- Η προίξ[1] εις την αρχαίαν Ελλάδα
- Αι προίκαι των Βαβυλωνίδων
- Τι εγένετο εις την Ρώμην
- ΜΕΡΙΚΑΙ ΠΑΡΑΔΟΞΟΙ ΠΡΟΙΚΕΣ
Περιεργοτάτην μελέτην περί της προικός δια μέσου των αιώνων δημοσιεύει εις εν των τελευταίων τευχών του το Παρισινόν περιοδικόν «Φέμινα». Από την μελέτην αυτήν αποσπώμεν τας κατωτέρω πληροφορίας:
Αιγυπτιακοί πάπυροι και ασσυριακά σφηνοειδή μας μαρτυρούν την ύπαρξιν της προικός και από τον Ηρόδοτον γνωρίζομεν και τον ακριβή μάλιστα τρόπον κατά τον οποίον επροικίζοντο εις την Βαβυλώνα. Αι νέαι όλαι εμαζεύοντο εις ένα ναόν αναμίξ ωραίαι μετά ασχήμων και προσεφέροντο εις γάμον. Αι ευειδείς επωλούντο και όστις είχε την απαίτησιν να νυμφευθή μίαν καλλονήν ήτο υποχρεωμένος να πληρώση. Άμα το τέλος της υπανδρεύσεως των ωραίων ετελείωνε, το συναχθέν ποσόν εδίδετο ως προίξ εις τας ασχήμους, αι οποίαι τοιουτοτρόπως ως παρηγορίον του δυσμόρφου προσώπου ή του κακού σώματός των παρήχον εν χρηματικόν ποσόν εις τον σύζυγόν των.
Ο γάμος αποτελούσε ένα σημαντικό στάδιο στην ζωή των νεαρών Ελληνίδων, και νεαρών Ελλήνων. Ήταν συνήθως αποτέλεσμα αποφάσεων που έπαιρναν οι γονείς, βασισμένοι σε οικογενειακά συμφέροντα. Υπογραφόταν ένα είδος δεσμευτικής συμφωνίας μεταξύ των μερών: Από την μία πλευρά ο διεκδικητής, από την άλλη ο πατέρας / ή κηδεμών της μέλλουσας νύφης με την οποία οριζόταν η προίκα του κοριτσιού. Ακολούθησε η τελετή: Μετακόμιση του κοριτσιού από το σπίτι του πατέρα της στο σπίτι του συζύγου της. Μια μέρα πριν συμβεί αυτό, η μέλλουσα νύφη αφιέρωνε τα παιγνίδια της στους θεούς, αποχαιρετώντας την εφηβεία. Την ημέρα του γάμου, η νύφη και ο γαμπρός έκαναν μπάνιο με νερό από συγκεκριμένες ιερές πηγές: Το νερό συλλεγόταν σε μεγάλα δοχεία, τα λουτρόφορα και χυνόταν στα «γαμικά αγγεία / lbeti gamici». Αυτά ήταν υψηλά δοχεία, με δύο υπερυψωμένες λαβές και ένα καπάκι.
Σε γαμήλιο σκεύος του «Ζωγράφου του Γανυμήδη» (340 π.Χ.) – παραπάνω φωτογραφίες – εικονίζεται σκηνή αρχαίου γάμου. Το ειδικό σκεύος καλείται «κοριτσίστικο χελιδόνι». Είναι υψηλό δοχείο, με δύο υψωμένες λαβές και καπάκι σε σχήμα μικρού χελιδονιού. Συνδέεται με τον γυναικείο κόσμο και τα τελετουργικά του γάμου. Από το εν λόγω αγγείο, στην πλευρά Α εικονίζεται ένας Έρωτας εν πτήσει, που μεταφέρει ένα μεγάλο ριπίδιο / βεντάλια με φτερά και έναν καθρέφτη σε μια γυναίκα (ίσως την νύφη), που κάθεται σε έναν βράχο ενώ κρατάει μια μεγάλη φιάλη (δίσκος) στο αριστερό της χέρι, επίσης τελετουργικό δοχείο. Στην Β πλευρά μια στολισμενη γυναικεία φιγούρα να κάθεται σε έναν βράχο με κίστη, φιάλη, ταινία και ριπίδιο στα χέρια της. Το καπάκι του χελιδονιού έχει θόλο διαμορφωμένο σε σχήμα μινιατούρας χελιδονιού – το οποίο πιθανότατα είχε μια συγκεκριμένη λειτουργία. Το σκεύος ευρίσκεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Civic του Μιλάνου, στην Λομβαρδία Ιταλίας. – ΠΗΓΗ: Γ. Λεκακης “Ο γαμος στην αρχαία Ελλαδα”.
ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ περι ΠΡΟΙΚΟΣ, ΕΔΩ.
Κατά τας αρχάς του κόσμου η προίξ εδίδετο φυσικώτατα εις είδη και ο Όμηρος μας αναφέρει δια στόματος του Πριάμου εις την «Ιλιάδα» και δια στόματος του Τηλεμάχου εις την «Οδύσσειαν», ότι αι γυναίκες ήσαν πολύφερνοι τότε, ότι απεκόμιζαν πολλά δώρα εις τους άνδρας των πολλούς τρίποδας και αμφορείς και υφάσματα πορφυρά και πλούσια ποίμνια. Το έθιμον άλλως τε εν μέρει διετηρήθη και μέχρι σήμερον. Αι Ελβετίδες λαμβάνουν αγελάδας ως προίκα και ο γαμβρός του διευθυντού των «Καιρών» του Λονδίνου έλαβεν ως προίκα από τον πενθερόν του την νομήν μιας σελίδος του μεγάλου και πασιγνώστου λονδινείου φύλλου.
Εις την παναρχαίαν Ελλάδα εσυνήθιζον μάλλον να πληρώνουν οι γαμβροί, έθιμον το οποίον διετηρήθη μέχρι σήμερον εις την Κίναν και την Αίγυπτον, όπου κάποτε μάλιστα αγοράζονται αι νύμφαι και επί πιστώσει.
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ
Εις την ιστορικήν οπωσδήποτε Ελλάδα ο ανήρ λαμβάνει προίκα και γνωρίζομεν αρκετά μεγάλας λεπτομερείας περί του τρόπου της προικίσεως και της σχετικώς με την προίκα νομοθεσίας των αρχαίων Ελλήνων. Είνε γνωστόν το ανέκδοτον του κατοίκου εκείνου της Φωκίδος ο οποίος ζητήσας άδειαν από τον δήμον ηυτοκτόνησε, μη δυνάμενος να υποφέρη την ζωήν, και αφήκε την σύζυγόν του και την θυγατέρα του εις ένα φίλον του ως κληρονομίαν. Ο φίλος επεριποιήθη την γυναίκα και υπάνδρευσε αμέσως την θυγατέρα του φίλου του την ιδίαν ημέραν με την ιδικήν του θυγατέρα δίδων ως προίκα εν τάλαντον εις κάθε μίαν. Εν τάλαντον, δηλαδή εξ χιλιάδες δραχμαί, ήσαν προίξ αρκετά σεβαστή εις την Ελλάδα. Ο μέσος όρος της προικός ήτο τρία τάλαντα. Η μεγαλειτέρα προίξ η οποία αναφέρεται εις την Ελλάδα είνε 10 τάλαντα, ήτοι 60.000 δραχμών σημερινών. Η προίξ ανήκεν εις τον σύζυγον, ο οποίος όμως εν περιπτώσει χωρισμού την απέδιδεν ή έδιδε τόκον 18%, τόκον όχι και πολύ υπέρογκον δια την εποχήν. Μόνον εις την Έφεσον φαίνεται ότι αν η σύζυγος εχωρίζετο δια λόγους σκανδαλώδεις δεν είχε κανέν χρέος να αποδώση την προίκα.
