Του Γιώργου Λεκάκη
Αυτό που συμβαίνει στα χώματα αυτής της χώρας, συμβαίνει και στα νησαία εδάφη της… Δεν υπάρχει ούτε μικρονήσι της Ελλάδος που να μην είναι παροχεύς ιστορίας…
Τα μικρονήσια Κάλαμος και Καστός, καθώς και τα νησαία εξαρτήματά τους: Προβάτι, Πρασονήσι, Φορμίκουλα. Το νησάκι Κάλαμος τελειώνει με το ακρωτήριο Κεφάλι, προς νότον. Ενώ ο Καστός με το ακρ. Ποδόνι.
Ο Κάλαμος είναι μια νησίδα του Ιωνίου πελάγους, μεταξύ των νησιών Μεγανησίου – Καστού – Μαγνησίας, στα ΝΔ. της μύτης (του Μύτικα) Αιτωλοακαρνανίας. Από τον Μύτικα ελαχιστοαπέχει – μόλις 1 χλμ. – ενώ το Β. άκρον του Καλάμου, η Επισκοπή, απέχει μόλις 500 μ. από την ακαρνανική ακτή. Στα αρχαία χρόνια το νησί ελέγετο Κάρνος (Σκύλαξ, Αρτεμίδωρος, Στέφ. Βυζάντιος), προφανώς από τον ομώνυμο σπουδαίο Ακαρνάνα μάντη, προς τιμήν του οποίου έκαμαν οι Ηρακλειδείς Δωριείς τα Κάρνεια…
Το νησί αυτό, έπαιξε σπουδαίο ρόλο στην Επανάσταση του 1821. Διότι εδώ διεπεραίωσαν τις οικογένειές τους προς ασφάλεια, πολλοί αγωνιστές – της Στερεάς κυρίως – όπως κι ο ίδιος ο Γεώργιος Καραϊσκάκης! Γι’ αυτό σήμερα ο ήρως τιμάται με φερώνυμη οδό στο χωριό Κάλαμος…
Εδώ κατέφευγαν, λοιπόν, εκατοντάδες οικογένειες Ελλήνων, που διώκονταν από τις οθωμανικές Αρχές ή τους φορολόγους σπαχήδες. Υπολογίζεται ότι ο Κάλαμος φιλοξένησε έως και 50.000 Έλληνες – ιδίως κυνηγημένους από το Σούλι – που στέναζαν από τον οθωμανικό ζυγό! Στον Κάλαμο (και το πλησιονήσι, την Καστό) κατέφυγαν και χιλιάδες πολιορκημένοι του Μεσολογγίου. Ήταν δηλαδή Κάλαμος και Καστός, για την δυτική Ελλάδα, ό,τι η Σαλαμίνα και η Αίγινα για την ανατολική!
Εκτός από το φερώνυμο λιμάνι, τον Κάλαμο, το νησί έχει στα Β. του άλλους δυο οικισμούς, την Επισκοπή και το Κάστρο. Το Κάστρο είναι ένας μικροοικισμός, κολλητά σχεδόν με την Επισκοπή, στην έξοδο αυτής προς τον Κάλαμο. Πρόκειται για έναν οικισμό, που αναπτύχθηκε γύρω από το βυζαντινό κάστρο και σχεδόν επί του δρόμου Επισκοπής-Καλάμου.
Έξω από το κάστρο, υπάρχει ένα τρίκρηνο, δωρεά Δενδρινού, τον Νοέμβριο του 1928, που σηματοδοτεί ότι το φρούριο είχε δικό του νερό, πράγμα πολύ σπουδαίο εκείνον τον καιρό. Παλαιότερα στον οικισμό του Κάστρου έμεναν 15 – 20 οικογένειες. Τώρα μένουν κάποιοι μόνον το θέρος.
