Η κλοπή και η πώληση περίπου
2.000 αντικειμένων από το Βρετανικό Μουσείο, στις αποθήκες του οποίου
«φυλάσσονταν», είναι μια πρωτοφανής υπόθεση στην ιστορία των Μουσείων διεθνώς.
Με την παραίτηση του
Διευθυντή του Βρετανικού Μουσείου Hartwig Fischer επιβεβαιώθηκε ότι το ίδρυμα
δεν προχώρησε στις απαιτούμενες ενέργειες, μολονότι είχε ειδοποιηθεί
τουλάχιστον από το 2021 ότι αντικείμενα από τις συλλογές του πωλήθηκαν σε
ηλεκτρονικές δημοπρασίες. Το ότι στην υπόθεση αυτή φέρονται να εμπλέκονται
υπάλληλοι του Τμήματος Ελληνικών Ρωμαϊκών Αρχαιοτήτων προκαλεί επιπλέον
ανησυχίες στην Ελλάδα και τους αρχαιολόγους που μελετούν την ελληνορωμαϊκή
αρχαιότητα.
Η Διοίκηση του Βρετανικού
Μουσείου οφείλει να δώσει άμεσα τις οφειλόμενες απαντήσεις, όχι απλώς στους
Βρετανούς πολίτες και στη διεθνή αρχαιολογική και μουσειακή κοινότητα, αλλά και
ειδικά στην Ελληνική Πολιτεία και τα θεσμικά της όργανα, την ελληνική κοινή
γνώμη και τους Έλληνες αρχαιολόγους. Επισημαίνουμε ότι ακόμη δεν έχει δοθεί στη
δημοσιότητα κατάλογος με τις κλαπείσες αρχαιότητες. Απαιτείται να διερευνηθεί
εάν μέσα στις αρχαιότητες που κλάπηκαν και πωλήθηκαν περιλαμβάνονται και
ελληνορωμαϊκές.
Πάνω από όλα όμως, η υπόθεση
των κλαπεισών αρχαιοτήτων του Βρετανικού Μουσείου εγείρει και πάλι ηθικά
ζητήματα για το ίδιο το Μουσείο, τον τρόπο συγκρότησης των Συλλογών του και τη
διαχρονική διαχείρισή τους από την εκάστοτε Διοίκηση. Μάλιστα, η τελευταία
βαρύνεται όχι μόνον από το ίδιο το γεγονός, που καθιστά ένα μητροπολιτικό
μουσείο χώρο συνδεόμενο με το δίκτυο της παράνομης διακίνησης αρχαιοτήτων, αλλά
και από την καθυστέρηση στην αποκάλυψη της υπόθεσης, με τις παραιτήσεις
στελεχών του να εγείρουν ερωτήματα για προσπάθεια συγκάλυψης.
Η Ελλάδα και άλλες χώρες, από
τις οποίες το Βρετανικό Μουσείο έχει υφαρπάξει πολιτιστικούς θησαυρούς, πρέπει
να ενισχύσουν τον αγώνα τους στην ανάκτηση αυτών των λεηλατημένων αρχαιοτήτων.
Το Βρετανικό Μουσείο απομακρύνεται από την ηθική όχι μόνο στον τρόπο
συγκρότησης αλλά και στη διαχείριση των αρχαιολογικών Συλλογών.
Με βάση το διαχρονικό
φαινόμενο της πώλησης αρχαιοτήτων από τις Συλλογές του Βρετανικού Μουσείου,
ασφαλώς τίθεται σε τελείως διαφορετική βάση το δίκαιο αίτημα της χώρας μας για
την επιστροφή των γλυπτών του Παρθενώνα και την επανένωσή τους με τον γενέθλιο
μνημείο τους, τον Παρθενώνα. Τόσο οι Έλληνες αρχαιολόγοι όσο και η κοινή γνώμη
στη χώρα μας, αναμένουμε τις πρωτοβουλίες της ελληνικής Κυβέρνησης και του
Υπουργείου Πολιτισμού στην κατεύθυνση αυτή.
ΠΗΓΗ: ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΕΛΛΗΝΩΝ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΩΝ / ΣΕΑ, 28.8.2023. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ,
29.8.2023.
ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΤΗΣ ΥΠΟΥΡΓΟΥ
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΛΙΝΑΣ ΜΕΝΔΩΝΗ
ΣΤΗΝ ΒΟΥΛΗ, ΣΕ ΕΠΙΚΑΙΡΗ ΕΡΩΤΗΣΗ ΤΟΥ ΒΟΥΛΕΥΤΗ
ΤΗΣ ΠΛΕΥΣΗΣ
ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΚΑΖΑΜΙΑ,
ΜΕ ΘΕΜΑ «Η ΔΙΕΚΔΙΚΗΣΗ ΤΩΝ ΓΛΥΠΤΩΝ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ
ΕΝ ΟΨΕΙ ΤΗΣ ΠΡΟΣΦΑΤΗΣ ΑΠΟΚΑΛΥΨΗΣ ΤΗΣ ΚΛΟΠΗΣ
ΧΙΛΙΑΔΩΝ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΩΝ ΑΠΟ ΤΟ
ΒΡΕΤΑΝΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ».
Λίνα Μενδώνη: «Η κυβέρνηση
εργάζεται συστηματικά και με αποτελεσματικό τρόπο για τον εθνικό στόχο της
επανένωσης των Γλυπτών του Παρθενώνα».
«Από το 2019, η κυβέρνηση του
Κυριάκου Μητσοτάκη εργάζεται, με συστηματικό τρόπο και αθόρυβη προσπάθεια, με
σοβαρότητα, υπευθυνότητα, ευαισθησία και αποτελεσματικότητα, προκειμένου να
φθάσουμε στον εθνικό στόχο της επανένωσης των Γλυπτών του Παρθενώνα». Αυτό
τόνισε σήμερα στη Βουλή η Υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, απαντώντας σε
επίκαιρη ερώτηση του βουλευτή της Πλεύσης Ελευθερίας Αλέξανδρου Καζαμία, με
θέμα «Η διεκδίκηση των Γλυπτών του Παρθενώνα ενόψει της πρόσφατης αποκάλυψης
της κλοπής χιλιάδων αντικειμένων από το Βρετανικό Μουσείο».
Όπως επεσήμανε η Υπουργός «ο
Κυριάκος Μητσοτάκης είναι ο πρώτος Πρωθυπουργός, ο οποίος έθεσε σοβαρά και
επίσημα στον ομόλογό του, Βρετανό Πρωθυπουργό, το ζήτημα της επανένωσης των
γλυπτών». «H Κυβέρνηση διαθέτει στρατηγική διαπραγμάτευσης, η οποία, αν
εδημοσιοποιείτο, θα ακύρωνε την ίδια τη στρατηγική”.
Η Λίνα Μενδώνη επανέλαβε την
«ομόθυμη, σαφή και αμετάκλητη θέση της χώρας μας», σύμφωνα με την οποία «δεν
αναγνωρίζει οποιοδήποτε δικαίωμα κυριότητας, νομής και κατοχής των Γλυπτών στο
Βρετανικό Μουσείο, καθώς θεωρεί ότι είναι προϊόντα καταστροφικής αρπαγής και
κλοπής». Και τόνισε ότι η Ελλάδα «υποχρεούται συνταγματικά και νομιμοποιείται
ηθικά να αξιώνει και να επιδιώκει, με κάθε νόμιμο και πρόσφορο μέσο, την
επιστροφή των γλυπτών και την επανένωση τους στο Μουσείο της Ακρόπολης. Είναι
θέμα ηθικής τάξης και δικαιοσύνης».
Αναφερόμενη στο περιστατικό
της κλοπής εκατοντάδων αντικειμένων από τις Συλλογές του Βρετανικού Μουσείου,
σημείωσε ότι «Παρακολουθούμε, από πολύ κοντά, το θέμα και ενισχύουμε συνεχώς
την επιχειρηματολογία μας με αποδείξεις ότι η Ελλάδα προστατεύει, αναδεικνύει,
διαχειρίζεται με τον βέλτιστο τρόπο, και επιστημονικά και τεχνικά, τα
πολιτιστικά αγαθά». Υπογράμμισε ότι «τα πρόσφατα γεγονότα των κλοπών ενισχύουν
το αίτημά μας για την επανένωση των Γλυπτών στην Αθήνα, στο Μουσείο της
Ακρόπολης».
