Το μεγαλόσωμο και μεγαλοκέρατο ελάφι της Λέρου, σε αγγείο του 625 π.Χ. – Άνθρωποι και ελάφια-γίγαντες και στην Ικαρία! – του Γ. Λεκάκη

Του Γιώργου Λεκάκη

Απ’ αυτήν εδώ την στήλη, έγραφα για τα ελάφια του Αιγαίου, και την ανάγκη διατηρήσεως και συντηρήσεως του είδους.[1]

Σαφώς και έχουμε παραστάσεις ελαφιών και ελαφοκυνηγιών από τα σπήλαια, από βραχογραφίες, κλπ. τουλάχιστον 20.000 χρόνια πριν από σήμερα…

Αλλά, όσον αφορά την θάλασσά μας, το Αιγαίο, μια αρχαιοτάτη μαρτυρία γι’ αυτά, υπάρχει σε ένα κεραμικό πλακίδιο, του 625 π.Χ. περίπου, που ευρέθη στην πόλη Ναύκρατι της Αιγύπτου. Εκεί είχε μεταφερθεί από την Λέρο της Δωδεκανήσου! Έτσι αποδεικνύεται αρχαιοτάτη εμπορική και πολιτιστική σχέση της ελληνίδος νήσου, με την Αίγυπτο.

Το θραύσμα του αγγείου εικονίζει ωραιότατα και με εκπληκτική γραμμή ένα μεγαλόσωμο ελάφι, με τεράστια κέρατα[2], την στιγμή που βόσκει. Μόνο τα πίσω πόδια του ελαφιού λείπουν… Στο θαμπό καφέ-πορτοκαλί σώμα του αγγείου ανιχνεύθηκε και μεγάλη ποσότητα χρυσού! Οι διαστάσεις του θραύσματος είναι 1,4 εκατ. ύψος, επί 9,7 εκατ. πλάτος, 6,3 εκατ. μήκος. Το πάχος του κεραμικού είναι 0,7 εκατ.

Την ανάλυση του πηλού έχει κάνει ο Hans Mommsen στην Βόννη. Έδειξε ότι ο πηλός προέρχεται από την περιοχή Δωδεκανήσου, μάλλον από την Λέρο (και με μικρότερες πιθανότητες από την Κω ή την Κάλυμνο), απ’ όπου προέρχονται και πολλά αγγεία που ευρέθησαν στην Μίλητο. Έτσι επιβεβαιώνονται οι πληροφορίες ότι η πόλις Ναύκρατις, ελληνικό ίδρυμα (φαίνεται άλλωστε από το όνομά της), ιδρύθη στα μέσα του 7^ου αι. π.Χ. από Μιλησίους μισθοφόρους, τους οποίους εγκατέλειψε στην περιοχή ο φιλέλλην φαραώ Ψαμμήτιχος Α΄ και προφανώς τους εχρύσωσε! Έτσι διαψεύδεται ο Ηρόδοτος – αν και αιγυπτιομανής – που ήθελε την Ναύκρατι, να ιδρύεται το 550 π.Χ. Εκτός από τους Μιλησίους στην κατοίκηση της πόλεως συμμετείχαν και άλλες – κυρίως ιωνικές – πόλεις, οι ισχυρότερες ναυτικές δυνάμεις της εποχής, όπως η Χίος, η Φώκαια, η Ρόδος, η Κνίδος, η Αλικαρνασσός, κ.ά. Η Σαΐς, η Ναύκρατις και η Κυρήνη, ήταν τα σπουδαιότερα εμπορικά κέντρα της βορειο-αφρικανικής ακτής, και όλα ελληνικά. Οι μεγάλες αυτές πόλεις (όπως και οι Συρακούσες, Μεσσήνη, Τέως, Μασσαλία, κ.ά.) είχαν αριστοκρατικά πολιτεύματα. Υπήρχαν 600 ισόβιοι άρχοντες, οι τιμούχοι, με καταγωγή από πλούσιες και επιφανείς οικογένειες, αλλά δεν έφθανε μόνον αυτό: Έπρεπε να είναι νυμφευμένοι και να έχουν παιδιά! Αυτοί είχαν δικαστικά και θρησκευτικά καθήκοντα στις πόλεις αυτές… Άλλωστε, κατά τον δρ. Β. Αποστολίδη (1827–1910) οι πρώτοι Έλληνες κατέφθασαν στην αρχαία Αίγυπτο περί το 3800 π.Χ. και ήσαν οι Δαναοί που ονομάσθηκαν εκεί Χανεμπού.[3]

Το εν λόγω θραύσμα, λοιπόν, ευρέθη σε ανασκαφές στην Κάτω Αίγυπτο, της χώρας που κείται υπτίως του Αιγαίου, την περίοδο 1884-1885 και έφθασε στο Βρετανικό Μουσείο το 1886, απ’ όταν και το κατέχει (με αρ. 1886,0401.1271). Τότε διενεργούσε εκεί ανασκαφές ο πολυγραφότατος αρχαιολόγος, αιγυπτιολόγος, παλαιοπαθολόγος και μελετητής (και) του Στόουνχετζ, προτεστάντης εβραϊκής καταγωγής, σερ Ο. Μ. Φλάιντερς Πέτρι (1853 – 1942)[4], κοντά στο Nebireh, στην διώρυγα του Abu-Dibab, 75 χλμ. ΝΑ. της Αλεξάνδρειας. Στην πρωτεύουσα του ομωνύμου νομού επί του Δέλτα του Νείλου ήλθαν στο φως πολλοί αρχαίοι ελληνικοί ναοί (του Απόλλωνος, του Διός, της Αθηνάς, του Άμμωνος – αν και ήταν πόλις της θεάς Αφροδίτης), παλαίστρα, ακρόπολις και μια «βιοτεχνία φυλακτών». Αλλά φευ, σήμερα ο αρχαιολογικός χώρος – πατρίδος του Αθήναιου, συγγραφέως των «Δειπνοσοφιστών» – αυτής της σπουδαίας και κομβικής ελληνικής πόλεως κατακλύζεται από τα νερά μιας λίμνης!.. Η πόλις ανέπτυξε πολύ την κεραμική της. Τα «ναυκρατικά αγγεία» έχουν… «ονομασία προέλευσης», και την βάση τους στα ροδιακά. Η σχέσις Αιγαίου-Δωδεκανήσων-Αιγύπτου, είναι ολοφάνερη.

