Του Γιώργου Λεκάκη
Ο αρχαίος ελληνικός κόσμος
υποδηλώνει μια πιο λεπτή και στενή σχέση μεταξύ σεισμικών ρηγμάτων και ανθρώπινων
οικισμών.
Οι αρχαίοι Έλληνες μπορεί να
λάτρευαν τους σεισμούς…
Οι σεισμοί έπαιξαν ρόλο στην
ζωή των αρχαίων Ελλήνων…
Απέδιδαν πολιτιστική σημασία
στο έδαφος που κουνήθηκε από τους σεισμούς…
Οι ρωγμές (σεισμών – ηφαιστείων – έργα του Ποσειδώνος και του Ηφαίστου) απελευθέρωναν
φυσικές πηγές νερού. Και το καθαρό νερό περιλαμβανόταν σε ορισμένες αρχαίες
τελετουργίες, καθαρμούς, κλπ. O ρόλος των φυσικών πηγών ήταν ζωτικός, καθαρτικός (αναζωογόνηση – αναγέννηση), θρησκευτικός
και θεραπευτικός για τους αρχαίους Έλληνες. Οι ιαματικές πηγές των ρηγμάτων «ίσως
βοήθησαν στον εντοπισμό των αναδυόμενων “κόμβων” των αρχαίων ελληνικών πόλεων».
– ΔΙΑΒΑΣΤΕ επίσης: Γ. Λεκάκης «Οι 755 έως τώρα γνωστές ιαματικές πηγές της Ελλάδος».
Ο Iain Stewart (του
Πανεπιστημίου του Plymouth) προτείνει ότι αρχαίοι ναοί – και άλλες σημαντικές
κατασκευές – στην περιοχή του Αιγαίου, μπορεί να έχουν χτιστεί επάνω από τις
γραμμές των ρηγμάτων, προκειμένου να δημιουργηθεί μια σύνδεση με τον Κάτω Κόσμο.
Αναθηματικές κόγχες, γλυπτά,
ανάγλυφα και επιγραφές επί ρηγμάτων υποδηλώνουν ότι σημαντικά ιερά, ιδιαίτερα
εκείνα με χρησμικές λειτουργίες, ίσως έχουν κτισθεί σκοπίμως επάνω από ενεργά ίχνη
ρήγματος και να λατρεύονταν ως άμεσες συνδέσεις με το χθόνιο βασίλειο (τον «Κάτω Κόσμο»).
Οι Μυκήνες, η Έφεσος, η
Κνίδος, η Ιεράπολη[1] το
Ηραίον[2]
Περαχώρας Λουτρακίου, εκτίσθησαν όλες πάνω σε ρήγματα, εξήγησε ο κ. Στιούαρτ.
Και ο ναός του Απόλλωνος στους Δελφούς, γνωστός για το μαντείο του, κατασκευάσθηκε
επάνω από ένα σημείο, που πιστεύεται ότι ήταν ο Ομφαλός, το κέντρο του κόσμου.
 |
| Ο ναός της Αθηνάς, ο Θόλος, ο βωμός. Ο χώρος ομοιάζει με αποτύπωμα ανθρωπίνου πέλματος (σανδαλιού). Σαν να πάτησε εκεί κάποιος γίγαντας ή θεός! Και επί χριστιανισμού λατρεύτηκαν τέτοιοι χώροι, ως το “πάτημα της Παναγίας”, κ.ά. αγίων. Ακόμη και σήμερα η καθίζηση από σεισμό λέγεται “πάτημα”, “βουλιαγμένη” από τον ελληνικό λαό. Map of the lower sanctuary of Delphi, central Greece, where a recent fault break cuts through the oldest temples and altars inside the shrine of Athena. Much of this damage occurred in the earthquake of 373 BC, which caused widespread destruction at Delphi and which necessitated the reconstruction of the sanctuary. The new temple of Athena was relocated a few tens of metres further west along the fault trace. Redrawn from Piccardi (2000, Fig. 4). |
Δεν
κατασκευάσθηκαν απλώς κοντά σε ρήγματα, είναι κτισμένες ακριβώς επάνω τους! Περιφερειακά
του Αιγαίου, το κατανεμημένο δίκτυο τεκτονικών ρηγμάτων, με τα κυκλοφορούντα
γεωθερμικά ύδατα και την βαθειά απαέρωση του Αιγαίου, θέτει το τεκτονικό
πλαίσιο για τις πηγές και τα αέρια, που εμποτίζουν τον αρχαίο ελληνικό Κάτω Κόσμο των άντρων, των χασμάτων, των θαλάμων και των ιερών σπηλαίων…
Τα σεισμικά ρήγματα λειτουργούν
ως ασβεστολιθικές επάλξεις επάνω στις οποίες κατασκευάσθηκαν οχυρώσεις,
ακροπόλεις, ναοί. Και τα υποκείμενα ρήγματα ήταν οι προτιμώμενες διαδρομές για
την κίνηση και την έξοδο των υπόγειων υδάτων!
