, οι Αθηναίοι αποφάσισαν να εκστρατεύσουν στην Σικελία με αφορμή, την καταπίεση που δεχόταν η Έγεστα από τους Σελινουντίους από ξηρά και θάλασσα. Πριν ξεκινήσει ο στόλος, μια ομάδα αγνώστων ακρωτηρίασε στην Αθήνα τις Ερμές, αγάλματα αφιερωμένα στον Ερμή που πίστευαν ότι έφερναν καλή τύχη, τοποθετημένα σε διάφορα σημεία της πόλης. Κανένας δεν γνώριζε την ταυτότητα των ενόχων, ωστόσο, κάποιοι μάρτυρες μίλησαν για μεθυσμένους νεαρούς που λοιδορούσαν ακόμη και τα Ελευσίνια Μυστήρια. Αυτό ήταν σκάνδαλο πρώτου μεγέθους και ιεροσυλία. Επιπλέον το γεγονός θεωρήθηκε κακός οιωνός για την εκστρατεία καθώς επίσης και προπαρασκευαστικό της ανατροπής του πολιτεύματος.
Πολλοί κατηγόρησαν τον Αλκιβιάδη, ο οποίος ήταν γνωστός για την ανάρμοστη συμπεριφορά απέναντι στα Μυστήρια, και οι εχθροί του επωφελήθηκαν για να του αφαιρέσουν την εξουσία.
Παρ’ ότι ο Αλκιβιάδης, προ της αναχωρήσεως του για την Σικελία, ζήτησε να δικαστεί, οι αντίπαλοί του όμως, προτίμησαν να φύγει ώστε, κατά την απουσία του, να προετοιμάσουν εύκολα την καταδίκη του. Ήταν τόσο φοβερή η εμπάθεια των αντιπάλων του Αλκιβιάδη, ώστε δεν σκέφθηκαν τις 40.000 παιδιών τους που εμάχοντο χωρίς τον εμπνευσμένο αρχηγό τους στη Σικελία. Ήταν μια τυχοδιωκτική πράξη, μια προδοσία που δεν του συγχώρησε η ιστορία. Η εκστρατεία της Σικελίας ήταν ένα από τα τραγικότερα κεφάλαια της παγκοσμίας ιστορίας.
Δυστυχώς ήταν η εποχή που στην δημοκρατική Αθήνα κυριαρχούσαν οι δημαγωγοί, η κακία και ο φθόνος. Ήταν τότε που …δολοφονήθηκε η Δημοκρατία, το θαυμάσιο αυτό δημιούργημα του Αθηναϊκού πνεύματος. Η εκστρατεία στη Σικελία ξεκίνησε το καλοκαίρι του 415 π.Χ, με 100 πλοία με ναύαρχο τον Αλκιβιάδη. Όμως οι Αθηναίοι, που ήταν μεγαλοφυείς, μα κάποτε επιπόλαιοι, ζήτησαν να επιστρέψει στην Αθήνα για να απολογηθεί για την κοπή των Ερμών.
Κατά τον Θουκυδίδη, κύριος υπεύθυνος για την καταστροφική αυτή απόφαση, ήταν ο Θεσσαλός, γιος του Κίμωνος, «μικρός και ασήμαντος υιός μεγάλου ανδρός».
Η ΦΥΓΗ ΣΤΗΝ ΣΠΑΡΤΗ
Ο Αλκιβιάδης που γνώριζε πως θ’ αντιμετωπίσει την ποινή του θανάτου, λόγω του φανατισμού και της μωρίας των πολιτικών του αντιπάλων, φτάνει στην Πελοπόννησο και ζήτησε άσυλο από την Σπάρτη την πλέον εχθρική πόλη των Αθηνών. Ήταν αποφασισμένος να εκδικηθεί την πόλη που τον ανέδειξε. Έδωσε στους Σπαρτιάτες σημαντικές πληροφορίες για το πως θα μπορούσαν να κόψουν την Αθήνα στα δύο και να μεταφέρουν τον πόλεμο στην ισχυρή πόλη. Αυτό στοίχισε πολύ ακριβά στην Αθήνα, που αργότερα ηττήθηκε και έχασε την ηπειρωτική της ηγεμονία.