Εις την Ρώμην αι προίκες δεν ήσαν μεγαλείτεραι. Γνωρίζομεν ότι η Τάτρα η θυγάτηρ του Κάτωνος επήρεν μόνον 10,000 νομίσματα, ήτοι 800 φράγκα ως προίκα, η δε Μεγουλία η οποία επήρε 50,000 νομίσματα ήτοι 4,000 φράγκα εθεωρείτο πλουσιωτάτη και ένεκεν του φοβερού αυτού χρήματος το οποίον υπέφερεν εις τον σύζυγόν της, εκαλείτο εφ’ όρου ζωής “Η προικισμένη”.
ΤΙ ΕΓΙΝΕΤΟ ΤΟΝ ΜΕΣΑΙΩΝΑ
Εις τον Μεσαίωνα αρχίζει η μεγάλη σημασία της γυναικός εν τη κοινωνία και συνεπώς και αι μεγάλαι προίκες. Δεν φέρουν μόνον χρήματα αι γυναίκες εις τους συζύγους των αλλά χώρας ολοκλήρους και π.χ.
- η Άννα η Βρεττανική π.χ. αποφέρει εις τον Κάρολον Ζ΄ της Γαλλίας την Βρετάνην ολόκληρον ως προίκα, και
- η Ελεονώρα δίδει το Βορδώ εις τον Λουδοβίκον Ζ΄.
Ολόκληρος ο Μεσαίων νυμφεύεται δια προίκα και δια προίκα η Αναγέννησις: Ο Κάρολος Ε΄ της Ισπανίας είνε κύριος του κόσμου ένεκεν των συζύγων του, της Ιωάννας της Τρελλής και της Μαργαρίτας της Βουργονδίας, αι οποίαι με τας προίκας των αυξάνουν τόσον το Ισπανικόν Βασίλειον, ώστε ο ήλιος ανέτελλε και έδυε εντός αυτού, όπως έλεγεν υπερηφάνως αυτός ο Κάρολος Ε΄.
Κατά τον 17ον αιώνα αρχίζουν αι προίκες των εκατομμυρίων. Ο Λουδοβίκος ΙΔ΄ προικίζει όλας τας ευνοουμένας του καθώς και τας θυγατέρας και τας συγγενείς των ευνοουμένων του. Όταν ο πατήρ της Μοντεσπάν έμαθεν ότι η θυγάτηρ του έγινεν ευνοουμένη του βασιλέως:
- Δόξα τω θεώ, η ευτυχία και αι προίκες θα εισέλθουν εις το σπίτι μας, ανεφώνησεν.
Ο Ναπολέων επίσης προικίζει όλους τους αξιωματικούς του και τας θυγατέρας των και τα εκατομμύρια βρέχουν δεξιά και αριστερά. Αρχίζουν επίσης να νυμφεύωνται οι άνθρωποι και μόνον δια τας προίκας. Εις την Γαλλίαν ήτο έθιμον να δίδεται η προίξ αμέσως μετά τον γάμον και ο κόμης Εβρώ άμα έλαβε κατά την έξοδον από την Εκκλησίαν την προίκα ενός εκατομμυρίου διακοσίων χιλιάδων λιβρών απέδρασεν αυθωρεί εις το εξωτερικόν, εγκαταλείπων την νύμφην χωρίς καν να της δώση το πρώτον του γάμου φίλημα.
ΠΗΓΗ: εφημ Το Άστυ, 18.2.1907. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 18.2.2007.
ΣΗΜΕΙΩΣΙΣ – ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ:
[1] «οὐδὲν εἰς οιξ λήγει ὄνομα, πλὴν μόνον ἡ προὶξ καὶ ὀξύνεται». Ἡρῳδιαν. περὶ Καθολ. Προσῳδ. ιδ΄, τ.1, σελ. 397,19.
προίξ (> προικός, ἡ) < Ἐκ τῆς √ΠΡΟΙΚ > πρό + Ϝικ (venir) > ἵκω (= ερχομαι), ἱκνέομαι) > καταπροΐξομαι, καὶ πιθανῶς προΐσσομαι (= ζητώ ελεημοσύνη, ζητιανεύω), προΐκτης (= επέτης, ζητιάνος).
> σανσκρ. prak΄h (rogare, predari) > Λατ. precor, procor, procus.
