Του Πέτρου Ιωαννίδη, καθηγητή φιλολόγου
«Την καταστροφή μιας χώρας δεν την προκαλούν μόνο οι εθνοπροδοτες, χρειάζονται και οι χρήσιμοι ηλίθιοι[1]» – του γράφοντος
ΣΧΟΛΙΟ: Η φράση «Χρήσιμοι ηλίθιοι» αποδίδεται – χωρίς να έχει αποδειχθεί ιστορικά στον Βλ. Ιλιτς Λένιν (1870 – 1924). Με αυτήν περιέγραφε διανοούμενους και άλλους ανένταχτους συναγωνιστές και συνοδοιπόρους, και λοιπές «δημοκρατικές δυνάμεις» που συνεπικουρούσαν το μπολσεβικικό κίνημα, χωρίς να αποτελούν μέλη του.
Η φράση προέρχεται ως δάνειο από το αγγλικό «useful idiots» και σήμαινε την καιρό του ψυχρού πολέμου ιδίως, τους συμπαθούντες τον κομμουνισμό στις Δυτικές χώρες, και ιδίως διανοούμενους και ακτιβιστές που δεν ήταν μέλη των τοπικών Κ.Κ. αλλά ανεξάρτητοι σοσιαλιστές, φιλειρηνιστές, κλπ. Ο όρος εμφανίστηκε για πρώτη φορά σε άρθρο της «Νιου Γιορκ Τάιμς», το 1948, που αναφερόταν στις δημοτικές εκλογές της Ιταλίας και δεν έχει βρεθεί καμμία μνεία του αντίστοιχου ρωσικού όρου σε κείμενα του Λένιν. Δεν αποκλείεται να είναι εξ αρχής ένας όρος κατασκευασμένος από τους αγγλοσάξονες δημοσιολόγους της ψυχροπολεμικής εποχής.
Τί σημαίνει να είσαι ή να γίνεσαι χρήσιμος ηλίθιος; Ότι απλά γίνεσαι αντικείμενο εκμετάλλευσης πιστεύοντας και υπηρετώντας ένα σκοπό που καπελώνουν άλλοι και που απλά σε ανέχονται για όσο τους προσφέρεις αφιλοκερδώς τις υπηρεσίες σου, ενώ όταν πάψουν να σε χρειάζονται, σε πετάνε / διώχνουν σαν το σκυλί.
Σήμερα στην Ελλάδα έχουμε άχρηστους ηλίθιους, γιατί με την Γνώση που είναι διαθέσιμη στον καθ’ ένα μέσω των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης η έλλειψη μόρφωσης και κρίσης είναι περισσότερο προσωπική ευθύνη συνάμα με την καχεξία Παιδείας. Κρατικής Παιδείας και Οικογενειοκρατίας. Ή επιζήμιους γιατί με την ηλιθιότητά τους βλάπτουν την κοινωνική πλειονότητα, την κρίση της, τη νοοτροπία της και τελικά τα συμφέροντά της.
Αν θέλετε να διατηρήσετε την Ελευθερίαν και την Αξιοπρέπειάν σας να συμπεριφέρεστε ως Άριστοι και όχι ως Αρεστοί, ως Έξυπνοι (= εκτός ύπνου) και όχι ως Ηλίθιοι![1]
«ΑΕΙ ΤΑ ΠΕΡΥΣΙ ΒΕΛΤΙΩ»[2]
Παλιά προσδοκούσαμε να γίνουν όλα καλύτερα. Σήμερα νοσταλγούμε να γίνουν όλα όπως παλιά! (Κάθε πέρυσι και καλύτερα, κάθε φέτος και χειρότερα!)
