Οι λατρευτικές τελετές
πραγματοποιούνταν σε δύο περιόδους και διαρκούσαν εννέα ημέρες, σε ανάμνηση της
περιπλάνησης της θεάς Δήμητρας για την αναζήτηση της κόρης της, Περσεφόνης.
Οι λατρευτικές τελετές
πραγματοποιούνταν σε δύο περιόδους:
Την άνοιξη, τον μήνα Μάρτιο,
τον αρχαίο μήνα Ανθεστηριώνα, γινόταν στην Αθήνα η προκαταρκτική μύηση που
περιλάμβανε καθαρμό στον Ιλισό ποταμό. Πρόκειται για τα Μικρά, όπως τα έλεγαν,
τα εν Άγραις Μυστήρια.
Τον Σεπτέμβριο, τον αρχαίο μήνα Βοηδρομιώνα, γίνονταν τα
Μεγάλα Μυστήρια που διαρκούσαν εννέα ημέρες, σε ανάμνηση της περιπλάνησης της
θεάς Δήμητρας για την αναζήτηση της κόρης της, Περσεφόνης.
Ακολουθούσαν ένα συγκεκριμένο
τελετουργικό που συνοπτικά περιλάμβανε τα εξής:
Την παραμονή μεταφέρονταν από
την Ελευσίνα στην Αθήνα τα Ιερά Αντικείμενα με τον Ιεροφάντη και τον Δαδούχο
επί κεφαλής μιας πομπής εφήβων. Αυτά φυλάσσονταν στο «Εν άστει Ελευσίνιον», ένα
μικρό ιερό της Δήμητρας στη βόρεια κλιτύ της Ακρόπολης.
Την επόμενη ημέρα γινόταν η
πρόρρηση της έναρξης των Μυστηρίων, η οποία ονομαζόταν Αγυρμός (δηλαδή
συγκέντρωση των υποψηφίων μυστών). Ο Ιεροκήρυξ καλούσε όσους επιθυμούσαν να
συμμετάσχουν, αποκλείοντας μόνον:
– όσους είχαν βάψει τα χέρια τους με αίμα
και
– όσους δεν κατανοούσαν την ελληνική γλώσσα.
Η δεύτερη ημέρα ονομαζόταν
«Άλαδε Έλασις» από την προτροπή του Κήρυκα «Άλαδε μύσται». Αυτοί που βρίσκονταν
στη διαδικασία της μύησης κατευθύνονταν στη θάλασσα του Φαλήρου, όπου έκαναν
καθαρτήριο λουτρό εξαγνισμού και θυσίαζαν χοιρίδια στη θεά Δήμητρα.
Ακολουθούσε η πομπή των
μυστών, οι οποίοι στεφανωμένοι συνόδευαν τον Ίακχο και τα «Ιερά Αντικείμενα»
κατά την επιστροφή τους από την Αθήνα στην Ελευσίνα, διασχίζοντας την Ιερά Οδό
και καλύπτοντας μια απόσταση περίπου 22 χιλιομέτρων.
Στη διαδρομή έκαναν στάσεις
σε ιερά που συναντούσαν, όπως:
– το ιερό της Αφροδίτης Αφαίας, στο σημερινό
Χαϊδάρι – σ.σ.: αρχαίος Δήμος Έρμου –
καθώς και
– στους Ρειτούς, τις δυο λίμνες, μία μεγάλη και μία μικρή,
αφιερωμένες στη Δήμητρα και την Περσεφόνη αντίστοιχα. Η πομπή προσέγγιζε την
Ελευσίνα καθώς νύχτωνε και οι υποψήφιοι μύστες, κρατώντας ο καθένας από μία
δάδα αναμμένη, εισέρχονταν στο Ιερό. Οι μελετητές υποθέτουν ότι η νύχτα
περνούσε με χορούς γύρω από το «Καλλίχορον φρέαρ».
Και φτάνουμε στην 21η
Βοηδρομιώνος, τη σπουδαιότερη ημέρα των Μυστηρίων. Κατά την παράδοση, ο Κήρυκας
εμφανιζόταν στα Μεγάλα Προπύλαια και φώναζε: «εκάς, εκάς οι βέβηλοι» (μακριά οι
βέβηλοι).
Ακολουθούσε η διαδικασία της
μύησης στον χώρο του ναού της Δήμητρας, στο λεγόμενο Τελεστήριο, που
περιλάμβανε
– τα «δρώμενα» (πιθανά μία αναπαράσταση των παθών της θεάς) – σ.σ.: Αντιγραφή τους αποτελεί η αναπαράσταση των παθων του Ιησού, την Μεγάλη Εβδομάδα!
– τα
«δεικνύμενα» (τα ιερά αντικείμενα που αποκάλυπτε ο Ιεροφάντης)
και
– τα
«λεγόμενα» (κάποιο είδος κατήχησης ή διδασκαλίας).
Η επόμενη νύκτα ήταν
αφιερωμένη στην Εποπτεία, την ανώτατη βαθμίδα μυήσεως. Οι τελετές
ολοκληρώνονταν με την ανατολή της επόμενης ημέρας, της 23ης Βοηδρομιώνος, που
είχε την ονομασία «πλημοχόη» και ήταν αφιερωμένη στην λατρεία των χθόνιων
δυνάμεων και των νεκρών.
Με το τέλος των Μυστηρίων, οι
μυημένοι έχοντας ζήσει μία μοναδική εμπειρία που ενεργοποιούσε το σώμα, την
ψυχή και το πνεύμα τους, αντιλαμβάνονταν το αέναο σχήμα της εναλλαγής της ζωής
με τον θάνατο, συμφιλιώνονταν με την ιδέα του και δημιουργούσαν ελπίδες για τη
μεταθανάτια τύχη τους.
Τα Ελευσίνια Μυστήρια, έπειτα
από μια μακρόχρονη και λαμπρή πορεία ανά τους αιώνες, καταργήθηκαν οριστικά στα
χριστιανικά χρόνια, ο μύθος τους όμως παραμένει αναλλοίωτος έως τις μέρες μας.
ΠΗΓΗ: ΕΦΑ ΔΥΤΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ,
ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 1.3.2021.
