Της Αργυρούς Γρηγοράκη
jr ḏr mrr=ṯ jḥy
jw ḥḥ n(y) jḥy(.w) n kȝ=ṯ r s.wt=ṯ nb.(wt)
Αφού αγαπάς την μουσική του σείστρου, υπάρχουν εκατομμύρια μουσικά έργα για σείστρο, που προορίζονται για το Κα σου, όπου κι αν βρίσκεσαι!
(Απόσπασμα από την στήλη του βασιλιά Ιντέφ Β, 11η Δυναστεία, η οποία βρίσκεται στο Μητροπολιτικό Μουσείο της Ν. Υόρκης. Μετάφραση από τα ιερογλυφικά (Dominique Farout, École du Louvre).
Το σείστρο ΑΙΓ 693 ανήκει στον ναόσχημο τύπο και είναι αμφίπλευρο. Κατασκευασμένο από αιγυπτιακή φαγεντιανή[1], ένα ευαίσθητο και φίνο υλικό, ήταν πιθανότατα αφιέρωμα στην θεά Άθωρ[2], προορισμένο να της προσφέρει αιώνια ευχαρίστηση με τον μαγικό του ήχο. Η αμφίπλευρη μορφή της θεάς συμβόλιζε και την διττή της υπόσταση: επικίνδυνη, αλλά συνάμα καλή. Η λαβή του είναι διακοσμημένη με ιερογλυφική επιγραφή, η οποία αναφέρεται στον βασιλιά Ψαμμήτιχο[3]: “O τέλειος Θεός, Κύριος των Δυο Χωρών, βασιλιάς της Άνω και Κάτω Αιγύπτου, Ψαμμήτιχος, που ζει αιώνια’’.
Το άνω τμήμα απεικονίζει την θεά με γωνιώδες πρόσωπο, αυτιά αγελάδας, μάτια αμυγδαλωτά, με όμορφα σχηματοποιημένα φρύδια και σχετικά φαρδιά ζυγωματικά, φορώντας αιγυπτιακή περούκα, η οποία ωστόσο δεν σώζεται ακέραιη. Το κεφάλι της θεάς στέφεται με ομοίωμα ναού με αέτωμα[4], πλαισιωμένο από διπλή σπείρα, που αναπαριστά σχηματοποιημένα κέρατα, από τα οποία φαίνεται να λείπει το άνω τμήμα, καθώς και με βασιλικό ουραίο[5]. Το σείστρο διαθέτει τρεις οπές σε κάθε πλευρά της στεφάνης, από τις οποίες περνούσαν σύρματα με δισκάρια, προκαλώντας ένα ιδιαίτερο είδος κροταλίσματος-θροΐσματος.
Το σείστρο, και συγκεκριμένα το ναόσχημο, πρωτοεμφανίστηκε την περίοδο του Αρχαίου Βασιλείου (2700 – 2200 π.Χ.) στην Αίγυπτο.
Ο δεύτερος τύπος σείστρου ήταν ο τοξωτός, ενώ και οι δύο είχαν λαβή και έφεραν κινούμενα σύρματα με χάλκινα δισκάρια, που περνούσαν μέσα από αυτά και σειόμενα, προκαλούσαν ήχο. Κι ενώ ξεκίνησε ως ένα απλό μουσικό όργανο, στην πορεία μετατράπηκε σε τελετουργικό, το οποίο κρατούσαν και δονούσαν σαν μια μαγική κουδουνίστρα, οι ανώτεροι ιέρειες και ιερείς ή και ο ίδιος ο Φαραώ, όταν έκαναν προσφορές στην θεά Άθωρ.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ επίσης: Γ. Λεκακης “Μουσικης Μυησις”.
- σεῖστρον, τό (< αρχαίο ελληνικό ρήμα σείω): ὄργανόν τί κρότον παράγον, οὗ ἐγίνετο χρῆσις ἐν τῇ λατρείᾳ τῆς Ἴσίδος, περιγράφεται δέ ὑπό τοῦ Πλουτ. (περὶ Ἴσιδος 63) 2.376C κἑξ. πρβλ. Φιλόστρ. 769· τὸ Λατιν. sistrum εἶναι συχνόν, ἴδε τὰ Λατ. Λεξικά, Και παιγνίδιον παιδίων Ἰω. Χρυσ. Και αργότερα, χαμαιτυπεῖον, πορνεῖον, Σωκρ. Ἑκκλ. Ἱστ. 5. 18. – ΠΗΓΗ: LSJ.
Ο ήχος του σείστρου, όπως και ο ήχος ενός άλλου τελετουργικού οργάνου, του περιδέραιου μενάτ, πίστευαν ότι ανακαλούσε το θρόισμα των παπύρων στους βάλτους, όταν περνούσε η θεά με τη μορφή αγελάδας, ανάμεσά τους. Με τις μαγικές του ιδιότητες, εξευμένιζε την θεά, καθώς ως κόρη του ήλιου μπορούσε να τιμωρήσει την ανθρωπότητα όταν αυτή ξεπερνούσε τα όρια. Το σείστρο όμως, όπως πίστευαν οι αρχαίοι Αιγύπτιοι, είχε και την ικανότητα να απομακρύνει τα κακά πνεύματα, κυρίως τον Σεθ, τον θεό του χάους και της καταστροφής. Όντας άρρηκτα συνδεδεμένο με τη θεά Άθωρ, είχε “αποκτήσει” και τις δυνάμεις της. Έτσι, το σείστρο συμβόλιζε την χαρά, την μουσική και τον χορό αλλά και τον ερωτισμό, χαρακτηριστικά της θεάς.