ΣΤΟ ΣΤΟΧΑΣΤΡΟ ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ
ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ Η ΑΠΟΔΟΜΗΣΗ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΕΤΑΠΟΛΙΤΕΥΣΗ ΕΩΣ ΣΗΜΕΡΑ 51 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟΧΑΥΝΩΣΗΣ, ΑΓΡΑΜΜΑΤΟΣΥΝΗΣ ΚΑΙ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗΣ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑΣ! ΩΣ ΠΟΤΕ ΟΙ ΠΕΡΙΚΟΠΕΣ ΣΤΑ ΑΡΧΑΙΑ;
Το ΙΕΠ εισηγείται μείωση των ωρών των Αρχαίων Ελληνικών στην Α’ Λυκείου!
Σενάρια για μια ώρα λιγότερη Αρχαία για να μπει το νέο μάθημα «ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ».
Μείωση κατά μία ώρα, διδασκαλίας των Αρχαίων Ελληνικών στην Α’ Λυκείου προβλέπει εισήγηση του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής (ΙΕΠ). Ο λόγος είναι η ένταξη στο ωρολόγιο πρόγραμμα του νέου μαθήματος «ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ», από το σχολικό έτος 2025-2026. Οι φιλολογικές ώρες από το 2010 ήταν 6, το 2015 έμειναν 5 και αν αφαιρεθεί μια ώρα θα μείνουν 4.
Η εισήγηση του ΙΕΠ, η οποία έγινε κατόπιν σχετικού ερωτήματος της υπουργού Παιδείας Σ. Ζαχαράκη, αναμένεται να κριθεί άμεσα – να υιοθετηθεί ή να απορριφθεί – το επόμενο διάστημα. Το ΥΠΑΙΘΑ φέρεται να έχει δώσει εντολή στον «ΔΙΟΦΑΝΤΟ» να εκτυπώσει το νέο βιβλίο με τίτλο «ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ» για την Α’ Λυκείου, που θα είναι διαθέσιμο από τη νέα σχολική χρονιά. Σύμφωνα με διαρροές, υπάρχει εντολή απ’ το Πρωθυπουργικό γραφείο να ενταχθεί το μάθημα «ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ» ανεξάρτητα από τη μορφή της διδασκαλίας.
Η μείωση των φιλολογικών μαθημάτων δεν είναι καινούργιο φαινόμενο. Ξεκίνησε σταδιακά από τη δεκαετία του 2010 με συγχώνευση μαθημάτων και ενίσχυση των STEM (ακρωνύμιο αγγλικό: Science, Technology, Engineering and Mathematics (=Επιστήμη, Τεχνολογία, Μηχανική και Μαθηματικά) ένα εκπαιδευτικό πλαίσιο που χρησιμοποιείται παγκοσμίως. Το πλαίσιο αυτό παρουσιάστηκε ως «Εκσυγχρονισμός» των Αναλυτικών Προγραμμάτων, ωστόσο έχει επικριθεί πολλές φορές για προχειρότητα και ιδεολογική μονομέρεια.
Οι αντιδράσεις και οι διαμαρτυρίες ήταν άμεσες και έντονες. Ο Σύλλογος Αναπληρωτών Φιλολόγων (ΣΑΦ) χαρακτηρίζει την μείωση των ωρών όχι ως ουδέτερη εκπαιδευτική αναδιάρθρωση αλλά ως «Πολιτική Επιλογή» που μπορεί να οδηγήσει στην υποτίμηση της Γλωσσικής, Ιστορικής και Πολιτισμικής καλλιέργειας. Ο στόχος ήταν να καλυφθεί το κενό στην Οικονομική Παιδεία των μαθητών, ιδίως όσων κατευθύνονται στον κλάδο Οικονομίας – Πληροφορικής. Το μάθημα είχε σχεδιαστεί να είναι 2ωρο και να προσφέρει θεμελιώδεις γνώσεις για την κατανόηση της οικονομίας και της δημοκρατικής συμμετοχής.