Το κάστρο του Κάστρου διατηρείται σε καλή κατάσταση. Άλλωστε εντός αυτού διέμενε μια γυναίκα, έως και το 2005! Από τους πύργους του έχει κανείς θέα σε ολόκληρη την πέρα του Στενού περιοχή της Ακαρνανίας. Μέσα στο κάστρο έχουν φυτρώσει λεμονιές, ροδιές και κορομηλιές. Η άναρχη βλάστηση κάποτε θα το απειλήσει… Το σημαντικότερο είναι πως η σύζυγος του Γιώργη Καραϊσκάκη, η οποία απέθανε στον Κάλαμο, το 1826, λέγεται πως έχει ταφεί μέσα σε αυτό το κάστρο… Αλλά με τέτοια βλάστηση, άντε να βρεις τον τάφο… Κι αυτό είναι που μας εμφλέγει…
Στο παρακείμενο εκκλησάκι του Άη Γιώργη (κτίσμα του 1854) μπορείτε να ιδείτε και ένα μικρό κι ανώνυμο καράβι, τάμα κι αφιέρωση κάποιας ναυτικής περιπέτειας…
Επισκοπή-Κάλαμος συνδέονται με ασφαλτόδρομο (7 χλμ.). Πεζοπορήστε τον. Προτιμήστε την διαδρομή από Επισκοπή προς Κάλαμο. Και όσον αφορά την ώρα, διαλέξτε τ’ απογευματάκι. Μια διαδρομή δια μέσου υπέροχου πευκοδάσους, που είναι προστατευόμενο, αφού αποτελείται από το μοναδικό θαλασσινό ή βασιλικό πεύκο. Ο περίπατος θα σας πάρει από 1,5 – 2 ώρες.
Η πεζοπορία Επισκοπή – Κάλαμος είναι από τις ωραιότερες στην Ελλάδα! Το βαρκάκι για το μισό μίλλι από Επισκοπή για Μύτικα χρειάζεται μόνο 10΄. Είναι απλό να πάτε, αρκεί να το θελήσετε. Η ιστορία δεν είναι κοθρής ενός κράτους, είναι υποχρέωσή του, για να συνεχίσει αυτό να υπάρχει…
ΠΗΓΗ: άρθρο του Γ. Λεκάκη στο περ. «ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΠΑΝΟΡΑΜΑ», στην στήλη του «ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΕΣ», τ. Μαρτίου, 2010. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 1.4.2010.
Το νησί Κάλαμος έχει έκταση 24,964 τ.χλμ. Και πληθυσμό 529 κατοίκων (2011). Κείται στον 38ο παράλληλο [38°37′N 20°55′E]. Η υψηλότερη κορυφή του φτάνει τα 745 μ.
Κατοικείται από την Νεολιθική Εποχή και σίγουρα επίσης και στην Μυκηναϊκή και στην Κλασσική περίοδο. Στα ελληνιστικά χρόνια το πέρασμα του Στενού Καλάμου – Μύτικα αποκτά ιδιαίτερη στρατιωτική σημασία. Εποπτεύεται αρχικώς από ένα μικρό οχυρό, κτισμένο στην κορυφή Ξυλόκαστρο, και ένα σύστημα πύργων.
Η εποπτεία του στενού οργανώνεται καλύτερα, στα ύστερα ρωμαϊκά χρόνια. Κτίζεται ένα ισχυρό κάστρο χαμηλότερα, ανάμεσα στους οικισμούς Κάλαμο και Επισκοπή. Η πειρατεία αποτελούσε ένα μόνιμο πρόβλημα στην περιοχή, ιδιαίτερα δε σε εποχές απώλειας του κρατικού ελέγχου, όπως κατά την εποχή της πτώσης της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, αλλά και κατά τον 16ο και 18ο αι. Στο μεγαλύτερο μέρος του 18ου αι. κυριαρχούν οι Βενετοί. Η οικονομία του Καλάμου ελέγχεται από την οικογένεια Δελλαδέτσιμα, η οποία εισπράττει τον φόρο της δεκάτης. Στο τέλος του αιώνα κυριαρχούν οι Ρώσοι και το 1807 το νησί περιέρχεται στους Γάλλους.
Το νησί έγινε όμως διαιτέρως γνωστό στα Ορλωφικά, από τις επιδρομές που εξαπέλυσε από τις ακτές του ο Λάμπρος Κατσώνης το 1791.