 |
| (a) View looking west toward the the principal fault plane (F) at Delphi. (b) A close of up of the fault plane (F) showing the polished and grooved surface, adorned enigmatic rock-cut niches (c). |
«Οι σεισμοί παρήγαγαν την ιερή πηγή του ναού και μεθυστικά αέρια προέρχονταν από την γραμμή του ρήγματος. Το συγκρότημα του ναού
ξανακτίσθηκε στην ίδια τοποθεσία, αφού κατεστράφη από σεισμό το 373 π.Χ. Το
σεισμικό ρήγμα είναι ενδημικό στον καρστικό κόσμο του Αιγαίου. Για περισσότερα
από 30 χρόνια, με γοητεύει ο ρόλος που έπαιξαν οι σεισμοί στην διαμόρφωση του
τοπίου. Αλλά πάντα πίστευα ότι είναι κάτι περισσότερο από σύμπτωση το ότι
πολλές σημαντικές τοποθεσίες ευρίσκονται ακριβώς επάνω από τις γραμμές των ρηγμάτων,
που δημιουργούνται από την σεισμική δραστηριότητα. Οι αρχαίοι Έλληνες έδιναν
μεγάλη αξία στις ιαματικές πηγές, που ξεκλείδωσαν οι σεισμοί. Αλλά ίσως η
οικοδόμηση ναών και πόλεων κοντά σε αυτές τις τοποθεσίες ήταν πιο συστηματική
από ό,τι πιστευόταν προηγουμένως. Δεν λέω ότι κάθε ιερός χώρος στην αρχαία
Ελλάδα κτίσθηκε σε μια γραμμή ρήγματος. Οι αρχαίοι Έλληνες ήταν απίστευτα
έξυπνοι άνθρωποι και πιστεύω ότι θα είχαν αναγνωρίσει αυτήν την σημασία των
σεισμών», λέει.
 |
| Στην “βουλιαγμένη” Λουτρακίου. |
Η πιθανότητα ότι τα σεισμικά
ρήγματα μπορεί να αποτελούσαν το υπομόχλιο σημαντικών ιερών τόπων, σημαίνει
ότι, παρ’ όλην την προφανή καταστροφικότητά τους, οι σεισμοί μπορεί να είχαν
μια ανομολόγητη πολιτιστική σημασία στην ελληνική αρχαιότητα…
ΠΗΓΗ: S. Stewart, Luigi Piccardi «Seismic
faults and sacred sanctuaries in Aegean antiquity», Proceedings of the
Geologists’ Association, Volume 128, Issues 5–6, October 2017, Science Direct, σελ. 711-721. El. Glowatz «Did
Ancient Greece Worship Earthquakes? Sacred Sites Built On Fault Lines», The
International Business Times, 9.12.2017. ΑΡΧΕΙΟΝ
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 10.12.2017.
[1] Γνωστή για το ναό του Απόλλωνος και το Πλουτώνιο Ιερό
της.
[2] Ο βόρειος τοίχος του ναού της Ακραίας Ήρας έχει
εξαρθρωθεί κατά μερικές δεκάδες εκατοστά «…επειδή το δυτικό τμήμα του κτηρίου
έχει γλιστρήσει προς τα νότια κατά την διάρκεια ενός σεισμού. Οι ανατολικότερες
πέτρες του δυτικού τμήματος έχουν γείρει προς τα πάνω από σεισμό και ολόκληρο
το ανατολικό τμήμα, κανένα από τα οποία δεν είναι στρωμένο σε βράχο, μπορεί
κάλλιστα να έχει μετατοπιστεί ελαφρά» – βλ. Payne, 1940.
