Τα Τρόπαια Αρκαδίας και τα Τρόπαια Καλαβρίας – του Χρ. Βεργέτη

Του Χρήστου Βεργέτη

Τα Τρόπαια[1]
είναι ορεινό χωριό του Μαινάλου της Γορτυνίας Αρκαδίας. 

Στα μέσα του 13^ου
αιώνα μ.Χ τα βρίσκουμε μέσα από πηγές με την ονομασία Βερβίτσα, περίοδο που
αυτοκράτορας του Βυζαντίου ήταν ο Μιχαήλ Ή Παλαιολόγος. Το όνομα Τρόπαια
αντικατέστησε αυτό της Βερβίτσας στις αρχές του 20^ου αιώνα. Έχουν
προταθεί πολλές απόψεις για την προέλευση της ονομασίας Βερβίτσα, διότι
θεωρούνταν από πολλούς ότι δεν ήταν Ελληνική. Την πιο πειστική, κατά την γνώμη
μου, άποψη καταθέτει ο Π. Πυριοβολής στο βιβλίο του ΒΡΑΧΥ ΧΡΟΝΙΚΟΝ ΤΩΝ
ΤΡΟΠΑΙΩΝ ΑΡΚΑΔΙΑΣ. Στο βιβλίο αναφέρει ότι το έτος 1959 σε ένα διάλογο που είχε
με τον καθηγητή προϊστορικής αρχαιολογίας Σπ. Μαρινάτο, ο καθηγητής
υποστήριξε ότι το όνομα Βερβίτσα έχει σχέση με το όνομα των Βεβρύκων θρακικού
λαού του Εύξεινου Πόντου. Άρα το όνομα έχει Ελληνική προέλευση. Αξίζει να
σημειωθεί ότι οι Αργοναύτες στην πορεία τους προς την Κολχίδα συνάντησαν τους
Βέβρυκες.

Πολύ κοντά στα Τρόπαια βρίσκεται το κάστρο της Άκοβας με την
μοναδική ιστορία του (άρθρο για το κάστρο της Άκοβας στο ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ – ΕΔΩ) ). Το όνομα
Τρόπαια το συναντάμε στα Αρκαδικά του Παυσανία. Ο Παυσανίας αναφέρει μια μάχη
που έγινε της αρχαίας πόλης της Ψωφίδας με αυτή της Θέλπουσας. Την νίκη πήρε η
πόλη της Ψωφίδας που ήταν αυτή που ξεκίνησε τον πόλεμο. Στο σημείο που έγινε η
μάχη στήθηκε στήλη στην οποία υπήρχαν αρχαία γράμματα που δήλωναν τα νέα όρια
των δύο πόλεων. Στο σημείο στήθηκε και τρόπαιο για να θυμίζει την νίκη των
Ψωφιδίων και από αυτό το τρόπαιο πήρε το όνομα του ο αρχαίος οικισμός των
Τροπαίων που βρισκόταν στο ίδιο μέρος. Ο καθηγητής Αντ. Αντωνάκος στο
βιβλίο του ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΛΦΑΒΗΤΟ σχετικά με την μαρτυρία του Παυσανία για τα αρχαία
γράμματα στην περιοχή των Τροπαίων προσθέτει ακόμα μια μαρτυρία του περιηγητή ότι
στην λάρνακα του Κυψέλου είχε επίσης επιγράμματα με αρχαία γράμματα (δηλαδή
αρκετά παλαιότερα από την εποχή του περιηγητή). Οι μαρτυρίες του Παυσανία είναι
μια ακόμη τρανταχτή απόδειξη ότι οι Έλληνες είχαν γραφή πολύ παλαιότερα από την
συμβατική άποψη. Ο Πυριοβολής για το ίδιο θέμα γράφει «Τα αρχαία γράμματα της
στήλης μας οδηγούν, δίχως άλλο, στο συμπέρασμα, ότι η μάχη έλαβε χώραν στο
διάστημα της Μεσοελλαδικής Εποχής (1800 – 1600 π.Χ.), τα δε γράμματα δεν ήταν
άλλα από αυτά του αλφαβήτου της αρκαδο-κυπριακής διαλέκτου, η οποία, κατά την
εποχήν του Παυσανία ούτε ομιλείτο, ούτε εγράφετο».