Η Υπουργός Πολιτισμού
επεσήμανε ότι «το ίδιο το γεγονός θέτει ένα μείζον θέμα αξιοπιστίας του ίδιου
του μουσειακού οργανισμού σε ό,τι αφορά θέματα προστασίας, φύλαξης και
ασφάλειας των εκθεμάτων του». Και σημείωσε ότι «τα αρχιτεκτονικά γλυπτά του
Παρθενώνα δεν έχουν τύχει και της καλύτερης φροντίδας και προστασίας στις
δεκαετίες έκθεσής τους στο Βρετανικό Μουσείο», καθώς «η κακομεταχείριση και οι
ζημίες των Γλυπτών είναι πολύχρονες και διαρκείς».
Όπως ανέφερε, «οι πρόσφατες
κλοπές επιβεβαιώνουν ότι οι ιθύνοντες του Μουσείου ούτε μεριμνούν για την
προστασία των συλλογών, ούτε λαμβάνουν τα προσήκοντα μέτρα ασφαλείας και
φύλαξης. Η δήθεν «προστασία» που παρέχεται στο Βρετανικό Μουσείο ήταν πάντα πλημμελής,
ελλιπής και προβληματική ως προς τα αριστουργήματα του Φειδία».
Τα αποτελέσματα της
στρατηγικής που ακολουθεί η κυβέρνηση, μεταξύ άλλων, ήταν:
Η απόφαση της Διακυβερνητικής
Επιτροπής της UNESCO, τον Σεπτέμβριο του 2021, με την οποία αναγνωρίζει το
ζήτημα νόμιμο και ηθικό του ελληνικού αιτήματος.
Η οριστική επανένωση του
θραύσματος Fagan, από το Μουσείο Antonio Salinas του Παλέρμο της Σικελίας, στη
ζωφόρο, στο Μουσείο Ακρόπολης, ύστερα από 20 μήνες διαπραγματεύσεων.
Η γενναιόδωρη χειρονομία της
Αυτού Αγιότητος του Πάπα Φραγκίσκου για την οριστική επιστροφή των τριών
θραυσμάτων στην Αθήνα από τα Μουσεία του Βατικανού.
Η στήριξη, με συντριπτικά
ποσοστά, του ελληνικού αιτήματος, όχι μόνον από τη βρετανική, αλλά και από τη
διεθνή κοινή γνώμη.
Πρωτολογία
«Καλημέρα, καλό μήνα,
Κύριε Βουλευτά,
Σας ευχαριστώ για την Ερώτησή
σας, διότι μου δίνεται η ευκαιρία να σας ενημερώσω για το εθνικό θέμα της
επανένωσης των Γλυπτών του Παρθενώνα.
Είμαι σίγουρη ότι έχετε
παρακολουθήσει από τον Ιούλιο του 2019, όταν ο Κυριάκος Μητσοτάκης ανέλαβε τη
διακυβέρνηση της χώρας, ότι η κυβέρνηση ξεκίνησε να εργάζεται και συνεχίζει και
σήμερα να εργάζεται με συστηματικό τρόπο και αθόρυβη προσπάθεια για την
επιστροφή των Παρθενωνείων. Εργαζόμαστε συνολικά, με σοβαρότητα, υπευθυνότητα,
ευαισθησία και αποτελεσματικότητα, ώστε να φθάσουμε σε αυτόν τον εθνικό στόχο.
Και νομίζω ότι αυτό έχει αποδειχθεί από μια σειρά γεγονότων:
Πρώτον: Η απόφαση της
Διακυβερνητικής Επιτροπής της UNESCO, τον Σεπτέμβριο του 2021, η οποία αποτελεί
την πρώτη Απόφαση, μετά από πλήθος Συστάσεων, σύμφωνα με την οποία η UNESCO
αναγνωρίζει το νόμιμο και ηθικό του ελληνικού αιτήματος.
Δεύτερον: Η οριστική
επανενωση του θραύσματος Fagan, από το Μουσείο Antonio Salinas του Παλέρμο της
Σικελίας, στη ζωφόρο, στο Μουσείο Ακρόπολης, προφανώς δεν είναι τυχαίο γεγονός.
Χρειάστηκαν 20 μήνες διαπραγματεύσεων με την Περιφερειακή Κυβέρνηση της
Σικελίας και το Υπουργείο Πολιτισμού της Ιταλικής Δημοκρατίας.
Τρίτον: Η γενναιόδωρη
χειρονομία της Αυτού Αγιότητος του Πάπα Φραγκίσκου για την οριστική επιστροφή
των τριών θραυσμάτων στην Αθήνα από τα Μουσεία του Βατικανού. Προφανώς ούτε
αυτό έγινε τυχαία.
