Μύσων ο Χηνεύς, από την Οίτη ή την Λακωνία ή την Κρήτη ή την Αρκαδία! Ένας άγνωστος φιλόσοφος

Του Δημήτρη Συμεωνίδη JP, δημοσιογράφου / ανταποκριτού Ε.Σ.Ε.Μ.Ε.

(Ένωση Συντακτών Ευρωπαϊκών Μέσων Ενημέρωσης)

Ο Μύσων ο Χηνεύς είναι σχεδόν άγνωστος φιλόσοφος που έζησε την ίδια εποχή με τον Σόλωνα.

Πληροφορίες για την ζωή του αντλούμε από τον Διογένη τον Λαέρτιο στο βιβλίο του Βίοι Φιλοσόφων. Στον Θησαυρό της Ελληνικής Γλώσσας (TLG) υπάρχουν 60 καταχωρήσεις από διάφορους συγγραφείς. Επίσης και από το βιβλίο του Διογένη του Λαέρτιου Ιστορική Βιβλιοθήκη. Ο Πλάτων στο βιβλίο «Πρωταγόρας» τον κατατάσσει ανάμεσα στους Επτά σοφούς αντί του Περιάνδρου. Επομένως ήταν παραγκωνισμένος και στην αρχαία εποχή για πολλούς και διάφορους λόγους. Αξίζει διαβάζοντας το παρακάτω κείμενο να μάθουμε την άγνωστη ιστορία αυτού του σοφού ανθρώπου:

Ο Μύσων ο Χηνεύς ήταν Έλληνας σοφός, γεννημένος στις Χηνές, χωριό της Οίτης ή της Λακωνίας, περί το 700 π.Χ. Κατά τον Σωσικράτη (που με τη σειρά του παρέπεμπε στον Έρμιππο) ήταν γιός του Στρύμωνα. Έλεγαν ότι ο πατέρας του ήταν τύραννος. Όταν ο Ανάχαρσις απευθύνθηκε στην Πυθία ζητώντας να δείξει τον σοφότερο από τους ανθρώπος, εκείνη απάντησε:

Οἰταῖον τινά φημι Μύσωνα ἐν Χηνὶ γενέσθαι

σοῦ μᾶλλον πραπίδεσσιν ἀρηρότα πευκαλίμῃσι.

Άλλοι έλεγαν ότι ο χρησμός είχε πει Ἠτεῖόν τινά φημι (και όχι Οἰταῖον τινά φημι), και έψαχναν να βρουν πού βρισκόταν αυτό το Ητείο. Ο Παρμενίδης έλεγε ότι αυτό ήταν ένας δήμος της Λακωνίας, από όπου ήταν ο Μύσων. Στις “Διαδοχές” του ο Σωσικράτης έλεγε ότι ο Μύσων ήταν από πατέρα Ητείος, ενώ από την μάνα – Χηνεύς. Ο Ευθύφρων, γιος του Ηρακλείδη του Ποντικού, έλεγε ότι ο Μύσων ήταν Κρητικός, και ανακήρυττε το Ητείο πόλη της Κρήτης. Ο Αναξίλαος τον θεωρούσε Αρκάδα.

Σύμφωνα με τον Διογένη τον Λαέρτιο στην Ιστορική βιβλιοθήκη (9,8,2): ο Σόλων επισκέφθηκε τον Μύσωνα στο χωριό του, όπου τον βρήκε να φτιάχνει το άροτρό του και του είπε, ότι δεν είχε έρθει η ώρα της σποράς. “Ναι, αλλά θα πρέπει να ετοιμαζόμαστε εντονότερα γι’αυτήν” – απάντησε ο Μύσων.

Στην Λακεδαιμόνα τον είχαν δει, ενώ βρισκόταν ολομόναχος, να γελά. Όταν κάποιος τον ρώτησε γιατί γελά, ενώ δεν υπάρχει κανείς δίπλα του, εκείνος απάντησε: ακριβώς γι’αυτόν τον λόγο.

Ο Αριστόξενος λέει, ότι ο Μύσων παρέμεινε σε άγνοια των ανθρώπων επειδή δεν ήταν από κάποια πόλη, αλλά από χωριό, και μάλιστα από ασήμαντο. Γι’ αυτό, επειδή τον αγνοούσαν, τα αποφθέγματά του τα απέδιδαν πολλοί στον Πεισίστρατο. Αλλά ο Πλάτων τον ανέφερε στον “Πρωταγόρα ”του, όπου τον θέτει ανάμεσα στους Επτά Σοφούς αντί του Περιάνδρου.