Όμως ο αχαλίνωτος χαρακτήρας του τον πρόδωσε για μια ακόμη φορά. Στην Σπάρτη, φιλοξενήθηκε στα ανάκτορα του βασιλιά Άγη, όταν αυτός απουσίαζε στον πόλεμο κατά των Αθηναίων και συνδέθηκε με την βασίλισσα Τιμαία. Από τον δεσμό τους γεννήθηκε ο Λεωτυχίδης, όμως ως νόθος, δεν ήταν δυνατόν να βασιλεύσει στην Λακεδαίμονα. Αναφερόμενος αργότερα ο Αλκιβιάδης στο γεγονός αυτό έκλεγε: «δεν ήθελα να ταπεινώσω τους Σπαρτιάτες, δεν ενώθηκα με την Τιμαία από έρωτα, μα γιατί ήθελα να κυβερνήσουν την Σπάρτη βασιλείς απόγονοί μου!!!».
Όταν ξέσπασε το σκάνδαλο έπρεπε να φύγει από την Σπάρτη όπου κινδύνευε πλέον η ζωή του. Τώρα τον κυνηγούσαν οι Αθηναίοι και οι Σπαρτιάτες. καθώς και οι σύμμαχοί τους σε όλη την Ελλάδα.
ΤΟ ΑΔΟΞΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ
Το 405 π.Χ. ο Αλκιβιάδης καταφεύγει στην Φρυγία, όπου ο σατράπης Φαρνάβαζος, που εν τω μεταξύ έχουν αποκατασταθεί οι σχέσεις τους, του παραχωρεί κατοικία. Εκεί συζεί με την εταίρα Τιμάνδρα (μητέρα της Λαΐδος φημισμένης εταίρας της Κορίνθου – παρακάτω πίνακας).
Εκεί ο Φαρνάβαζος έστειλε τον θείο του Σουσαμίθρη και τον ανιψιό του Μαζαίο να τον δολοφονήσουν. Φοβούμενοι όμως να τον αντιμετωπίσουν προσωπικά, και ενώ κοιμόταν, πυρπόλησαν την οικία του. Ο Αλκιβιάδης βγήκε μέσα από τις φλόγες έχοντας το αριστερό χέρι τυλιγμένο με την χλαμύδα του και στο δεξί του το ξίφος του. Αλλά οι Πέρσες τον σκότωσαν από μακριά με δόρατα και βέλη.
Αυτό ήταν το άδοξο τέλος του Αλκιβιάδη. Ξεψύχησε στην αγκαλιά της Τιμάνδρας που τον κάλυψε με τα ρούχα της και τον κήδεψε με λαμπρότητα. Έτσι, ολοκληρώθηκε ο πολυτάραχος βίος ενός από τους μεγαλοφυέστερους Αθηναίους πολιτικούς και στρατιωτικούς, ο οποίος όμως με την υπέρμετρη φιλοδοξία και ματαιοδοξία του, άφησε την ανάμνηση ενός τυχοδιώκτη.
Ο Αλκιβιάδης γοήτευσε δεκάδες ποιητές και καλλιτέχνες, από τον Πλάτωνα και τον Ευριπίδη, ως τον Feuerbach, στον περίφημο πίνακα του οποίου για το Συμπόσιον του Πλάτωνα, ο Αλκιβιάδης παριστάνεται πομπώδης και μεγαλοπρεπής.
ΠΗΓΗ: ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 3.5.2025.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
- ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ «ΒΙΟΙ ΠΑΡΑΛΛΗΛΟΙ».
- ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ Πάπυρος ΛΑΡΟΥΣ ΜΠΡΙΤΑΝΝΙΚΑ.
- ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΙΚΟΝ ΛΕΞΙΚΟΝ ΗΛΙΟΥ.
- Πλαϊτάκης Μπ. «ΑΛΚΙΒΙΑΔΗΣ».
- Λαγγαδάς Αλ. «ΑΛΚΙΒΙΑΔΗΣ» άρθρο.
- Στούπας Μιχ. «ΑΛΚΙΒΙΑΔΗΣ: Ο ΧΑΡΙΣΜΑΤΙΚΟΣ ΗΓΕΤΗΣ ΠΟΥ ΠΡΟΔΩΣΕ ΤΗΝ ΠΑΤΡΙΔΑ ΤΟΥ».
- Λεξικό του Αρχαίου Κόσμου, εκδ. ΔΟΜΗ.
- Ιστοσελίδα mousa.gr.
ΑΛΚΙΒΙΑΔΗΣ, ΑΝΙΚΗΤΟΣ ΜΟΙΡΑΙΟΣ ΑΘΗΝΑΙΟΣ ΣΤΡΑΤΗΓΟΣ