 Το ερώτημα που έχει
προκύψει σε πολλούς ερευνητές είναι αν τα αρχαία Τρόπαια για τα οποία μιλά ο
Παυσανίας βρίσκονται στην ίδια τοποθεσία με τα σημερινά. Ο Παυσανίας σχετικά με
την τοποθεσία αναφέρει ότι φεύγοντας κανείς από τη Ψωφίδα για να πάει στην
Θέλπουσα βρίσκει πρώτα μπροστά του τα Τρόπαια που βρίσκονται αριστερά από τον
ποταμό Λάδωνα και έχουν ένα δάσος που ονομάζεται Αφροδίσιον. Ο Άγγλος
περιηγητής Leake θεωρούσε ότι τα
αρχαία Τρόπαια βρίσκονταν κοντά στα σημερινά. Αντίθετα άλλοι ερευνητές υποστηρίζουν
ότι οι δύο τοποθεσίες πρέπει να είχαν αρκετή απόσταση η μία από την άλλη. Όπως
και να έχει είναι δύσκολο να ταυτίσουμε εντελώς τη τοποθεσία των αρχαίων
Τροπαίων με τα σημερινά.

Τρόπαια όμως εκτός από αυτά της Αρκαδίας υπάρχουν σήμερα
στην Καλαβρία της Μεγαλης Ελλάδος / Κάτω Ιταλίας (Tropea[2]). Πρόκειται
για ένα υπέροχο χωριό που βρίσκεται στον κόλπο της Αγίας Ευφημίας. Δυστυχώς δεν
έχουμε πηγές σχετικά με την ίδρυση των Τροπαίων (Tropea)
της Κάτω Ιταλίας αλλά είναι βέβαιον ότι η περιοχή κατοικούνταν από τους
αρχαίους χρόνους από Ελληνικούς πληθυσμούς. Μάλιστα δεν πρέπει να λησμονούμε
ότι στην Ιταλία και συγκεκριμένα στην Σικελία βρίσκεται η πόλη Έρυξ με την
αρχαία ιστορία που – όπως είχαμε γράψει σε άρθρο μας για το αστρομαντείο της
Αφροδίτης Ερυκίνης – είχε βαθειά σχέση με την αρχαία Ψωφίδα και πιθανόν να ήταν
αποικία της. Ο ήρωας Ηρακλής είχε δεσμό με την Ψωφίδα κόρη του βασιλιά της
Σικελίας Έρυκα. Αλλά και σύμφωνα με έναν τοπικό θρύλο η ίδρυση του χωριού Tropea έγινε από τον Ηρακλή όταν αναπαύτηκε σε ένα βράχο. Με βάση
τις ανωτέρω πληροφορίες δεν πρέπει να αποκλείσουμε το ενδεχόμενο η πόλη της
Ψωφίδας (Έρυξ) να συνδέεται όχι μόνον με τα Τρόπαια της Αρκαδίας, αλλά και με
τα Τρόπαια της Ιταλίας. Ο Ηρακλής πρόσωπο στενά συνδεδεμένο με τους Αρκάδες,
καθώς και η κοινή ονομασία των δύο τοποθεσιών (Τρόπαια-Tropea)
επιβεβαιώνει για άλλη μια φορά τα ταξείδια των αρχαίων Αρκάδων στην Ιταλία. 

Συμπερασματικά δεν πρέπει να αποκλείσουμε την σχέση που υπάρχει ανάμεσα στις
δύο τοποθεσίες καθώς και ότι η προέλευση του ονόματος των Ιταλικών Τροπαίων
προέρχεται από την Αρκαδία.

ΠΗΓΗ: ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 2.10.1024.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

        – ΠΥΡΙΟΒΟΛΗΣ Π. Γ. «ΒΡΑΧΥ ΧΡΟΝΙΚΟΝ ΤΩΝ
ΤΡΟΠΑΙΩΝ – ΑΡΚΑΔΙΑΣ», εκδ. ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΤΡΟΠΑΙΑΤΩΝ ΑΘΗΝΩΝ, 2005.

        – ΠΑΥΣΑΝΙΑΣ «ΑΡΚΑΔΙΚΑ».

        – TLG.

         – ΣΦΥΡΟΕΡΑ Ν. Σ. «Η
ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ των ΕΛΛΗΝΩΝ», εκδ. «Ελληνικά Γράμματα».

         – Αντωνάκος Αντ. Α. «ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΛΦΑΒΗΤΟ», εκδ. «Πελασγός».