Ο Ιππώναξ Εφέσιος είχε πει ότι ο θεός Απόλλων είχε δηλώσει πως ο Μύσων ήταν ο πιο σοφός από όλους τους ανθρώπους:

Καὶ Μύσων ὃν Ὡπόλλων

ἀνεῖπεν ἀνδρῶν σωφρονέστατον πάντων.

Ο Μύσων έλεγε, ότι θα πρέπει να διερευνώνται οι πράξεις που συμπίπτουν με τα λόγια, και όχι οι πράξεις κατά τα όσα λέει κάποιος, γιατί είναι τα λόγια που λέγονται χάρη των πράξεων που μετράνε, και όχι οι πράξεις που γίνονται χάρη των λεγομένων. Πέθανε σε ηλικία 97 χρονών.

Ο Μύσων ο Χηνεύς

Στη σκιά των αιώνων, σιωπηλός περπατά,
ο Μύσων ο Χηνεύς, ο σοφός που ξεχάστηκε.

Δεν του χάρισαν δόξα, δεν του έδωσαν φωνή,
μόνο η σοφία του άναψε μια αθέατη φλόγα.

Στους Επτά Σοφούς τον έβαλε ο Πλάτων,
μα η ιστορία τον έκρυψε στο σκοτάδι των χρόνων.
Ο Διογένης ο Λαέρτιος μας μιλάει γι’ αυτόν μα η φήμη του χάθηκε σαν νερό στην άμμο.

Στο χωριό του, στα βουνά, ζούσε απλά

μα η ψυχή του έφτανε ως τον ουρανό.
Έβλεπε τον κόσμο με μάτια καθαρά,
και η σοφία του ήταν σαν αστέρι νυχτερινό.

Γιατί, ω Μύσων, σε ξέχασαν οι καιροί;
Γιατί η φωνή σου δεν ακούστηκε ποτέ;
Μα η αλήθεια σου ζει, σαν κρυφό νερό,
και η σοφία σου ανθίζει σαν λουλούδι νυχτερινό

Δημήτρης Συμεωνίδης

Διογένης ο Λαέρτιος: Βίοι Φιλοσόφων, τ. Α, Κεφ. 106-108- απόδοση Θ. Γ. Μαυρόπουλος:

Ο Μύσων, γιος του Στρύμωνα, όπως λέει ο Σωσικράτης, με αναφορά στον Έρμιππο, ήταν Χηνέας, από κάποια κώμη της Οίτης ή της Λακωνικής και συναριθμείται με τους επτά. Λεν ότι ήταν γιος πατέρα, που ήταν “τύραννος”. Λέγεται λοιπόν από κάποιον ότι, όταν ο Ανάχαρσης ρωτούσε αν κάποιος είναι σοφότερός του, η Πυθία τού είπε όσα πρωτύτερα έχουν αναφερθεί στο βίο του Θαλή για τον Χίλωνα: “Λεν ότι υπάρχει κάποιος Οιταίος Μύσωνας στη Χήνα με μυαλό πιο δυνατό απ’το δικό σου μέσα του”.

Αφού πολυπραγμόνησε, πήγε στην κώμη και τον βρή­κε το καλοκαίρι να κρατά μια λαβή και να την προσαρ­μόζει στο αλέτρι του και του είπε: ’’Μύσωνα, δεν είναι εποχή για αλέτρι”. Κι εκείνος είπε: “Και πολύ μάλιστα, για να κάνει κάποιος επισκευές”.

Άλλοι λεν ότι ο χρησμός ήταν έτσι: “λέω κάποιον Ητείο” και αναζητούν τι είναι ο Ητείος. Ο Παρμενίδης λοιπόν λέει ότι είναι ένας “δήμος” της Λακωνικής, απ’ όπου ήταν και ο Μύσωνας. Ο Σωσικράτης στις “Διαδο­χές” του λέει ότι από την πλευρά του πατέρα του ήταν Ητείος και από την πλευρά της μητέρας του Χηνέας. Ο Ευθύφρων, ο γιος του Ποντικού Ηρακλείδη λέει ότι ήταν Κρητικός· διότι η Ητεία είναι πόλη της Κρήτης. Ο Αναξίλαος λέει ότι ήταν Αρκάδας.

