Της αρχαιολόγου Λίλλιαν Αχειλαρά
Στον χώρο του ισογείου του
Δημοτικού Σχολείου Νάπης(*) αναδεικνύεται η ιδιομορφία του λεσβιακού πολιτισμού
στην διαμόρφωση του τύπου του αιολικού κιονόκρανου, καθώς και η συνέχεια της
πολιτιστικής κληρονομιάς του τόπου από την αρχαιότητα εως τους νεώτερους
χρόνους.
Το κτήριο του Δημοτικού
Σχολείου Νάπης κατασκευάσθηκε το 1926 και ο χώρος του ισογείου του παραχωρήθηκε
από την ομώνυμη κοινότητα για να στεγάσει τα αρχιτεκτονικά μέλη, που τότε ήταν
διάσπαρτα στην αγροτική περιφέρειά της, αλλά και να προβληθεί η λαϊκή παράδοση
της περιοχής μέσω των καθημερινών χρηστικών αντικειμένων των κατοίκων του
χωριού.
Η έκθεση φιλοξενείται σε
τρεις αίθουσες:
– Στην πρώτη εκτίθενται πέντε
άριστα διατηρημένα και ιδιαίτερης σημασίας αιολικά κιονόκρανα αρχαϊκών χρόνων
καθώς και τμήματα σφονδύλων (θέση Τρουλωτή),
– ενώ στις άλλες δύο εκτέθηκε η
Λαογραφική Συλλογή με χρηστικά και μαγειρικά σκεύη, αγροτικά εργαλεία,
παραδοσιακές ενδυμασίες, έπιπλα, εξαρτήματα και στολίδια, που πρόθυμα
προσέφεραν οι κάτοικοι της Νάπης.
Στο ισόγειο του Σχολείου εκτός
από τις αίθουσες της έκθεσης έχουμε τον διάδρομο, στον οποίο βρίσκεται το
φυλάκειο. Οι εκθεσιακοί χώροι επικοινωνούν μεταξύ τους όπως επίσης επικοινωνούν
και με την αυλή. Τα δάπεδα είναι καλυμμένα με κεραμικές πλάκες.
Η δυσπρόσιτη περιοχή, στην
οποία βρίσκεται η Συλλογή δεν ευνοεί την ανάπτυξη πολιτιστικών και
εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων.
Η ανάγκη μεταφοράς των 5
αιολικών κιονοκράνων από τον αύλειο χώρο του ναϊδρίου του Ταξιάρχη, στην θέση
Τρουλωτή, της αγροτικής περιφέρειας της Νάπης στο Δημοτικό Σχολείο της ομώνυνης
κοινότητας για λόγους καθαρισμού, συντήρησης, προστασίας, ασφάλειας και
φύλαξης, οδήγησε σε μακροχρόνια αλληλογραφία μεταξύ της Κ’ Εφορείας
Προϊστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων και της Κοινότητας της Νάπης από το
1986. Η προσπάθεια μεταφοράς τους στο Αρχαιολογικό Μουσείο Μυτιλήνης
αντιμετώπισε την σθεναρά αντίσταση όλων των κατοίκων και των εκπολιτιστικών
συλλόγων της περιοχής, οι οποίοι απέβλεπαν στην πολιτιστική και οικονομική
αναβάθμιση του τόπου τους.
Το 1995, ο κλειστός και
ασφαλής χώρος του ισογείου του Δημοτικού Σχολείου, κρίθηκε κατάλληλος από την
Εφορεία Αρχαιοτήτων Μυτιλήνης να υποδεχτεί και να στεγάσει τα αιολικά
κιονόκρανα της Τρουλωτής. Η Κοινότητα της Νάπης με ευχαρίστηση παραχώρησε το
χώρο, τον επισκεύασε και τον διαμόρφωσε, ώστε να πληροί τους όρους της ασφαλούς
φύλαξης και ανάδειξης των κιονοκράνων με χρηματοδότηση του Υπουργείου Αιγαίου.
Η επιθυμία των κατοίκων της Νάπης πραγματοποιήθηκε το Σεπτέμβριο του 2001, όπου έχουμε τα εγκαίνια της
έκθεσης που φιλοξενείται σήμερα και η οποία μαζί με τη λαογραφική παρουσιάζει
την ιστορική διαδρομή και τη συνέχεια της πολιτιστικής κληρονομιάς του τόπου
από την αρχαιότητα έως τους νεότερους χρόνους.
Η Αρχαιολογική-Λαογραφική
Συλλογή
με τίτλο «Νάπη, πόλις Λέσβου»
Της αρχαιολόγου Θάλειας
Κυριακοπούλου
Η Αρχαιολογική-Λαογραφική
Συλλογή με τίτλο «Νάπη, πόλις Λέσβου» εγκαινιάστηκε το Σεπτέμβριο του 2001 στον
ισόγειο χώρο του Δημοτικού Σχολείου της Νάπης. Ο χώρος παραχωρήθηκε από την
ομώνυμη Κοινότητα για να εξασφαλιστεί η προστασία και η ανάδειξη των αρχαίων
αρχιτεκτονικών μελών, που ήταν μέχρι τότε διάσπαρτα στην αγροτική περιφέρεια
της Νάπης, αλλά και για να προβληθεί η λαϊκή παράδοση της περιοχής μέσω των
καθημερινών χρηστικών αντικειμένων των κατοίκων του χωριού.
