Νησί της Βαλτικής κατοικείται 9.000 χρόνια, με «τάφους για σκάφη», και ανθρώπους να συνυπάρχουν με οικόσιτους λύκους – του Γ. Λεκάκη

Του Γιώργου Λεκάκη

Το πεδινό νησί Stora Karlsö απέχει 6 χλμ. από την δυτική ακτή της Γης των Θεών (Γκότλαντ- σχετικό ελληνικό τοπωνύμιο: Γύθειο[2]) της Eksta Σουηδίας, στον 57^ο παράλληλο [57°17′1″N 17°58′19″E] της Βαλτικής Θάλασσας. Έχει περιφέρεια περίπου 6,3 χλμ. – έκταση 2,5 τ.χλμ.

Είναι γνωστό για την πλούσια ορνιθοπανίδα του και την χλωρίδα του (έχει πολλές ορχιδέες).

• ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ περι ΣΟΥΗΔΙΑΣ, ΕΔΩ.

Κατοικήθηκε πριν από 9.000 χρόνια, από κυνηγούς φώκιας και ψαράδες. Πολλά από τα ερείπια αυτής της Λίθινης Εποχής έχουν βρεθεί στο μεγάλο σπήλαιο Stora Förvar (παρακάτω φωτ.).

Ανακαλύφθηκε το 1887, ανασκάφηκε το 1888-1893, από τους L. Kolmodin και H. Stolpe και βρέθηκαν έως και 7.000 ευρήματα, κυρίως από την Νεολιθική περίοδο.

Από την ανασκαφή του σπηλαίου, του 1891.

Το πολιτιστικό στρώμα είναι περίπου 4 μ. Αποδείχθηκε ότι το μεγαλύτερο μέρος του πολιτιστικού στρώματος ήταν της Εποχής του Λίθου. Στα ανώτερα στρώματα υπήρχαν αντικείμενα από τις Εποχές Χαλκού, Σιδήρου, ακόμη και από τον Μεσαίωνα. Μεταξύ των ευρημάτων υπήρχαν ποσότητες κεραμικής και οστών ζώων (χοίρων και βοοειδών) και ανθρώπινα οστά. Μεταξύ των εργαλείων ήταν άκρες καμακιών από κόκκαλα και κέρατα, που πιθανώς χρησιμοποιούνταν για κυνήγι φώκιας. Το σπήλαιο μπορεί να χρησιμοποιήθηκε εναλλάξ ως κατοικία και ως χώρος απόρριψης σκουπιδιών.[1]

Από την Εποχή του Χαλκού, στο νησί ανεγέρθηκαν αρκετοί αινιγματικοί λιθοσωροί (παραπάνω φωτ.). Στο υψηλότερο σημείο του νησιού (υψ. 51 μ.) βρίσκεται το Ρόζου. Στην μέση του σωρού φυτρώνει η «μελάσα του Λινναίου», από την ταξειδιωτική περιγραφή του Κ. φον Λινναίου το 1741. Στην νότια πλευρά του νησιού βρίσκεται ο λιθοσωρός Εποχής Χαλκού, Λαουφάργκι, με πολύ καλά διατηρημένο πέτρινο τοίχο. Οι λιθοσωροί αυτοί είναι περίπου 3.000 χρόνων!

Υπάρχουν επίσης 70 αρχαίοι τάφοι από την Εποχή του Σιδήρου. Κοντά στο Norderhamn – στην βόρεια πλευρά του νησιού – υπάρχει μια σειρά από «βαθουλώματα» σε σχήμα βεντάλιας. Ήταν δύσκολο να ερμηνευτούν. Αλλά μια θεωρία είναι ότι πρόκειται για «τάφους σκαφών» ή «κρεβάτια ανάπαυσης των σκαφών», όπου “ξεκουράζονταν” τα σκάφη όταν αποσύρονταν από την ενεργό δράση – κατά κάποιον τρόπο ιερό όπου οι ψαράδες και οι ναυτικοί(**) τιμούσαν τα σκάφη! – έθιμο που απαντάται και αλλαχού! Αυτό έχει ιδιαιτέρα αξία, εάν αναλογιστούμε πως από εδώ πέρασαν οι άριστοι των ναυτών, οι Αργοναύτες(**) και ίσως και ο Οδυσσευς (> Odensse)!

