Του Γιώργου Λεκάκη
Σήμερα στον άγιο Ισίδωρο οι γονείς αφιερώνουν τα παιδικά παιγνίδια των παιδιών τους, για να έχει τα παιδιά… σιδερένια (από λαϊκή παρετυμολογία) – ΔΙΑΒΑΣΤΕ το ΕΔΩ. Έτσι όταν βρέθηκε τόπος με αρχαία αφιερωμένα παιδικά παιγνίδια στο Ελ Σαλβαδόρ, οι χριστιανοί τον ονομάτισαν… Άγιο Ισίδωρο(*)… Το έθιμο, όμως, είναι πολύ αρχαιότερο από την ύπαρξη του εν λόγω αγίου… – ΠΗΓΗ: Γ. Λεκακης “Ταματα και αναθηματα”…
(*) Συνήθως ο άγιος Ισίδωρος ο Πηλουσιώτης (4ος-5ος αι. μ.Χ. – από το αρχαίο ελληνικό Πηλούσιον – νυν Πορτ Σάιντ Αιγύπτου), και ο άγιος Ισίδωρoς ο Χίος ή Χιοπολίτης (3ος αι. μ.Χ.) συλλατρεύονται, γι’ αυτό και οι ναοί τους λέγονται στον πληθυντικών “των αγίων Ισιδώρων”. Ο πιο γνωστός ναός τους στην Ελλάδα ευρίσκεται στον λόφο του Λυκαβηττού εν Αθήναις, χριστιανικό ησυχαστήριο από τον 2ο αι. μ.Χ. – ναός από τον 16ο αι. μ.Χ. Ναοί του Χίου αγίου, προστατη της νήσου, των ναυτικών, της μαστίχας και πολιούχου της πόλεως της Χίου, εκτός Χίου, υπάρχουν σε Λέσβο, Σάμο, Ικαρία, Ρόδο, Λέρο Δωδεκανήσου, Νάξο, Μύκονο Κυκλάδων έως και στην Ισπανία, στην πόλη Δουένιας της Παλένθια.
Κεραμικά ειδώλια, που βρέθηκαν στην τοποθεσία Αγίου Ισιδώρου, άλλαξαν όσα εγνώριζαν οι μελετητές για τις προ-κολομβιανές κοινωνίες στο Ελ Σαλβαδόρ!
Τα πέντε αγαλματίδια χρονολογούνται γύρω στο 400 π.Χ. και ομοιάζουν με ανθρώπινες μορφές – τέσσερις θηλυκές και ένα αρσενικό. Βρέθηκαν στην κορυφή της μεγαλύτερης πυραμιδικής δομής, της περιοχής, σε ένα πλούσιο τάφο, και μοιάζουν με κτερίσματα / νεκρική προσφορά. Ωστόσο, δεν υπήρχαν ανθρώπινα λείψανα!
Αυτό υποδηλώνει ότι μπορεί να έχουν χρησιμοποιηθεί σε σημαντικές δημόσιες τελετουργίες.
Τρία από τα ειδώλια έχουν αρθρωτά κεφάλια, που τα κάνουν να ομοιάζουν με μοντέρνες κούκλες παιγνιδιών – με τις πλαγγόνες των αρχαίων Ελλήνων!
Οι τρεις από τις πέντε μαριονέττες έχουν ύψος σχεδόν 30 εκατ. η κάθε μία, ενώ οι άλλες είναι πιο κοντές, ύψους 18 εκατ. και 10 εκατ. Τα τρία μεγαλύτερα ειδώλια απεικονίζονται γυμνά και δεν έχουν μαλλιά ή κοσμήματα. Αλλά τα δύο μικρότερα είναι φτιαγμένα με «κουκκίδες τρίχας στο μέτωπό τους και με αυτιά στους λοβούς».
Οι ερευνητές πιστεύουν ότι θα μπορούσαν να είναι ένα είδος αρχαίας μαριονέττας, τοποθετημένης σε μια σκηνή ή έναν πίνακα, που προοριζόταν να μεταφέρει κάποιου είδους μήνυμα, που τώρα έχει χαθεί. Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα χαρακτηριστικά των μαριονεττών είναι οι δραματικές εκφράσεις του προσώπου τους, οι οποίες φαίνεται να αλλάζουν ανάλογα με την γωνία από την οποία βλέπονται!
«Από ψηλά φαίνονται σχεδόν να χαμογελούν, αλλά όταν τα κοιτά κανείς από μια επίπεδη γωνία φαίνονται θυμωμένες ή να περιφρονούν ή να προκαλούν φόβο όταν τα βλέπει από κάτω», εδήλωσε ο αρχαιολόγος του Πανεπιστημίου της Βαρσοβίας J. Syzmański. «Αυτό είναι ένα συνειδητό σχέδιο, που ίσως προορίζεται να ενισχύσει την γκάμα των τελετουργικών παραστάσεων στις οποίες θα μπορούσαν να είχαν χρησιμοποιηθεί οι κούκλες».
Αυτό που έχει εκπλήξει τους αρχαιολόγους είναι ότι αυτό το στυλ μαριονέττας βρίσκεται επίσης στην νότια Γουατεμάλα, ενώ άλλα αντικείμενα που βρέθηκαν στο San Isidoro, όπως μενταγιόν από νεφρίτη, ταιριάζουν με εκείνα που είναι γνωστά από περιοχές στην Νικαράγουα, την Κόστα Ρίκα και τον Παναμά.