Τον μνημονεύει και ο Ιππώναξ λέγοντας: ‘‘και ο Μύσωνας που ο Απόλλωνας είπε ότι είναι ο πιο συνετός απ’ όλους τους ανθρώπους”.

Ο Αριστόξενος λέει σε σκόρπια έργα του ότι δε διέφερε πολύ από τον Τίμωνα και από τον Απήμαντο· δη­λαδή ήταν μισάνθρωπος.

Τον είδαν λοιπόν μόνο του στη Λακεδαίμονα σε ερη­μιά να γελά· όταν ξαφνικά κάποιος στάθηκε δίπλα του και τον ρώτησε για ποιο λόγο γελά, ενώ κανείς δεν είναι δίπλα του, είπε: “Γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο”. Ο Αριστό­ξενος λέει ότι από αυτό βγαίνει ότι ήταν και άσημος και ότι δεν κατοικούσε σε μια πόλη, αλλά σε κώμη και μά­λιστα ασήμαντη. Γι’ αυτό εξαιτίας της ασημότητάς του και των στοιχείων του συντάχθηκε με τον “τύραννο” Πεισίστρατο χωρίς τον φιλόσοφο Πλάτωνα. Διότι και αυτός τον μνημονεύει στον “Πρωταγόρα” του τοποθετώντας τον στη θέση του Περίανδρου.

Έλεγε να μη ζητούμε τους λόγους από τα πράγματα, αλλά από τα πράγματα τους λόγους· διότι δεν πραγμα­τοποιούνται τα πράγματα εξαιτίας των λόγων αλλά οι λόγοι εξαιτίας των πραγμάτων. Τέλειωσε τη ζωή του, αφού έζησε ενενήντα εφτά χρόνια.

Αρχαίον κείμενον

Μύσων Στρύμωνος, ὥς φησι Σωσικράτης (FHG iv. 502)῞Ερμιππον (FHG iii. 39) παρατιθέμενος, τὸ γένος Χηνεύς, ἀπὸ κώμης τινὸς Οἰταϊκῆς ἢ Λακωνικῆς, σὺν τοῖς ἑπτὰ καταριθμεῖται. φασὶ δὲ αὐτὸν καὶ τυράννου πατρὸς εἶναι. λέγεται δὴ πρός τινος Αναχάρσιδος πυνθανομένου εἴ τις αὐτοῦ σοφώτερος εἴη, τὴν Πυθίαν εἰπεῖν ἅπερ προείρηται ἐν τῷ Θαλοῦ βίῳ ὑπὲρ Χίλωνος (§ 30).

Οἰταῖον τινά φημι Μύσωνα ἐν Χηνὶ γενέσθαι σοῦ μᾶλλον πραπίδεσσιν ἀρηρότα πευκαλίμῃσι. πολυπραγμονήσαντα δὲ ἐλθεῖν εἰς τὴν κώμην καὶ εὑρεῖν αὐτὸν θέρους ἐχέτλην ἀρότρῳ προσαρμόττοντα, καὶ εἰπεῖν, “ἀλλ’, ὦ Μύσων, οὐχ ὥρα νῦν ἀρότρου.” “καὶ μάλα,” εἶπεν, “ὥστε ἐπισκευάζειν.” ἄλλοι δὲ τὸν χρησμὸν οὕτως ἔχειν φασί, “᾿Ητεῖόν τινά φημι·” καὶ ζητοῦσι τί ἐστιν ὁ ᾿Ητεῖος. Παρμενίδης μὲν οὖν δῆμον εἶναι Λακωνικῆς, ὅθεν εἶναι τὸν Μύσωνα. Σωσικράτης δ’ ἐν Διαδοχαῖς (FHG iv. 503), ἀπὸ μὲν πατρὸς ᾿Ητεῖον εἶναι, ἀπὸ δὲ μητρὸς Χηνέα. Εὐθύφρων δ’ ὁ ῾Ηρακλείδου τοῦ Ποντικοῦ, Κρῆτά φησιν εἶναι· ᾿Ητείαν γὰρ πόλιν εἶναι Κρήτης. ᾿Αναξίλαος δ’ ᾿Αρκάδα (cf. FHG ii. 84 sub fin.). Μέμνηται δ’ αὐτοῦ καὶ ῾Ιππῶναξ εἰπών (Diehl 61)· καὶ Μύσων ὃν ῾Ωπόλλων ἀνεῖπεν ἀνδρῶν σωφρονέστατον πάντων. ᾿Αριστόξενος δέ φησιν ἐν τοῖς σποράδην (Wehrli ii, fg. 130) οὐ πόρρω Τίμωνος αὐτὸν καὶ ᾿Απημάντου γεγονέναι· μισανθρωπεῖν γάρ. ὀφθῆναι γοῦν ἐν Λακεδαίμονι μόνον ἐπ’ ἐρημίας γελῶντα· ἄφνω δέ τινος ἐπιστάντος καὶ πυθομένου διὰ τί μηδενὸς παρόντος γελᾷ, φάναι, “δι’ αὐτὸ τοῦτο.” φησὶ δ’ ᾿Αριστόξενος ὅτι ἔνθεν