Διαμαρτυρίες δια επιστολών εξέφρασαν επιστημονικά σωματεία, η Εταιρεία Ελλήνων Φιλολόγων, η Πανελλήνια Ένωση Φιλολόγων, οι Πρόεδροι Πανεπιστημιακών τμημάτων Φιλολογίας, οι Σύνδεσμοι Φιλολόγων κ.ά.
Ας μην ξεχνάμε ότι το Μάιο του 2015 χιλιάδες Γάλλοι καθηγητές ξεχύθηκαν στους δρόμους για να διαμαρτυρηθούν ενάντια στις προτεινόμενες αλλαγές στην Παιδεία, που έβαζαν στο στόχαστρο τα Αρχαία Ελληνικά και τα Λατινικά, τα οποία και θα αντικαθιστούσαν με την επιλογή «Γλώσσες και Πολιτισμοί της Αρχαιότητας».
Κάθε νέα πρόταση – εισήγηση μη δοκιμασμένη είναι εύλογο να επιφέρει αντιδράσεις, διότι δεν γνωρίζουμε τι αποτελέσματα θα έχει. Εμείς κάνουμε μια ρηξικέλευθη αντι-πρόταση για να συγκεράσουμε τις αντιτιθέμενες απόψεις.
Δεν προτείνουμε ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ή ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ αλλά διδασκαλία της Αρχαίας Ελληνικής Οικονομίας μέσω του Ξενοφώντα εντάσσοντας στο αναλυτικό πρόγραμμα το έργο του «Οικονομικός», που αφορά στην ιδιωτική οικονομία και το «Πόροι ή περί προσόδων» (354), που φορά στην κρατική οικονομία. Εξ άλλου το θέμα δεν είναι ποσοτικό στενά (ώρες διδασκαλίας) αλλά αντικειμενικά ποιοτικό (τρόπος διδασκαλίας, τεχνικές, στοχεύσεις και η αποτελεσματικότητα με την απήχηση που έχει).
ΞΕΝΟΦΩΝ ΓΡΥΛΛΟΥ Ο ΕΡΧΙΕΥΣ (430 – 355 π.Χ.): Ο ΠΡΩΤΟΣ ΟΙΚΟΝΟΜΟΛΟΓΟΣ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑΣ – Ο ΘΕΜΕΛΙΩΤΗΣ ΤΗΣ ΟΙΚΙΑΚΗΣ ΚΑΙ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗΣ ΤΗΣ ΔΙΑΣΤΑΣΗΣ
«ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ» (401)
Το πρώτο βιβλίο στην ιστορία της Ανθρωπότητας που αναφέρεται στην Οικιακή Οικονομία και του οποίου οι απόψεις που αναφέρονται σχεδόν ταυτίζονται με τις σύγχρονες.
Θίγονται τα θέματα:
- Η αποτελεσματικότητα Διοίκησης και Διαχείρισης ενός αγροκτήματος, μιας οικίας, άρα ευρύτερα και μιας επιχείρησης ή ενός κράτους.
- Ο καταμερισμός της εργασίας.
- Η διαχείριση των φυσικών πόρων και η εκμετάλλευσή τους με λελογισμένο τρόπο.