Η μουσική και ο χορός ήταν αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής των αρχαίων Αιγυπτίων, άμεσα συνδεδεμένα με τους θεούς και τις τελετές προς τιμήν τους, καθώς και με τις μεταθανάτιες πεποιθήσεις τους και τις πολυάριθμες γιορτές τους, θρησκευτικές και μη. Τα μουσικά όργανα που χρησιμοποιούσαν οι αρχαίοι Αιγύπτιοι και έχουν έρθει στο φως είναι πολυάριθμα και πανέμορφα, ενώ απεικονίζονται πάρα πολύ συχνά στην τέχνη – όπως το κατώτερο:
Στην Αιγυπτιακή Συλλογή του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου ανήκουν συνολικά πέντε σείστρα, καθώς και άλλα μουσικά όργανα, τα οποία εκτίθενται στην αφιερωμένη στην μουσική προθήκη 25 της αίθουσας 41, που προσφέρουν στον επισκέπτη μια αντιπροσωπευτική εικόνα της χαρούμενης αυτής πτυχής από την ζωή των αρχαίων Αιγυπτίων!
- Το ενεπίγραφο ναόσχημο σείστρο του Εθνικου Αρχαιολογικου Μουσείου / Συλλογή Αιγυπτιακών Αρχαιοτήτων, αρ. ευρ. ΑΙΓ 693, έχει προέλευση από την Αίγυπτο. Από την δωρεά της συλλογής του Αιγυπτιώτη Ιωάννη Δημητρίου το 1880. Διαστάσεις: ύψος: 31 εκατ., μέγ. πλάτος: 8 εκατ., μέγ. πάχος: 4,1 εκατ. Χρονολόγηση: Ύστερη περίοδος, 26η Δυναστεία (Σαϊτική), 664 – 525 π.Χ. Χώρος έκθεσης: Έκθεση Αιγυπτιακών Αρχαιοτήτων, Αίθουσα 41, Προθήκη 25.
ΠΗΓΗ: έκθεμα του μήνα Ιούλιο 2022, ΥΠΠΟΑ, ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 1.8.2022.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
- Dunn Friedman Fl., 1998, Faience: the brilliance of eternity, Τhe Gifts of the Nile. Ancient Egyptian Faience, Thames & Hudson, p. 15-21.
- Fekri, M. M, 2003, Les attributs de la déesse Hathor, Proceedings of the third Conference of Archaeology, Cairo University-Al Fayoum branch, on Egyptian Oases and Deserts along the History, p. 5-20.
- Gros de Beler A., 1998, La Mythologie Égyptienne, Molière, Collections Splendeurs.
- Lichtheim, M. 1975, Ancient Egyptian Literature, A Book of Readings, vol. I, Berkeley, Los Angeles, London, p. 94-96.
- Manniche, L., 2010, The cultic significance of the sistrum in the Amarna period, The Egyptian Culture & Society Studies in honour of Naguib Kanawati, vol. II, Publications du Conseil Suprême des Antiquités de l Égypte, p. 13-26.
- Reynders, M., 1998, ‘’Names and Types of the Egyptian Sistrum’’, Chr. J. Eyre (ed.), Proceedings of the Seventh International Congress of Egyptologists, Leuven, Peeters Publishers, p. 1013-1026.
- Saura-Ziegelmeyer, Ar., 2015, ‘’Agiter le sister pour la déesse: reconstituer la production sonore d un idiophone’’, PALLAS 98, p. 215-235.
- Shaw I. and Nickolson P., 1995, British Museum Dictionary of Ancient Egypt, London, British Museum Press.
- Spencer P., 2003, Dance in Ancient Egypt, New Eastern Archaeology 66, no. 3, p. 111-121.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1] Υλικό, το οποίο αποτελείται κυρίως από κονιορτοποιημένο χαλαζία, αλκάλια και χρωστικά οξείδια μετάλλων, με μπλε ή πράσινη υαλώδη επίστρωση. Χρησιμοποιήθηκε στην κατασκευή σκαραβαίων, φυλακτών, ειδωλίων (ουσάμπτι), αγγείων και πολλών άλλων αντικειμένων, με ταφική ή μη χρήση. Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι χρησιμοποιούσαν τη λέξη tjehenet, για να το προσδιορίσουν, που σήμαινε αυτό που είναι σπινθηροβόλο και λαμπερό όπως το φως του ήλιου, του φεγγαριού και των άστρων.