Μετά την Μάχη του Πέτα (4.7.1822) όσοι δεν μπόρεσαν να καταφύγουν στο Μεσολόγγι, πέρασαν στον Κάλαμο, τότε υπό αγγλική κυριαρχία. Ο τότε αρμοστής Τ. Μαίτλαντ τους θεώρησε ανεπιθύμητους και τους έδιωξε!
Στο χωριό Κεφάλι ήταν ο ενετικός οικισμός Πόρτο Λεόνε. Εγκατελείφθη από τους κατοίκους του, μετά τον σεισμό του 1953, ο οποίος κατέστρεψε το σύστημα ύδρευσης του νησιού. Αλλά η εκκλησία επέζησε….
ΠΗΓΗ: Γ. Λεκάκης «Συγχρονης Ελλαδος περιηγησις».
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
- Δ. Φωτιάδης «Η Επανάσταση του 21», τ. Β΄. σελ. 291.
μικρονησια Καλαμος Καστος, νησαια εδαφη εξαρτηματα Προβατι, Πρασονησι, Φορμικουλα νησακι ακρωτηριο Κεφαλι, ακρωτηρι Ποδονι στενο καλαμου καστου ταφο κυρα Γιωργαινα Καραισκακη ΛΕΚΑΚΗΣ, νησαιο εδαφος μικρονησι Ελλαδος ελλαδας ιστορια νησιδα νησιδιο Ιωνιο ιονιο πελαγος, νησια Μεγανησι Μαγνησια Μυτικα Αιτωλοακαρνανια Επισκοπη ακαρνανια νησι νησος Καρνος Σκυλαξ, Αρτεμιδωρος, Βυζαντιος, αρχαιος Ακαρνανας μαντης, Ηρακλειδεις δωριεις Καρνεια Επανασταση 1821 ασφαλεια, αγωνιστης Στερεα ελλαδα ελλας Καραισκακης ηρως οδος οικογενειες φυγας Ελληνες διωξη οθωμανικες Αρχες οθωμανικη αυτοκρατορια φορολογος σπαχηδες σπαχης κυνηγημενοι Σουλι οθωμανικος ζυγος πολιορκημενοι Μεσολογγι πολιορκια Μεσολογγιου δυτικη Σαλαμινα Αιγινα ανατολικη λιμανι, οικισμος, Καστρο μικροοικισμος, βυζαντινο βυζαντιο τρικρηνο, κρηνη Δενδρινος 1928, νερο θερινος γυναικα, 2005 πυργος λεμονια, ροδια κορομηλια βλαστηση συζυγος 1826, εκκλησακι αη αγιου Γιωργη ιν ιερος ναος εκκλησια αγιος Γεωργιος κτισμα 19ος αιωνας μχ 1854 καραβι, ταμα αφιερωση ναυτικη περιπετεια πεζοπορια πευκοδασος, προστατευομενο, μοναδικο θαλασσινο βασιλικο πευκο ιστορια 38ος παραλληλος κορυφη Νεολιθικη Εποχη Μυκηναικη Κλασσικη περιοδος ελληνιστικα χρονια περασμα Μυτικα στρατιωτικη σημασια εποπτεια οχυρο Ξυλοκαστρο, συστημα πυργων υστερα ρωμαικα χρονια ισχυρο οικισμοι πειρατεια προβλημα περιοχη εποχες απωλεια κρατικος ελεγχος πτωση Βυζαντινη 16ος 18ος Βενετοι οικονομια οικογενεια Δελλαδετσιμα, φοροεισπρακτορας φορος δεκατη Ρωσοι 19ος αιωνας μχ 1807 Γαλλοι γαλλια Ορλωφικα επιδρομη Κατσωνη 1791 Μαχη του Πετα 4 ιουλιου ιουλιος 1822 αγγλικη κυριαρχια αγγλος αρμοστης Μαιτλαντ ανεπιθυμητοι χωριο Κεφαλη ενετικς οικισμος Πορτο Λεονε εγκατελειψη κατοικοι σεισμος 1953, καταστροφη συστημα υδρευση Φωτιαδης Επανασταση 1821 kalamos kastos mytikas porto leone