- προίξ = τὸ κατὰ τοὺς γάμους διδόμενον μερίδιον, προίξ, φερνή
> γεύεσθαι, «τῆς δωρεὰν δόσεως»· ἀργαλέον ἕνα προικὸς χαρίσασθαι, «χαλεπὸν γὰρ καὶ ἀδύνατον ἕνα δωρεὰν τοιαύτην χαρίσασθαι», «ἀντὶ τοῦ προῖκα, δωρεάν», ἐν προικὶ τιμᾶν, ὑπολογίζειν ὡς μέρος τῆς προικός.
- ΙΙ. οἱ Ἀττικοὶ ἐχρῶντο τῇ αἰτ. προῖκα ὡς ἐπίρρ. ὡς τὸ δωρεάν, «χάρισμα» > λατ. gratis, προῖκα ἐργάζεσθαι δειπνεῖν πρ. κρίνειν, πρεσβεύειν, ἄνευ δώρου, τιμίως καὶ εἰλικρινῶς· ὡσαύτως, παῖς… κακὸν μὲν δρᾶν τι προῖκ’ ἐπίσταται, ἀφ’ ἑαυτοῦ, χωρὶς διδασκάλου.
ΠΗΓΗ: Ὀδ. ν.15. 2. Σχόλ. Ὀδ. Σ.413. Ἀρκάδ. 125,6. Μέγ. Ἐτυμολ. 495.32). Ἱππῶν. 69. Ἀριστοφ. Ἱππ. 577, 679. Νεφ. 1426. Ἀντιφάν. ἐν «Τυρρηνῷ» 1. Πλάτ. Πολ. 346Ε. Νόμ. 744C. Ἀνδοκ. 30.40. Λυσί. 159.9, οφ. αποσπ. 779. Δημ. 60.2, 413.16 καὶ 20 και 1156.15. Συλλ. Ἐπιγρ. 399, 2099. PMich. inv. 3249 (ZPE31.173.6, 11, 2ος αι.). An. Ox. 3.243. Ion. accus. πρόϊκα EM495.33.
προικα αρχαια Ελλαδα ομηρικα εθιμα ελβετια Κινα Ηροδοτος, 484 410 πΧ Herodotus, ομηρος, 8ος αιωνας Homer, 8th c.βB.C., Ναπολεων Ι, 1769 1821, Αυτοκρατορας των Γαλλων, Napoleon I, Emperor of the French, Charles V, 1500 1558 Τελετες και εθιμοτυπιες, Βαβυλωνια, Μεσαιωνας, 500 1500 μΧ Rites and ceremonies, Babylon, Medieval Times, A.D. ομηρικο εθιμο προιξ προικαι Βαβυλωνιδαι Ρωμη ΠΑΡΑΔΟΞΗ ΠΡΟΙΚΕΣ προικος παρισινο περιοδικο Φεμινα αρχαιος αιγυπτιακος παπυρος ασσυριακη σφηνοειδης γραφη Βαβυλωνα Βαβυλων νεα νεες ναος αναμιξ ωραια ασχημη κοπελλα κοπελα προσφορα γαμος ευειδης πωληση απαιτηση νυμφη νυφη καλλονη πληρωμη υπανδρευση ωραιες ποσον ποσο ασχημες, παρηγορια δυσμορφο προσωπο κακο σωμα χρηματικο συζυγος κοσμου ειδη ειδος ομηρος Πριαμος Ιλιαδα ιλιας Τηλεμαχος Οδυσσεια πολυφερνη δωρο ανδρας τριποδας αμφορεας υφασμα πορφυρο πλουσιο ποιμνιο εθιμον Ελβετιδες ελβετια αγελαδα γαμβρος Καιρος Λονδινου πενθερος πεθερος νομη σελιδα λονδινειο φυλλο παναρχαια Ελλαδα γαμβροι, αιγυπτπς, αγορα νυμφαι επι πιστωσει ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ιστορια ανηρ προικιση νομοθεσια αρχαιοι Ελληνες ανεκδοτο κατοικος Φωκιδα φωκιες φωκαευς αδεια δημοςν αυτοκτονια ζωη θυγατερα κορη φιλος κληρονομια περιποιηση γυναικα ταλαντον ταλαντο εξ 6 χιλιαδες δραχμαι, 6.000 δρχ. δραχμη