καὶ ἄδοξος ἦν, ὅτι μηδὲ πόλεως, ἀλλὰ κώμης, καὶ ταῦτα ἀφανοῦς. ὅθεν διὰ τὴν ἀδοξίαν αὐτοῦ καὶ τὰ αὐτοῦ τινας Πεισιστράτῳ περιθεῖναι τῷ τυράννῳ, χωρὶς Πλάτωνος τοῦ φιλοσόφου. μέμνηται γὰρ αὐτοῦ καὶ οὗτος ἐν τῷ Πρωταγόρᾳ (343a), ἀντὶ Περιάνδρου θεὶς αὐτόν. ῎Εφασκε δὲ μὴ ἐκ τῶν λόγων τὰ πράγματα ἀλλ’ ἐκ τῶν πραγμάτων τοὺς λόγους ζητεῖν· οὐ γὰρ ἕνεκα τῶν λόγων τὰ πράγματα συντελεῖσθαι, ἀλλ’ ἕνεκα τῶν πραγμάτων τοὺς λόγους. Κατέστρεψε δὲ βιοὺς ἔτη ἑπτὰ καὶ ἐνενήκοντα.

Αρχαίες Πηγές

Στέφ. Βυζάντιος / Stephanus Gramm., Ethnica 692,17: ἀλλὰ καὶ Χηνεύς, ὡς Πλάτων ἐν Πρωταγόρᾳ “τούτων τῶν ἀνδρῶν ἦν Θαλῆς καὶ Πιττακὸς καὶ Βίας καὶ Κλεόβουλος καὶ Σόλων ὁ ἡμέτερος καὶ Μύσων ὁ Χηνεὺς καὶ ἕβδομος ἐξ αὐτῆς τῆς Λακεδαίμονος Χίλων”.

Και 692,14: ὁ πολίτης Χηνιεύς· οὕτω γὰρ Μύσων τῶν ἑπτὰ σοφῶν κριθέντων εἷς Χηνιεὺς ἐχρημάτιζεν.

Ιω. Στοβαίος / Joannes Stobaeus Anthologus, Anthologium, 2,15,30,2: Μύσων ὁ Χηνεὺς ἔφη δεῖν οὐκ ἐκ τῶν λόγων τὰς πράξεις κρίνειν, ἀλλ’ ἐκ τῶν πράξεων τοὺς λόγους. – Ο Μύσων έλεγε, ότι θα πρέπει να διερευνόνται οι πράξεις που συμπίπτουν με τα λόγια, και όχι οι πράξεις κατά τα όσα λέει κάποιος, γιατί είναι τα λόγια που λέγονται χάρη των πράξεων που μετράνε, και όχι οι πράξεις που γίνονται χάρη των λεγομένων.

Σωσικράτης / Sosicrates Hist., Fragmenta (1687: 003) “FHG 4”, εκδ. Müller, K.
Paris: Didot, 1841–1870. Fragment 16,1: Idem I, 106, de Mysone: Μύσων Στρύμωνος, ὥς φησι Σωσικράτης, Ἕρμιππον παρατιθέμενος, τὸ γένος Χηνεὺς, ἀπὸ κώμης τινὸς Οἰταϊκῆς ἢ Λακωνικῆς, σὺν τοῖς ἑπτὰ καταριθμεῖται.

