Του Γιώργου Λεκάκη
Για πρώτη φορά στην προϊσλαμική πρώιμη περίοδο της τουρκικής ιστορίας, ευρέθη επιγραφή που γράφει την λέξη «Τούρκος» (συγκεκριμένα «ΤΟΥΡΚΟΠΟΛ – [ΤΟΥΡΚΟΠΟΥΛΟ] > Τούρκογλου» και είναι γραμμένη στο ελληνικό αλφάβητο!!! Ευρέθη στον ανασκαφικό χώρο της αρχαίας ελληνικής πόλεως Σόατρα (νυν παραφρασμένα… Σαβάτρα)[1] της Λυκαονίας, στο Εικόνιο (και όχι… Ικόνιο) της Ανατολίας, στην έκταση που κατέχει νυν η Τουρκία!!!
Η επιγραφή του 10ου – 11ου αιώνα μ.Χ.[2] αποτελεί απόδειξη τουρκικής παρουσίας στην Ανατολία πριν από το 1071, είπε ο επί κεφαλής της ανασκαφής, αναπληρωτής καθηγητής İ. Işık, είπε: «Türkopol σημαίνει Türkoğlu (γιος Τούρκου) στα τουρκικά. Είναι η πρώτη επιγραφή που βρέθηκε με αυτόν τον τρόπο στην Ανατολία. – Σημ.: Το “τουρκικό” επίθημα pol προέρχεται επίσης από το ελληνικό πολ- > πουλί > κατάληξη -πουλος. Ο Έλλην συνηθίζει να λέει το παιδί “πουλί”.
«Αυτά είναι στοιχεία που δείχνουν την παρουσία εκχριστιανισμένων Τούρκων εδώ πριν από την μάχη του Μάντζικερτ το 1071, δηλαδή πριν έρθει το ισλαμ», είπε.
Οι ανασκαφές πραγματοποιήθηκαν από το Πανεπιστήμιο Selçuk υπό την διεύθυνση του αναπληρωτή καθηγητή İ. Işık στην αρχαία πόλη Savatra στην περιοχή Γυαλί / Yaglï / Yağbayat / Yalïbayat της συνοικίας Karatay.
Ο κ. Işık είπε επίσης: «Η επιγραφή προήλθε από ένα κάστρο που ανήκει στην αρχαία πόλη Σόατρα. Το κάστρο αυτό χρησιμοποιήθηκε μέχρι την βυζαντινή περίοδο. Αν κοιτάξουμε το αρχιτεκτονικό μέρος, πρόκειται για την τμήμα ναού της βυζαντινής περιόδου. Αυτό είναι ένα αρχιτεκτονικό στοιχείο που συναντάται σε θρησκευτικά κτήρια. Όταν το βλέπουμε από χρονική άποψη, νομίζουμε ότι συμπίπτει με τον 10ο ή 11ο αιώνα μ.Χ. Όταν κοιτάμε το περιεχόμενο, ανήκει στους προ-ισλαμ Τούρκους. Αυτό είναι ένα σημάδι που αποκαλύπτει την ύπαρξη των Τούρκων που ασπάστηκαν τον χριστιανισμό πριν εξισλαμιστούν. Αυτό συνέβη την βυζαντινή περίοδο», είπε.
Και συνεχίζει: «Η ανακάλυψη της γραφής ΤΟΥΡΚΟΠΟΛ είναι πολύ σημαντική για εμάς. ΤΟΥΡΚΟΠΟΛ σημαίνει Türkoğlu στα τουρκικά. Είναι ένας σημαντικός δείκτης που αποδεικνύει την παρουσία Τούρκων στρατιωτών στον βυζαντινό στρατό. Από αυτή την άποψη, είναι πολύ σημαντικό για εμάς να πούμε πως και Τούρκοι στάθμευαν εδώ, αυτήν την περίοδο, και ότι υπήρχαν μέσα και γύρω από την αρχαία πόλη της Σόατρα».