Ο «Οικονομικός» είναι από τα συμπαθητικότερα και μάλλον ενδιαφέρονται έργα του Ξενοφώντα του πολυπροσωπότερου των Αττικών Πεζογράφων. Ο διάλογος διεξάγεται μεταξύ του Σωκράτους και του Κριτόβουλου. Ο πατέρας του, ο Κρίτων, έχει πεθάνει, και ο ωραίος αλλά επιπόλαιος κληρονόμος του, που σπαταλά τον καιρόν του στο να συλλέγει τα πολυάριθμα φιλοφρονήματα, όσα προκαλεί το σωματικό του κάλλος, και να καλλιεργεί όλες τις passions nobles ενός νέου και πλούσιου αριστοκράτη, δεν έχει σκεφθεί ακόμη να φροντίσει σοβαρά για τα περιουσιακά του ζητήματα. Ο Σωκράτης του αναπτύσσει ότι και η διεύθυνση μιας περιουσίας (Οικονομία) είναι τέχνη, την οποία πρέπει κανείς να διδαχθεί, αν θέλει να είναι καλός οικοδεσπότης και να μην καταντήσει κάποτε πτωχός. Του αποδεικνύει ότι χωρίς αυτήν ούτε τα χρήματα ούτε τα κτήματα ούτε οι φίλοι μπορούν να προσφέρουν κάποια ωφέλεια, διακρίνει τα ηθικά και τα ανήθικα μέσα του χρηματισμού, του ομιλεί για την ηθική και οικονομική σημασία της γεωργίας, και αφού πλέον ο Κριτόβουλος αισθάνεται ζωηρά την επιθυμία να διδαχθεί την τέχνη αυτή, του απομνημονεύει τη διεξοδική συνομιλία που είχε κάποτε με τον Ισχόμαχο (μεταμφιεσμένος Σωκράτης), ένα πρότυπο Αθηναίου νοικοκύρη, έναν αναγνωρισμένως «καλόν κἀγαθόν».
Στο διάλογο αυτό, ο οποίος αποτελεί και το μεγαλύτερο μέρος του έργου (κεφ. 7-21) και στον οποίο ο Σωκράτης μεταπηδά στη θέση του διδασκόμενου, αναπτύσσει ο Ισχόμαχος (= ισχυρός μαχητής) όλον τον τρόπο της ζωής του και τις μεθόδους του χρηματισμού, πώς ανέθρεψε τη νεαρή σύζυγό του (κεφ. 7-10) και την έκανε καλή οικοδέσποινα, πώς εκτελεί τα καθήκοντά του ως πολίτης (κεφ. 11), πώς μεταχειρίζεται τους υπηρέτες του (κεφ. 12-14), πώς πρέπει να γίνονται οι κυριότερες γεωργικές εργασίες (κεφ. 15-19) και πώς η εκμάθηση των κανόνων και των μεθόδων της γεωργικής τέχνης, η οποία δεν είναι καθόλου δύσκολος, δεν είναι αρκετή αν δεν συνδυάζεται με αγάπη προς την εργασία και διοικητικό ταλέντο, το οποίον εν μέρει είναι θείο δώρημα (κεφ. 20-21). Αυτό είναι με λίγα λόγια το περιεχόμενο του βιβλίου. Πρόκειται περί διδακτικού βιβλίου, μερικά δε κεφάλαιά του (όπως π.χ. κεφ. 16-19) θα μπορούσαν αξιόλογα να χαρακτηρισθούν ως Εγχειρίδιον Στοιχειώδους Γεωπονίας.
Και όμως το βιβλίο διαβάζεται πολύ ευχάριστα και ποτέ δεν κουράζει. Στην ανάπτυξη καθαρώς οικονομικών και πρακτικών ζητημάτων δεν λησμονείται ούτε στιγμή ο άνθρωπος, η ατομική ψυχή ως παράγων και αυτοσκοπός της οικονομικής σκέψης. Ο πεζός, ο καθαρώς μηχανικός τρόπος που αντικρίζονται σήμερα τα οικονομικά προβλήματα, που υποβιβάζει τον άνθρωπο σε κονδύλι στατιστικής και την ατομικότητα σε απλή μονάδα, λείπει τελείως από αυτό το βιβλίο. είναι κι αυτό χαρακτηριστικό του καθολικού τρόπου, με τον οποίο έβλεπε τα προβλήματα της ζωής η Ελληνική Αρχαιότητα, που ήταν ίσως σημαντικός και απλός αλλά είχε το πλεονέκτημα της πολυμέρειας και της ολοκληρότητας.
Το βαρύ τίμημα που πληρώνεις για την αδιαφορία σου στα κοινά είναι ότι η τύχη σου καθορίζεται από ηλίθιους. Αυτοί δεν φεύγουν, μόνο ο λαός μπορεί να τους διώξει.