Κατά τον Μεσαίωνα, γινόταν εντατική λατόμευση για το περιζήτητο «ροζ μάρμαρο Karlsö» (για εκκλησιαστικά κτήρια του Γκότλαντ, κ.ά.).

ΤΩΡΑ, μια διεθνής ομάδα επιστημόνων βρήκε ότι οι άνθρωποι ίσως μετέφεραν και ευρασιατικούς γκρίζους λύκους στο νησί, πριν από 5.000 χρόνια! – ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ περι ΛΥΚΟΥ, ΕΔΩ. Το νησί, δεν έχει γηγενή θηλαστικά. Η ανάλυση των λειψάνων δύο κυνιδων δεν βρήκε στοιχεία καταγωγής εκ σκύλων – δηλ. κοινή καταγωγή με οικόσιτα σκυλιά της γενεαλογίας Canis familiaris, αλλά ήταν άτομα κυνιδών με γενετική καταγωγή γκρίζου λύκου. Τα ζώα έτρωγαν τροφή πλούσια σε φώκιες και ψάρια (θαλάσσια πρωτεΐνη – σταθερα ισοτοπα δ13C και δ15N), την οποία πιθανότατα τους παρείχαν οι άνθρωποι. Οι λύκοι βρέθηκαν επίσης να είναι μικρότεροι από τους τυπικούς λύκους της ηπειρωτικής χώρας. Ένα από τα ζώα εμφάνιζε χαμηλή γενετική ποικιλομορφία, ίσως λόγω της απομόνωσης και της ελεγχόμενης αναπαραγωγής. Ο άλλος λύκος είχε ένα κατεστραμμένο οστούν άκρου, άρα θα είχε περιορισμένη κινητικότητα, που απαιτούσε ειδική φροντίδα. Γιατί; Μήπως πρόκειται για λατρείς του Υπερβόρειου Λυκείου Απόλλωνος(*);Ωστόσο, δεν είναι σαφές εάν οι λύκοι εξημερώθηκαν ή κρατήθηκαν σε αιχμαλωσία, εξήγησαν οι ερευνητές. Γενικώς βρίσκονταν υπό ανθρώπινο έλεγχο. «Αυτή είναι μια προκλητική περίπτωση που εγείρει την πιθανότητα ότι σε ορισμένα περιβάλλοντα, οι άνθρωποι ήταν σε θέση να κρατούν λύκους στους οικισμούς τους και βρήκαν μια κάποια αξία σε αυτό», εδήλωσε ο κ. P. Skoglund του Ινστιτούτου Fr. Crick.

ΠΗΓΗ: Γ. Λεκακης “Συγχρονης Ελλαδος περιηγησις”. L. Girdland-Flink “Gray wolves in an anthropogenic context on a small island in prehistoric Scandinavia”, 122 (48) https://doi.org/10.1073/pnas.2421759122, Πρακτικά της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών / Proceedings of the National Academy of Sciences / PNAS, Πανεπιστήμιο της Στοκχόλμης, ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 24.11.2025.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

[1] Βλ. H. Rydh.

[2] Γύθειον = Γη των θεών < από την ομηρική λέξη τετράγυον – γύον = γη + θεός. Κάποτε Ηρακλής και Απόλλων(*) έριζαν για την πόλη, εξ αιτίας του μαγικού τρίποδα του Μαντείου των Δελφών. Ο αγών δεν αναδείκνυε νικητή. Τελικώς κατόπιν της μεταξύ τους συνεννοήσεως, αντί Ηρακλείας ή Απολλωνίας, αποφάσισαν να ονομάσουν την πόλη «Γη θεών» και να τιμώνται και οι δύο ταυτόχρονα. Παριστάνονταν μάλιστα συχνάκις στα αρχαία νομίσματα της πόλεως ως Διόσκουροι, οι οποίοι είναι προστάτες των ναυτικών(**) και έλαβαν μέρος και στην Αργοναυτική(**) εκστρατεία. – ΠΗΓΗ: Παυσανίας «Λακωνικά».