Τέταρτον: Η ενίσχυση και η
στήριξη –με συντριπτικά ποσοστά- του ελληνικού αιτήματος, όχι μόνον από τη
βρετανική, αλλά και από τη διεθνή κοινή γνώμη. Και αυτό δεν είναι τυχαίο. Είναι
αποτέλεσμα συγκεκριμένης πολιτικής.
Τις τελευταίες μέρες,
πράγματι, έχει δημοσιοποιηθεί αυτό το τραγικό περιστατικό της κλοπής
εκατοντάδων αντικειμένων από τις Συλλογές του Βρετανικού Μουσείου. Το ίδιο το
γεγονός αυτό θέτει ένα μείζον θέμα αξιοπιστίας του ίδιου του μουσειακού
οργανισμού σε ό,τι αφορά θέματα προστασίας, φύλαξης και ασφάλειας των εκθεμάτων
του. Έχω πει πολλές φορές απερίφραστα ότι τα αρχιτεκτονικά γλυπτά του Παρθενώνα
-το αναπόσπαστο τμήμα του ίδιου του μνημείου- δεν έχουν τύχει και της καλύτερης
φροντίδας και προστασίας στις δεκαετίες έκθεσής τους στο Βρετανικό Μουσείο.
Η κακομεταχείριση και οι
ζημίες των Γλυπτών είναι πολύχρονες και διαρκείς. Οι πρόσφατες κλοπές
επιβεβαιώνουν ότι οι ιθύνοντες του Μουσείου ούτε μεριμνούν για την προστασία
των συλλογών, ούτε λαμβάνουν τα προσήκοντα μέτρα ασφαλείας και φύλαξης. Η δήθεν
«προστασία» που παρέχεται στο Βρετανικό Μουσείο ήταν πάντα πλημμελής, ελλιπής
και προβληματική ως προς τα αριστουργήματα του Φειδία.
Ο Κυριάκος Μητσοτακης είναι ο
πρώτος Πρωθυπουργός, ο οποίος έθεσε σοβαρά και επίσημα στον ομόλογό του, τον
Βρετανό Πρωθυπουργό, το ζήτημα της επανένωσης των γλυπτών. Η Κυβέρνηση, είναι
προφανές, ότι διαθέτει στρατηγική. Βεβαίως, στρατηγική διαπραγμάτευσης, που
δημοσιοποιείται, παύει να αποτελεί στρατηγική.
Η Κυβέρνηση παρακολουθεί από
πολύ κοντά το θέμα. Ενισχύουμε συνεχώς την επιχειρηματολογία μας με αποδείξεις
ότι η Ελλάδα προστατεύει, αναδεικνύει, διαχειρίζεται με τον βέλτιστο τρόπο, και
επιστημονικά και τεχνικά, τα πολιτιστικά αγαθά. Προφανώς, τα πρόσφατα γεγονότα
των κλοπών και μάλιστα εκ των έσω –αυτό είναι το μεγάλο πρόβλημα- ενισχύουν,
ισχυροποιούν απολύτως το αίτημα μας για την επανένωση των Γλυπτών στην Αθήνα,
στο Μουσείο της Ακρόπολης.
Και η θέση της χώρας μας, θα
το επαναλάβω για άλλη μια φορά, ήταν και είναι ομόθυμη, σαφής, αμετάκλητη: Δεν
αναγνωρίζει οποιοδήποτε δικαίωμα κυριότητας, νομής και κατοχής των Γλυπτών στο
Βρετανικό Μουσείο, καθώς θεωρούμε ότι είναι προϊόντα καταστροφικής αρπαγής και
κλοπής.
Η Ελλάδα υποχρεούται
συνταγματικά και νομιμοποιείται ηθικά να αξιώνει και να επιδιώκει, με κάθε
νόμιμο και πρόσφορο μέσο, την επιστροφή των γλυπτών και την επανένωση τους στο
Μουσείο της Ακρόπολης. Είναι θέμα ηθικής τάξης και δικαιοσύνης».