ΠΗΓΗ: από την στήλη του γράφοντος «ΕΤΥΜΟΛΟΓΩ ΑΡΑ ΥΠΑΡΧΩ – “ἄπιτε”!», άρθρο με τίτλο “Ἐκ Χρηστοοικονομίας ἄρχεσθαι & Κακοοικονομίας παύεσθαι”, εφημ. «Εβδόμη», 16.8.2025. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 17.8.2025.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1] Ἠλίθιος: ετυμολογείται από το επίρρ. ἤλιθα = μάταια, του κάκου, άσκοπα, ανώφελα. Από το επίθετο ἅλιος = μάταιος, ανωφελής, άσκοπος, ευήθης, μωρός, ανόητος.
[2] Ἀεί τά πέρυσι βελτίω: Διογενιανός (2,54,1), Γραμματικός και Παροιμιογράφος από την Ηράκλεια του Πόντου, 2ος μ.Χ., επί αυτοκράτορα Αδριανού (76-138).
ΜΑΘΗΜΑ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ λατινικη μεταφραση Οικονομικου Ξενοφωντα μπιραγκο Birago αρχαιο χειρογραφο φλωρεντια ιταλια Florence, Biblioteca Medicea Laurenziana, βιβλιοθηκη μεδικων λαυρεντιανη Strozzi στροτσι αφιερωμενο αντιγραφο παπας παππας Νικολαος Ε 15ος αιωνας μχ λατινικα εκδοση Οικονομικος απαντα Ξενοφωντος αρχαια αρχαια χειρογραφα μεδικοι Ιωαννιδης, χρηστοοικονομια κακοοικονομια καταστροφη εθνοπροδοτης, χρησιμοι ηλιθιοι παροιμιωδης φραση παροιμια Χρησιμος ηλιθιος Λενιν διανοουμενοι ανενταχτοι συναγωνιστες δημοκρατικες δυναμεις μπολσεβικοι κινημα, δανειο αγγλικη useful idiots ψυχρος πολεμος κομμουνισμος δυση ακτιβιστες ΚΚ ΚΚΕ ανεξαρτητοι σοσιαλιστες, φιλειρηνιστες ορος πρωτη φορα αρθρο εφημεριδα Νιου Γιορκ Ταιμς NY Times 1948, δημοτικες εκλογες Ιταλιας ρωσια κειμενα κατασκευασμενος αγγλοσαξονες δημοσιολογοι ψυχροπολεμικη εποχη αντικειμενο εκμεταλλευση σκοπος καπελωμα υπηρεσια Ελλαδα αχρηστος γνωση Μεσα Κοινωνικης Δικτυωσης ελλειψη μορφωση κριση προσωπικη ευθυνη Παιδεια Κρατικη οικογενειοκρατια επιζημιος ηλιθιοτητα κοινωνια νοοτροπια συμφεροντα ελευθερια αξιοπρεπεια αριστος αρεστος εξυπνος υπνος ετυμολογια ηλιθιου ΑΕΙ ΤΑ ΠΕΡΥΣΙ ΒΕΛΤΙΩ καθε περυσι και καλυτερα, ΑΠΟΔΟΜΗΣΙΣ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ ΜΕΤΑΠΟΛΙΤΕΥΣΗ ΑΠΟΧΑΥΝΩΣΗ ΑΓΡΑΜΜΑΤΟΣΥΝΗ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑ ΠΕΡΙΚΟΠΕΣ ωρες Α Λυκειου αρχαια ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ διδασκαλια Ινστιτουτο Εκπαιδευτικης Πολιτικης ΙΕΠ ωρολογιο προγραμμα ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ σχολειο φιλολογια υπουργος Παιδειας Ζαχαρακη, βιβλιο