Gotland Νησι Βαλτικη θαλασσα κατοικηση 9.000 χρονια πριν, αρχαιοι ταφοι πλοιων σκαφων καραβιων ανθρωπος οικοσιτος λυκος Γυθειον Γυθειο λακωνιας λακωνια Γη των θεων ομηρος ομηρικη λεξη τετραγυον – γυον τετραγυο – γυο θεος Ηρακλης Απολλων εριδα πολη, μαγικος τριποδας τριπους Μαντειο των Δελφων αγων αγωνας διαγωνισμος νικητης συνεννοηση Ηρακλεια Απολλωνια ονομα ετυμολογια γυθειου αρχαιο νομισμα πολις Διοσκουροι, προστατες των ναυτικων προστατης ναυτικοι ναυτικο ναυσιπλοια αργοναυτικη εκστρατεια Παυσανιας Λακωνικα νησια Βαλτικης κατοικοι 7000 πχ 8η χιλιετια ταφος σκαφη συνυπαρξη αρχαια οικοσιτα ζωα λυκοι πεδινο στορα καρλσο Stora Karlso Μεγαλο Γκοτλαντ εκστα εξτα Eksta Σουηδιας, σουηδια 57^ος παραλληλος ορνιθοπανιδα χλωριδα ορχιδεα κυνηγος φωκια ψαρας αλιεια ερειπια λιθινη Εποχη σπηλαιο Stora Forvar φορβαρ 19ος αιωνας μΧ 1887, ανασκαφη 1888 1893, αρχαια ευρηματα, Νεολιθικη περιοδος πολιτιστικο στρωμα πολιτισμος Λιθου αντικειμενο Χαλκου Σιδηρου, Μεσαιωνας αρχαιο ευρημα κεραμικη οστα ζωων χοιρος βοοειδη ανθρωπινα οστο οστουν εργαλειο καμακι κοκκαλο κερατο κυνηγι φωκιας χρηση κατοικια αποθεση απορριψη σκουπιδιων νησος αινιγμα λιθοσωρος Ροζου σωρος μελασα του Λινναιου ταξειδιωτικη περιγραφη φον Λινναιος 18ος 1741 λιθοσωροι Λαουφαργκι, πετρινος τοιχος 3.000 χρονων αρχαιοι ταφοι σκανδιναβοι νορντερχαμ Norderhamn βαθουλωμα κοιλωμα σχημα βενταλιας ερμηνεια σκαφος κρεβατια κρεβατι αναπαυση ξεκουραση αποσυρση ενεργος δραση ιερο ψαραδες ναυτικοι τιμη πλοιο καραβι αριστοι ναυτες αριστοναυτες Αργοναυτες Οδυσσεας οντενζε Odensse εντατικη λατομευση περιζητητο ροζ μαρμαρο εκκλησι κτηριο ανθρωποι μεταφορα ευρασιατικος γκριζος λυκος ευρασιατικοι γκριζοι λυκοι 5.000 3000 4η θηλαστικα λειψανα κυνοειδη κυνιδες καταγωγη σκυλος ζωα διατροφη φωκιες ψαρια, κοινη καταγωγη οικοσιτο σκυλι γενεαλογια κανις Canis familiaris, ατομο κυνιδες γενετικη ψαρι θαλασσια πρωτεινη – σταθερο ισοτοπο μικροτερος ποικιλομορφια απομονωση ελεγχομενη αναπαραγωγη κατεστραμμενο ακρο περιορισμενη κινητικοτητα, ειδικη ιατρικη κτηνιατρικη φροντιδα εξημερωση αιχμαλωσια, περιβαλλον οικισμος αξια