Με την δημιουργία της
Συλλογής ικανοποιήθηκε η μακροχρόνια επιθυμία των κατοίκων της Κοινότητας να
παραμείνουν τα αρχαία λείψανα στον απομακρυσμένο οικισμό τους, ώστε αυτός να
αναβαθμιστεί πολιτιστικά και οικονομικά. Παράλληλα, η παρουσίαση αρχαίων και
παραδοσιακών αντικειμένων στον ίδιο χώρο τονίζει την ιστορική διαδρομή και την
συνέχεια της πολιτιστικής κληρονομιάς του τόπου από την αρχαιότητα έως τους
νεότερους χρόνους.
Για τις ανάγκες της έκθεσης
χρησιμοποιήθηκαν και οι τρεις αίθουσες του ισόγειου χώρου, που χρωματίστηκαν
διαφορετικά (μπλε ηλεκτρίκ και κίτρινο), ώστε να επιτυγχάνεται ο διαχωρισμός
των δύο θεματικών ενοτήτων. Στην μια αίθουσα φιλοξενούνται πέντε άριστα
διατηρούμενα αιολικά κιονόκρανα, που μεταφέρθηκαν από τον αύλειο χώρο του
ναϊδρίου του Ταξιάρχη(5*), το οποίο βρίσκεται στην θέση Τρουλωτή της αγροτικής
περιφέρειας της Νάπης. Το ναΐδριο είναι κτισμένο επάνω στα ερείπια βασιλικής
των παλαιοχριστιανικών χρόνων, γνωστής ως Βασιλικής Κλομιδάδου(**). Μαζί με τα
κιονόκρανα εκτίθενται αρράβδωτοι σφόνδυλοι και βάσεις κιόνων, που
περισυνελέγησαν από αγροκτήματα και εξωκκλήσια της περιοχής. Τα αρχιτεκτονικά
μέλη της Συλλογής προέρχονται από τον γειτονικό περίπτερο ναό της Κλοπεδής(***), η
τελευταία φάση του οποίου χρονολογείται στα μέσα του 6ου αι. π.Χ., καθώς
ομοιάζουν ως προς την μορφή, το υλικό, την τεχνική κατασκευής και τις
διαστάσεις με ανάλογα μέλη που βρέθηκαν κατά χώραν.
Στις άλλες δύο αίθουσες
εκτέθηκε η Λαογραφική Συλλογή, που πρόθυμα προσέφεραν οι κάτοικοι της Νάπης.
Χρηστικά και μαγειρικά σκεύη, αγροτικά εργαλεία, παραδοσιακές ενδυμασίες,
έπιπλα, εξαρτήματα και στολίδια ζώων ζωντανεύουν την καθημερινή ζωή, τις
συνήθειες, τις ασχολίες και τον τρόπο διασκέδασης των κατοίκων του οικισμού.
Την συλλογή συμπληρώνει ο
μοναδικός πίνακας του Θεόφιλου Χατζημιχαήλ(4*), με τοπίο της αλησμόνητης Σμύρνης,
που είχε δωρίσει στο Σχολείο της Νάπης ο κοινοτάρχης Παλαιολόγος Καραγιάννης.
Η έκθεση εμπλουτίζεται από
φωτογραφίες, χάρτες, επεξηγηματικές πινακίδες και ενημερωτικό έντυπο.
ΠΗΓΗ: ΥΠΠΟΑ, ΕΦΑ ΛΕΣΒΟΥ,
ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 7.12.2022.
ΣΧΟΛΙΑ Γ. Λεκάκη:
(*) Χωριό γνωστό, διότι στις 7 Μαρτίου 1867 συνέβη
ένας από τους καταστρεπτικότερους και μεγαλύτερους σεισμούς στην Λέσβο, το
επίκεντρό του οποίου ήταν στην Νάπη! Με 6,8 βαθμούς της κλίμακας Ρίχτερ.
(**) Η παλαιά ονομασία της Νάπης ήταν Κολομηδάδος – ίσως από το επίθετο παλαιού γαικοτήμονος-ιδιοκτήτη της περιοχής. – βλ. Π. Ι. Σαμαράς “Τοπωνυμικά Λέσβου: Γλωσσολογική μελέτη”, εκδ. Τυπογραφείο Α. Χ. Μιχαηλίδη, Μυτιλήνη, 1947.
(***) Από τον ναό του Ναπαίου Απόλλωνος.
(4*) Ο Θεόφιλος έζησε, για ένα διάστημα στην Νάπη, ζωγραφίζοντας καφενεία και σπίτια, καθώς και τον ΙΝ Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου, με το περίφημο ξυλόγλυπτο τέμπλο.
(5*) Άλλοι ναοί – πλην του
Ταξιάρχη Τρουλωτής που είπαμε – στο χωριό: Παρεκκλήσι της Παναγίας, Παναγία στα
Καμίνια, Παναγία στον Πήγαδο (1933), Παναγία η Κουτσναρούδα, Παναγία η
Κλουρούδα, Παναγία η Γλυστέρνα (< λατ. “glisterna” = κτιστή
δεξαμενή νερού), Παναγία η Γυαλένια, Παναγία η Ρουμανού (1965), Αγία Τριάδα, Χριστός (ή
Κστός, 16 Ιουλίου 1915), Άγιος Παντελεήμων (1879;), Άγιος Κωνσταντίνος (1971), Άγιος
Ζαχαρίας (1952), Άγιος Γεώργιος (1945), Άγιος Λιας, Αγιά Κατερίνα, Αγιά Μαρίνα, Αγία Κυριακή, προσκυνητάρι του Αγ. Ιωάννη, και τέλος, το παρεκκλήσι του
Αγ. Αθανασίου (στο νεκροταφείο).
ΠΗΓΗ: Γ. Λεκάκης “Σύγχρονης Ελλάδος περιήγησις”.