Αυτό που έχει πολύ μεγάλη σημασία, είναι η πιστοποίησις ελαφιών και η εικόνα τους στα Δωδεκάνησα, ήδη από τον 7^ο αι. π.Χ.! Και για τούτο το αρθρίδιον αυτό.

Άνθρωποι και ελάφια-γίγαντες και στην Ικαρία!

Την ύπαρξη ελαφιών-γιγάντων στο Αιγαίο έχει πιστοποιήσει και ο αρχαιολόγος κ. Θέμις Κατσαρός, με ευρήματά του στην νήσο Ικαρία. Εκεί ηύρε τρία δόντια ελαφιού, το καθένα των οποίων ήταν περίπου 6 Χ 9 εκατ. και χρονολογήθηκαν από τον κ. Μελέτη, στο 9000 π.Χ. Υπάρχουν φωτογραφία βέβαια στο βιβλίο του «Ικαριακά Σύμμεικτα». Εξετέθησαν στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Ικαρίας, αλλά μετά την «ανακαίνισή» του, έμαθα ότι δεν ξαναεκτέθηκαν…

Ο ίδιος αρχαιολόγος έχει καταγράψει τις παραδόσεις των κατοίκων του χωριού Προεσπέρα, της Δυτικής Ικαρίας, που μιλούσαν για τους… «Σαραντάπηχους», δηλ. κάποιους γίγαντες, και έλεγαν πως οι τάφοι τους όλοι ήσαν πάνω από 2 μ. ο καθείς! Φυσικά και πάλι απ’ αυτήν την υπόθεση δεν… σώζονται ορατά τεκμήρια…

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

• Petrie Fl. «Naukratis. Ares Publications», Σικάγο, 1886, 1888 και 1992.
• Schlotzhauer και Villing, 2006, σελ. 55, τ. 1, σελ. 60 εικ. 25.
• Mommsen, von Haugwitz, Jöhrens, «Herkunftsbestimmung von Amphoren mit gestempelten Henkeln aus den Grabungen von Milet durch Neutronaktivierungsanalyse», Archäologischer Anzeiger, 2010, αρ. 1, σελ. 47-60.
• Villing et al 2013-2015, GS.374.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

[1] βλ. άρθρα Γ. Λεκάκη «Τα ελάφια του Αιγαίου. Προσοχή στα ελάφια της Λήμνου! Ελάφια στο Αιγαίο, εκατομμύρια χρόνια πριν», 15.11.2011 και λίγο αργότερα «Ασθενοφόρο συγκρούσθηκε με ελάφι στην Ρόδο και το σκότωσε», 21.2.2012, αμφότερα εδημοσιεύθησαν στην στήλη «Χρονοτοπία», της εφημ. «Χρόνος».

[2] Οι μεγαλόκεροι έλαφοι ζούσαν πριν 70.000 χρόνια. Αυτοί ήσαν και μεγαλοστέινοι, σχεδόν διπλάσιοι σε ύψος από έναν ενήλικα άνδρα (είχαν ύψος 4 μ.).

^[3] βλ. Β. Αποστολίδη «Essai sur l’hellenisme egyptien et ses rapports avec l’hellenisme classique et l’hellenisme moderne», τ. α’ «L’hellenisme sous l’Ancien et le Moyen Empire, 1er Fascicule», εκδ. H. Welter, Παρίσιοι, 1898. Μια υπόθεσή που συζητείται και από τον Πέτρι στο βιβλίο του «The Structure of Herodotus », τ. β, στο «The Journal of Hellenic Studies», vol. 28, 1908, σελ. 275-276

[4] Ο Πέτρι σχετίζεται και με «περίεργα» ευρήματα, που αγγίζουν τον κόσμο της μεταφυσικής και της παραφυσικής. Λέγεται πως εάν αποκαλυφθούν τα όσα «φυγάδευσε» από την Αίγυπτο στην Ιερουσαλήμ, θα αλλάξει ο ρους της αιγυπτιακής, τουλάχιστον, Ιστορίας. Κάποια απ’ αυτά, που ευρέθησαν στην οικία του Φλ. Πέτρι στην Ιερουσαλήμ, φυγαδεύθηκαν προς το Μουσείο Ροκφέλλερ, της γνωστής – γερμανοεβραϊκής καταγωγής – αμερικανικής οικογενείας – Δείτε το ΕΔΩ. Ο Φλ. Πέτρι έφερε στο φως πλήθος παπύρων με αρχαία ελληνικά κείμενα, τα οποία «συνόδευαν» τις αιγυπτιακές μούμιες στην μετά θάνατον ζωή. Αγόραζε ό,τι θεωρούσε σπουδαίο αρχαίο εύρημα και το μετέφερε στο Λονδίνο. Το δε Μουσείο «Petrie, of Egyptian Archaeology», διαθέτει 80.000 ευρήματα από Αίγυπτο και Σουδάν!