πρωθυπουργος συγχωνευση μαθηματων ακρωνυμιο αγγλικο Επιστημη, Τεχνολογια, Μηχανικα Μαθηματικα εκπαιδευση παγκοσμια εκσυγχρονισμος αναλυτικο Προγραμμα προχειροτητα ιδεολογικη μονομερεια ιδεολογια Συλλογος Αναπληρωτων Φιλολογων ΣΑΦ εκπαιδευτικη αναδιαρθρωση πολιτικη Επιλογη υποτιμηση γλωσσικη Ιστορικη Πολιτισμικη καλλιεργεια κενο Οικονομικη μαθητης κλαδος πληροφορικη γνωσεις κατανοηση δημοκρατικη συμμετοχη διαμαρτυρια επιστημονες Εταιρεια Ελληνων Φιλολογων, Πανελληνια ενωση Φιλολογος Πανεπιστημιο φιλολογια συνδεσμος Φιλολογοι Μαιος 2015 Γαλλοι καθηγητες αλλαγη λατινικα Γλωσσες πολιτισμοι της Αρχαιοτητας αρχαια ελληνικη οικονομια Ξενοφωντας εργο Οικονομικος ιδιωτικη Ποροι η περι προσοδων 354 κρατικη ποιοτητα ΞΕΝΟΦΩΝ ΓΡΥΛΛΟΣ ΕΡΧΙΕΥΣ 430 355 5ος 4ος αιωνας πΧ ΠΡΩΤΟΣ ΟΙΚΟΝΟΜΟΛΟΓΟΣ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑΣ του κοσμου ΘΕΜΕΛΙΩΤΗΣ ΤΗΣ ΟΙΚΙΑΚΗΣ ΚΑΙ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗΣ ΔΙΑΣΤΑΣΗΣ 401 πρωτο βιβλιο στην ιστορια της Ανθρωποτητας οικιακη αποτελεσματικοτητα διοικησης διαχειριση αγροκτημα οικια επιχειρηση κρατος καταμερισμος εργασιας φυσικοι ποροι εκμεταλλευση λελογισμενος τροπος εργα πολυπροσωποτερος αρχαιοι αττικοι Πεζογραφοι διαλογος Σωκρατης Κριτοβουλος Κριτων, Κριτωνας ωραιος επιπολαιος κληρονομος σπαταλη φιλοφρονημα σωματικο καλλος, passions nobles νεος πλουσιος αριστοκρατης, περιουσια διευθυνση τεχνη, οικοδεσποτης πτωχος χρηματα κτηματα φιλοι ωφελεια, ηθικα ανηθικα μεσα χρηματισμος ηθικη οικονομικη σημασια γεωργια συνομιλια Ισχομαχος μεταμφιεση προτυπο Αθηναιος νοικοκυρης, καλον καγαθον ισχυρος μαχητης τροπος ζωης μεθοδος νεαρη συζυγος οικοδεσποινα, καθηκον πολιτης μεταχειριση υπηρετης γεωργικη εργασια εκμαθηση κανονας μεθοδος αγαπη ταλεντο, θειο δωρημα δωρο διδακτικο εγχειριδιο Στοιχειωδους Γεωπονιας Γεωπονια ανθρωπος, ατομικη ψυχη αυτοσκοπος σκεψη πεζος, μηχανικος τροπος προβλημα στατιστικη ατομικοτητα καθολικος ολιστικος προβληματα ελληνικη Αρχαιοτητα, πλεονεκτημα πολυμερεια ολοκληροτητα βαρυ τιμημα αδιαφορια κοινα τυχη λαος επιρρημα ηλιθα ματαια, του κακου, ασκοπα, ανωφελα επιθετο αλιος ματαιος, ανωφελης, ασκοπος, ευηθης, μωρος, ανοητος Διογενιανος ποντιος γραμματικος παροιμιογραφος Ηρακλεια του Ποντου, Ποντοηρακλεια Ποντος 2ος μΧ