Δευτερολογία
Κατά τη δευτερολογία της, η
Υπουργός Πολιτισμού, απαντώντας στον βουλευτή, ανέφερε τα εξής:
«κ. Βουλευτά,
σας ευχαριστώ καταρχήν, για
τα καλά σας λόγια για το άρθρο στην εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ, το οποίο έχει μεταφραστεί
και έχει ήδη περάσει στις αγγλικές εφημερίδες και σήμερα μάλιστα οι New York
Times έχουν ένα πολύ μεγάλο κομμάτι και επιπλέον συνέντευξή μου για το θέμα
αυτό. Όσο για τους Financial Times, αυτό δεν ήταν τόσο άποψη της εφημερίδας,
όσο ήταν μια διαρροή από το ίδιο το Βρετανικό Μουσείο. Και αυτό έγινε γιατί
πολλές φορές ξέρουμε ότι λειτουργεί με τις σκοπιμότητες που λειτουργεί ο
συγκεκριμένος οργανισμός. Η Μελίνα Μερκούρη τότε βεβαίως πήγε στο Λονδίνο και
έθεσε το θέμα στο δικό της επίπεδο, μίλησε και στην Oxford Union το 1986. Επί
της ουσίας όμως, όπως είπα και προηγουμένως, ο σημερινός πρωθυπουργός, ο
Κυριάκος Μητσοτάκης, έθεσε το θέμα στο Βρετανό ομόλογό του. Επομένως από την
πλευρά την ελληνική το θέμα έχει τεθεί στο ανώτατο δυνατό επίπεδο.
Δεν θα κουραστούμε να
επαναλαμβάνουμε δύο πράγματα:
1. Τα παρθενώνεια γλυπτά
βρίσκονται στο Βρετανικό Μουσείο ως προϊόν κλοπής. Επομένως αυτό και μόνο το
γεγονός δεν επιτρέπει να αποδεχθούμε τίποτα από αυτά τα οποία λέει το Βρετανικό
Μουσείο και αυτό είναι κόκκινη γραμμή για εμάς.
2. Το να ανακοινώνεται, μια
στρατηγική ενώ είσαι ακόμα σε φάση διαπραγμάτευσης, αυτό ακυρώνει την ίδια την
στρατηγική. Η κυβέρνηση ακολουθεί την πάγια εθνική θέση.
Η διεκδίκηση των Γλυπτών του
Παρθενώνα έχει ξεκινήσει σχεδόν με την σύσταση του Ελληνικού Κράτους. Δεν
υπάρχει κανείς που να μην αντιλαμβάνεται και το δίκαιο αίτημα και ότι και την
εποχή που συντελέστηκε και σήμερα αντιβαίνει κάθε κανόνα εθνικού και διεθνούς
δικαίου, διεθνείς συμφωνίες και συμβάσεις και τις κοινώς αποδεκτές αρχές και
αντιλήψεις για την προστασία και διαχείριση της πολιτιστικής κληρονομιάς.
Η στάση και η θέση της
Ελλάδας έχει πλέον πάρει διεθνείς διαστάσεις. Εάν η Νιγηρία ακολουθεί μία δική
της γραμμή είναι δικό της θέμα, αλλά το ζήτημα μετά την αποκάλυψη της κλοπής
στο Βρετανικό Μουσείο, έχει απολύτως διεθνοποιηθεί. Μέχρι και τα αυστραλιανά μέσα
και σήμερα αν κάνετε ένα απλό ψάξιμο, ένα γκουγκλάρισμα, θα δείτε ότι υπάρχει
παντού η ελληνική θέση.
Αυτό το οποίο μπορώ να σας πω
είναι ότι, σε καμία περίπτωση η κυβέρνηση δεν θα παρεκκλίνει από τις κόκκινες
γραμμές, σε καμία περίπτωση δεν μπορούμε να δεχτούμε ότι το Βρετανικό Μουσείο,
φροντίζει και φυλάσσει όχι μόνο τις ελληνικές συλλογές, όχι μόνο τα γλυπτά, το
σύνολο των συλλογών. Είναι μείζον θέμα ανεξαρτήτως αν είναι ελληνικές οι
αρχαιότητες ή κινεζικές ή αιγυπτιακές. Είναι μείζον θέμα το να υπάρχει εκ των
έσω κλοπή. Είναι φανερό ότι η συγκεκριμένη κλοπή έχει με κρότο καταρρίψει και
το τελευταίο επιχείρημα του Βρετανικού Μουσείου, αυτό το οποίο είπατε και εσείς
και συμφωνούμε απολύτως και χαίρομαι γιατί μπορούμε όλοι μαζί, είναι ένα θέμα
στο οποίο δεν μπορεί να υπάρχουν αποκλίσεις, να συνεχίσουμε με σθεναρό τρόπο
και επιμονή τη διεκδίκηση».
ΠΗΓΗ: ΥΠΠΟΑ, ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 1.9.2023.