δραχμες μεσος ορος προικος ταλαντα μεγαλειτερα μεγαλυτερη προικα 60.000 χωρισμος τοκος επιτοκιο 18%, εφεσος διαζυγιο σκανδαλο χρεος μεγαλειτερη Τατρα θυγατηρ Κατων νομισματα, φραγκο Μεγουλια νομισμα φραγκα πλουσιωτατη φοβερο χρηματικο ποσον εφ’ ορου ζωης προικισμενη ΜΕΣΑΙΩΝ Μεσαιωνας κοινωνια μεγαλες προικες χρηματα γυναικες χωρα αννα η Βρετανικη Βρεττανικη Καρολος Ζ Γαλλιας Βρετανη Ελεονωρα Βορδω Λουδοβικος Ζ Αναγεννηση Καρολος Ε Ισπανια κυριος του κοσμου συζυγοι Ιωαννα η τρελη Τρελλη Μαργαριτα της Βουργονδιας, Βουργουνδιας Βουργουνδια ισπανικ Βασιλειο ηλιος ανατολη δυση ηλιου 17ος αιωνας μχ εκατομμυρια Λουδοβικος ΙΔ ευνοουμενη συγγενεις Μοντεσπαν θυγατηρ Βασιλια ευτυχια σπιτι Ναπολεων αξιωματικος ανθρωποι κομης Εβρω Εκκλησια λιβρα αποδραση εγκαταλειψη νυμφης πρωτο φιλι φιλημα εφημεριδα Το αστυ, 1907 γαμηλιο σκευος Ζωγραφος του Γανυμηδη 4ος 340 πΧ σκηνη ειδικο κοριτσιστικο χελιδονι υψηλο δοχειο, υψωμενη λαβη καπακι σχημα χελιδονιου γυναικειος κοσμος τελετουργια γαμου νεαρη νεος νεαρος Ελληνας αποφαση γονεων γονεις, γονεας οικογενειακο συμφερον υπογραφη δεσμευτικη συμφωνια διεκδικητης, πατερας κηδεμων μελλουσα κοριτσι τελετη μετακομιση αφιερωση παιγνιδι παιχνιδι θεοι αποχαιρετισμος εφηβεια γαμπρος μπανιο λουτρο νερο ιερη πηγη συλλογη δοχεια, λουτροφορος γαμικα αγγεια / lbeti gamici πτερωτος ιπταμενος ερωτας ερως Erote εν πτησει, ριπιδιο / βενταλια φτερο καθρεφτης βραχος φιαλη / phiále δισκος αριστερο χερι, τελετουργικο κιστη, επιδεσμος χελιδονια θολος μινιατουρα λειτουργια Αρχαιολογικο Μουσειο / Civic Archaeological Museum, Μιλανο, Λομβαρδια Ιταλιας ηρωδιανος περι Καθολικης Προσῳδιας προικος, ριζα ΠΡΟΙΚ προ + Ϝικ ικω, ικνεομαι) > καταπροιξομαι, προισσομαι ζητω ελεημοσυνη, ζητιανευω προικτης επετης, ζητιανος σανσκριτικα prakh λατινικα precor, procor, procus μεριδιον, φερνη γευεσθαι, δωρεαν δοση αργαλεον χαρισασθαι, χαλεπον γαρ αδυνατον δωρεα χαρισμα προικι τιμαν, υπολογιζειν μερος αττικοι επιρρημα χαρισμα gratis, προῖκα εργαζεσθαι δειπνειν κρινειν, πρεσβευειν, ανευ δωρου, τιμιως ειλικρινως παις κακον δραν επισταται, χωρις διδασκαλου ομηρου οδυσσεια σχολια Μεγα ετυμολογικο Αριστοφανης αντιφανης Τυρρηνοι Πλατων. ανδοκιδης επιγραφη