Διογένης Λαέρτιος / Diogenes Laert. I 107: Ἀριστόξενος δέ φησιν ἐν τοῖς σποράδην 130.2: οὐ πόρρω Τίμωνος αὐτὸν (sc. Μύσωνα) καὶ Ἀπημάντου γεγονέναι, μισανθρωπεῖν γάρ. ὀφθῆναι γοῦν ἐν Λακεδαίμονι μόνον ἐπ’ ἐρημίας γελῶντα.  ἄφνω δέ τινος ἐπιστάντος καὶ πυθομένου διὰ τί μηδενὸς παρόντος γελᾷ, φάναι: δι’ αὐτὸ τοῦτο. φησὶ δ’ Ἀριστόξενος ὅτι ἔνθεν καὶ ἄδοξος ἦν, ὅτι μηδὲ πόλεως ἀλλὰ κώμης, καὶ ταῦτα ἀφανοῦς. ὅθεν διὰ τὴν ἀδοξίαν αὐτοῦ καὶ τὰ αὐτοῦ τινας Πεισιστράτῳ περιθεῖναι τῷ τυράννῳ, χωρὶς Πλάτωνος τοῦ φιλοσόφου. μέμνηται γὰρ αὐτοῦ καὶ οὗτος ἐν τῷ Πρωταγόρᾳ, ἀντὶ Περιάνδρου θεὶς αὐτό

Ο Αριστόξενος λέει, ότι ο Μύσων παρέμεινε σε άγνοια των ανθρώπων επειδή δεν ήταν από κάποια πόλη, αλλά από χωριό, και μάλιστα από ασήμαντο χωριό. Γι’ αυτό, επειδή τον αγνοούσαν, τα αποφθέγματά του τα απέδιδαν πολλοί στον Πεισίστρατο

Αριστόξενος / Aristoxenus Mus., Fragmenta (0088: 006), “Aristoxenos”, εκδ. Wehrli, F., Βασιλεία / Basel, εκδ. Schwabe, 1967, Die Schule des Aristoteles, vol. 2, 2nd edn. Fragment 130,2: ἡ δὲ ἀπέθανεν καὶ γίνεται ἐπ’ αὐτῇ παρθένοις ἀγὼν ᾠδῆς, ἥτις Ἁρπαλύκη, φησί, καλεῖται Diogenes Laert. I 107: Ἀριστόξενος δέ φησιν ἐν τοῖς σποράδην οὐ πόρρω Τίμωνος αὐτὸν (sc. Μύσωνα) καὶ Ἀπημάντου γεγονέναι, μισανθρωπεῖν γάρ.

Διόδωρος Σικελιώτης / Diodorus Siculus Hist., Bibliotheca historica 9,8,1,2 [Exc. de virt. et vit. p. 234 V., 552 W.]: Ὅτι ὁ Σόλων πολυπραγμονήσας τὸν τόπον ἐν ᾧ διέτριβε Μύσων, κατέλαβεν αὐτὸν ἐπὶ τῆς ἅλω πρὸς ἄροτρον προσβαλόντα ἐχέτλην, καὶ πειραθεὶς τοῦ ἀνδρὸς ἔφη, Οὐχ ὥρα νῦν ἀρότρου, ὦ Μύσων, καὶ οὗτος, Οὐ χρῆσθαι, εἶπεν, ἀλλ’ ἐπισκευάζειν.

ΠΗΓΗ: ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 16.3.2025.

ΒΙΒΙΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

• Διογένους Λαερτίου, Βίοι Φιλοσόφων, εκδ. Γεωργιάδη, Αθήνα, 2003.
• Διογένης Λαέρτιος, Φιλοσόφων Βίων και Δογμάτων Συναγωγή, βιβλία I-V, τ. Α, Θεσσαλονίκη, 2012.
• Θησαυρός Ελληνικής Γλώσσας (TLG).

Μυσων ο Χηνευς, Οιτη Λακωνια Κρητη Αρκαδια αγνωστος φιλοσοφος χηνες 700 8ος 7ος αιωνας πχ

Γιώργος Λεκάκης

See Full Bio