Πιστεύεται σε μεγάλο βαθμό ότι αυτό το τμήμα του Ελ Σαλβαδόρ ήταν πολιτιστικά απομονωμένο από την υπόλοιπη Κεντρική Αμερική, αλλά αυτά τα νέα στοιχεία υποδηλώνουν ότι οι κάτοικοι του San Isidro συμμετείχαν σε δίκτυα αλληλεπίδρασης μεγάλων αποστάσεων και μοιράζονταν κοινές τελετουργικές παραδόσεις σε όλην την περιοχή.
Περί το 400 – 500 μ.Χ., πολλά από τα τεχνουργήματα του Ελ Σαλβαδόρ χάθηκαν ή θάφτηκαν σε ηφαιστειακή τέφρα, όταν το ηφαίστειο Ilopango εξερράγη! Η τεράστια έκρηξη απελευθέρωσε 10 φορές τον όγκο υλικού από την έκρηξη του Βεζούβιου στην Πομπηία το 79 μ.Χ. και σκότωσε όλην την ζωή σε απόσταση 40 χλμ. από το ηφαίστειο! – βλ. PNAS, 2020. Λόγω αυτής της καταστροφής, καθώς και της υψηλής πληθυσμιακής πυκνότητας της περιοχής σήμερα, που περιορίζει τις αρχαιολογικές ανασκαφές, «πολύ λίγα είναι γνωστά για τις ταυτότητες και τις εθνογλωσσικές σχέσεις των δημιουργών των αρχαίων οικισμών της περιοχής, που προηγούνται της άφιξης των Ευρωπαίων, στις αρχές του 16ου αιώνα. Αυτή η έλλειψη στοιχείων οδήγησε ορισμένους να πιστέψουν ότι το Ελ Σαλβαδόρ μπορεί να μην έχει τις ίδιες πολιτικές ή κοινωνικές πεποιθήσεις με τις γειτονικές χώρες και να υστερούσε σε πολιτισμό.
ΠΗΓΗ: J. Szymański, κ.ά. “Of puppets and puppeteers: Preclassic clay figurines from San Isidro, El Salvador”, Cambridge University Press, 5.3.2025. «2,400-year-old puppets with ‘dramatic facial expression’ discovered atop pyramid in El Salvador – These striking puppets suggest that Indigenous people in what is now El Salvador had rituals that were more connected to the rest of Central American culture than previously thought», Live Science, ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 5.3.2025.
Αρχαιες αρθρωτες κουκλες, αρχαια ελληνικη κουκλα πλαγγονα, Ελ Σαλβαδορ αγιος Ισιδωρος γονεις αφιερωμα παιδικα παιγνιδια παιδι παιδια σιδερενια σιδερενιος σιδερενιο λαικη παρετυμολογια τοπος αρχαιο αφιερωμα παιδικο παιγνιδι χριστιανοι ονομα εθιμο, αρχαιοτερο κεραμικο ειδωλιο, προκολομβιανη κοινωνια Πηλουσιωτης 4ος 5ος αιωνας μΧ ελληνικο ελληνικη πόλη Πηλουσιον Πηλουσιο Πορτ Σαιντ Αιγυπτου Αιγυπτος Χιος Χιοπολιτης 3ος συλλατρεια αγιων Ισιδωρων ναος Ελλαδα λοφος Λυκαβηττος Αθηνα χριστιανικο ησυχαστηριο 2ος ιν 16ος ναοι Χιωτης προστατης νησος νησι ναυτικοι μαστιχα πολιουχος πολις Χιου, Λεσβος, Σαμος, Ικαρια, Ροδος, Λερος Δωδεκανησου, Δωδεκανησων Δωδεκανησα Ναξος, Μυκονος Κυκλαδων Κυκλαδες Ισπανια, Δουενιας Δουενια Παλενθια Palencia κεραμικο ειδωλιο προκολομβιανη εποχη αγαλματιδιο 400 πΧ ανθρωπινη μορφη θηλυκη αρσενικη πυραμιδικη πυραμιδοειδης πυραμιδα δομη ταφος, κτερισματα / κτερισμα νεκρικη προσφορα δημοσια τελετουργια κεραμικη κεραμικα ειδωλια αρθρωτο κεφαλι μοντερνα κουκλα παιγνιδια πλαγγονες αρχαιοι Ελληνες μαριονεττα γυμνο μαλλια κοσμημα κουκκιδα τριχα μετωπο αυτι λοβος ειδος αρχαιες μαριονετα σκηνη πινακας, μηνυμα, χαρακτηριστικο μαριονεττες δραματικη εκφραση προσωπο γωνια παρατηρησης χαμογελο επιπεδη θυμος περιφρονηση φοβος αρχαιολογια συνειδητο σχεδιο, τελετουργια παρασταση κουκλες μαριονετες νοτια Γουατεμαλα, αντικειμενο San Isidoro, μενταγιον νεφριτης, Νικαραγουα, Κοστα Ρικα Παναμας πολιτισμος απομονωση Κεντρικη Αμερικη κατοικοι δυκτυο αλληλεπιδραση μεγαλες αποστασεις τελετουργικες παραδοσεις 400 – 500 6ος τεχνουργημα χαμενα θαμμενα θαμενα ηφαιστειακη τεφρα, ηφαιστειο Ιλοπανγκο Ilopango εκρηξη απελευθερωση υλικο Βεζουβιος Πομπηια 1ος 79 ζωη καταστροφη πληθυσμος πυκνοτητα αρχαιολογικη ανασκαφη ταυτοτητα εθνογλωσσικη σχεση δημιουργια αρχαιος οικισμος αφιξη Ευρωπαιοι 16ος πολιτικη κοινωνια πεποιθησεις