Μιλώντας για την σημασία της αρχαίας πόλης της Σόατρα, ο αναπληρωτής καθηγητής Işık συνέχισε: «Πρόκειται για μια περιοχή στρατιωτικής φρουράς. Το Εθνικό Πάρκο Bozdağ είναι ένα πεδίο προσανατολισμένο στον άξονα βορρά-νότου, που συνεχίζει από την περιοχή Altınekin μέχρι τα σύνορα του Karatay. Πραγματοποιήσαμε μια επιφανειακή έρευνα εδώ για 6 χρόνια. Αυτή η περιοχή, η οποία περιλαμβάνει τα ανατολικά σύνορα του Εικονίου και χρησιμεύει ως προστατευτικός χώρος, είναι γεμάτη με πολλές κατοικημένες περιοχές που βρίσκονται τόσο για την διατήρηση της δημόσιας τάξης, όσο και για την διασφάλιση της ασφάλειας του διερχομένου εμπορίου. Επομένως, μπορούμε να πούμε ότι είναι ένα μέρος όπου συναντώνται διαφορετικοί πολιτισμοί. Φυσικά, πρόκειται για μια σημαντική περιοχή από άποψη στρατηγική, σημαντικών δρόμων και στρατιωτικών αρχηγείων».
Ήδη βέβαια τουρκικά ΜΜΕ αλλοιώνουν την πρώτη ανακοίνωση, που μιλούσε για ελληνικό αλφάβητο – ΔΕΙΤΕ το παρακάτω:
ΡΟΥΝΙΚΟ ΑΛΦΑΒΗΤΟ!
Ευρέθησαν άλλες δυο επιγραφές, τουρκικού ενδιαφέροντος, με κείμενα προσευχής, το ένα είναι θρησκευτικό και το άλλο θεραπευτικό κείμενο για την θεραπεία ασθενειών.
ΠΗΓΗ: Γ. Λεκάκης «Η άγνωστη Μ. Ασία». «An inscription containing the Turk name was discovered for the first time in Anatolia», Arkeonews, 4.9.2022. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 4.9.2022.
Επίσης, εδώ ευρέθησαν τάφοι περισσότερων από 40 παιδιών, σε ένα νεκροταφείο του 5ου αιώνα μ.Χ. στην θέση της αρχαίας πόλεως. Το παιδικό νεκροταφείο αποκαλύφθηκε κοντά στα θεμέλια μιας εκκλησίας με ψηφιδωτά δάπεδα. «Συναντήσαμε δύο διαφορετικές τυπολογίες ταφής, όσον αφορά τον προσανατολισμό ανατολής-δύσης, που αποτελούνταν από θαλαμωτούς τάφους και τάφους από κεραμίδια», εδήλωσε ο κ. I. Işik (του Πανεπιστημίου Selçuk). «Εντοπίσαμε ένα παιδικό νεκροταφείο, που αποτελείται κυρίως από μη ενήλικα άτομα, που κυμαίνονται από έμβρυα έως περίπου 13-14 ετών! Μερικοί από τους τάφους περιείχαν τα λείψανα πολλών ανθρώπων», πρόσθεσε. Στις ταφές βρέθηκαν επίσης νομίσματα, δακτυλίδια και σκουλαρίκια. Ο κ. Işik και οι συνεργάτες του θα συνεχίσουν να εξερευνούν την περιοχή.
ΠΗΓΗ: Hurriyet Daily News. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 18.9.2023.
ΣΗΜΕΙΩΣΙΣ:
[1] Πολύ λίγα είναι γνωστά για αυτήν την αρχαία ελληνική πόλη της Λυκαονίας. Αναφέρεται από τον Στράβωνα, τον Πτολεμαίο, τον Ιεροκλή και τον χάρτη Tabula Peutingeriana.
Το «ελληνική» τεμηριώνεται και από το πέτρινο αρχαίο θέατρο που έχει βρεθεί σε αυτήν. Μόνο οι αρχαίες ελληνικές πόλεις είχαν θέατρα, και δη πέτρινα.
Λίγα επίσης και τα νομίσματά της που έχουν διατηρηθεί. Σε αυτά το όνομά εμφανίζεται ως ΣΟΑΤΡΑ, ΣΑΒΑΤΡΑ και Sabatra» στον παραπάνω χάρτη.
Η πόλη βρισκόταν σε μια άνυδρη περιοχή στον εμπορικό δρόμο Λαοδίκειας (Laodicea Combusta νυν παραφρασμένα… Ladik) προς την Αρχελαΐδα (νυν Aksaray), κοντά στο χωριό Souverek. Κατά τον W. M. Ramsay 4 ώρες νοτιοδυτικά του Eskil. Σύμφωνα με τον Müller, κοντά στο Djelil, μεταξύ Obrouklou / Obrouk, και Sultan Khan.
Αναφέρονται δύο επίσκοποι της Σοάτρας: Ο Αριστοφάνης (παρών στην Α’ Οικουμενική Σύνοδο της Κωνσταντινούπολης το 381 μ.Χ.) και ο Ευστάθιος (επί εποχής της Συνόδου της Χαλκηδόνας, 451, αναφέρεται από τον μητροπολίτη Εικονίου Ονησιφόρο, ο οποίος υπέγραψε τα Πρακτικά της) – βλ. Le Quien Michel «Dioecesis Asiana», Oriens Christianus vol. Tomus Primus, Typographia Regia, Παρίσι, 1740. Τα ελληνικά Notitiae episcopatuum αναφέρουν την έδρα μέχρι τον 13ο αιώνα. Σήμερα, ως Sauatra για τους Ρωμαίους, παραμένει ρωμαιοκαθολικό τιτουλάριο, suffragan / σουφραγκός (βοηθός επισκόπου) της Αρχιεπισκοπής Ικονίου, στο ύπουλο παιγνίδι που παίζει το Βατικανό στην περιοχή!… (Όταν κοιμάσαι, άλλος γράφει ιστορία). Η έδρα ήταν κενή από τις 2.2.1964. Μέχρι τώρα υπήρχαν δύο ιδιοκτήτες: ο καπουτσίνος A.-M.-E. Jarosseau, αποστολικός εφημέριος του Galla στην Αιθιοπία και ο J.-M. Mazé, ιεραπόστολος M.E.P., αποστολικός εφημέριος του Hưng Hóa στο Βιετνάμ – ΠΗΓΗ: Γ. Λεκάκης «Η άγνωστη Μ. Ασία».
[2] Σε ένα μικρό χάλκινο νόμισμα, τέλους του 6ου ή των αρχών του 7ου αιώνα μ.Χ., που βρέθηκε σε μια αρχαία τοποθεσία κοντά στην νυν Τασκένδη, στην ιστορική περιοχή του Cach, διαβάστηκε «Turk-Kagan», γραμμένη στην σογδιανή γλώσσα. Έχουν πλέον εντοπιστεί περισσότεροι από 20 τύποι νομισμάτων, που αποδίδονται στο Δυτικό Χαγανάτο Γκοκτούρκ, με μερικούς τίτλους όπως Jabgu, Cabgu-Kagan και Kagan. Αλλά δύο νομίσματα (580 – 610 μ.Χ), που βρέθηκαν στην Τασκένδη, περιλαμβάνουν τον μοναδικά σημαντικό όρο “Turk-Kagan” (παραπάνω φωτογραφία). Αυτό αναδιαμορφώνει την κατανόηση των αρχαιολόγων για τον πρώιμο τουρκικό πολιτισμό. Σύμφωνα με τον αρχαιολόγο G. Babayarov της Ακαδημίας Επιστημών του Ουζμπεκιστάν, το αντικείμενο του είναι σφραγισμένο με αυτήν την φράση [“kagan” = κυβερνήτης χαγανάτου]. Η χρήση της λέξης “Τούρκος” εδώ, υποδηλώνει την αρχαιότερη γνωστή αναφορά στην εθνοτική τουρκική ταυτότητα. (Προηγουμένως, η παλαιότερη γνωστή εμφάνιση του όρου «Τούρκος» προερχόταν από μογγολικές επιγραφές του 8ου αιώνα). Πιστεύεται ότι το νόμισμα κόπηκε από τους απογόνους του Istemi kagan, κατά την περίοδο του Δυτικού Gokturk Khaganate, το οποίο έλεγχε τμήματα της κοιλάδας Fergana, που περιλαμβάνονται στο σύγχρονο Ουζμπεκιστάν. Οι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι οι Gokturks / Γκιοκτούρκοι ήταν καθαρά νομαδικοί και επομένως είχαν μικρή ανάγκη για μια οικονομία βασισμένη στα νομίσματα. Το νόμισμα που ανακαλύφθηκε προσφάτως φαίνεται να έρχεται σε αντίθεση με αυτές τις θεωρίες. «Αυτή η ανακάλυψη αμφισβητεί την παραδοσιακή εικόνα των Γκιοκτούρκων ως νομάδων», είπε ο κ. Μπαμπαγιάροφ. «Δείχνει ότι είχαν αστικούς οικισμούς, μια κυρίαρχη ελίτ και ακόμη και νομισματική κυκλοφορία». – ΠΗΓΗ: “First coin to mention ‘Turk’? Tashkent find sheds new light on history”, Türkiye Today, ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 15.5.2025. Γ. Λεκάκης «Η άγνωστη Μ. Ασία».