[2] Η θεά Άθωρ απεικονιζόταν ως γυναίκα με αυτιά αγελάδας ή με αιγυπτιακή περούκα, κέρατα και τον ηλιακό δίσκο στο κεφάλι ή ως αγελάδα. Το όνομά της σημαίνει ‘’Σπίτι του Ώρου’’ και εφόσον ο Φαραώ ήταν ο θεός Ώρος προσωποποιημένος, η θεά θεωρείτο η θεϊκή μητέρα κάθε βασιλιά, ο οποίος έφερε, μεταξύ άλλων, και τον τίτλο “Γιος της Άθωρ”.
[3] Δεν γνωρίζουμε ωστόσο σε ποιον βασιλιά Ψαμμήτιχο από τους τρεις, αναφέρεται καθώς δεν διευκρινίζεται στην επιγραφή.
[4] Επιγραφές στον ναό της θεάς στα Δένδερα υποδεικνύουν ότι κατά την Ελληνιστική και Ρωμαϊκή περίοδο, ο ναός συμβόλιζε την μνημειώδη πύλη (bhn) από την οποία το Μπα (προσωπικότητα ή ψυχή) της θεάς, το οποίο εμπεριεχόταν στο άγαλμα, περνούσε την Πρωτοχρονιά στην στέγη του ναού για να δεχτεί τις πρώτες αχτίνες του ήλιου!
[5] Αρχετυπικό σύμβολο της βασιλείας με την μορφή ανασηκωμένης κόμπρας, έτοιμης να επιτεθεί, τοποθετημένο πάνω από το μέτωπο στα περισσότερα βασιλικά διαδήματα, με ισχυρό αποτρεπτικό συμβολισμό κατά των δαιμόνων και των εχθρών.
αρχαιο μουσικο οργανο σειστρο, μαγικη ικανοτητα απομακρυνση κακα πνευματα αρχαια μουσικα οργανα μαγεια αποτροπαικο αποτροπαικα κακο πνευμα μουσικη Γρηγορακη αγαπη σειστρου, μουσικο εργο κα αποσπασμα στηλη βασιλιας ιντεφ ΙΙ, 11η Δυναστεια, Μητροπολιτικο Μουσειο Νεα Υορκη μεταφραση ιερογλυφικα ecole du Louvre λουβρο ναοσχημο ναοσχημος τυπος αμφιπλευρο κατασκευη αιγυπτιακη φαγεντιανη ευαισθητο φινο υλικο αφιερωμα θεα αθωρ προσφορα αιωνια ευχαριστηση μαγικος ηχος αμφιπλευρη μορφη συμβολο διττη υποσταση επικινδυνη, καλη λαβη διακοσμηση ιερογλυφικη επιγραφη βασιλιας Ψαμμητιχος τελειος Θεος, Κυριος των Δυο Χωρων, βασιλευς ανω Κατω Αιγυπτου, γωνιωδες προσωπο, αυτι αυτια αγελαδα ματια ματι αμυγδαλωτα, ομορφα σχημα φρυδι φαρδια ζυγωματικα αιγυπτος περουκα, κεφαλι ομοιωμα ναου αετωμα διπλη σπειρα, κερατα, κερας βασιλικο ουραιο οπη στεφανη συρμα δισκαριο ειδος κροταλισμα θροισμα ναος αρχαιο Βασιλειο 4.700 χρονια πριν χρονων 2700 – 4.220 2200 πΧ αιγυπτος τυπος τοξωτος, τοξο κινουμενο συρμα χαλκινο δισκαρια, σειομενο απλο τελετουργικο δονηση μαγικη κουδουνιστρα, ιερεια ιερεας φαραω τελετουργικο περιδεραιο μενατ, θροισμα παπυρος βαλτος, αγελαδα κορη ηλιος τιμωρια ανθρωποτητα ορια αρχαιοι Αιγυπτιοι, ικανοτητα Σεθ, χαος καταστροφη δυναμεις χαρα μουσικη χορος ερωτισμος χαρακτηριστικα ζωη θεοι μεταθανατιες πεποιθησεις γιορτη θρησκευτικη τεχνη αιγυπτιακη Συλλογη Εθνικο Αρχαιολογικο Μουσειο ενεπιγραφο αιγυπτιακες Αρχαιοτητες δωρεα αιγυπτιωτης Δημητριου 19ος αιωνας1880 μχ υστερη περιοδος, 26η Δυναστεια Σαιτικη εκθεση νειλος αμαρνα Amarna ιδιοφωνο κονιορτοποιημενος χαλαζιας, αλκαλια χρωστικα οξειδια μεταλλων, μεταλλο μεταλλα μπλε πρασινη υαλωδης επιστρωση κατασκευη σκαραβαιος φυλακτο ειδωλιο ουσαμπτι αγγειο αντικειμενα ταφικη χρηση λεξη tjehenet, τζεχενετ σπινθηροβολο λαμπερο φως του ηλιου, φεγγαρι αστρο γυναικα ηλιακος δισκος κεφαλι αγελας ονομά Σπιτι του ωρου ωρος προσωποποιηση θεικη μητερα γιος δενδερα ελληνιστικη Ρωμαικη εποχη μνημειωδης πυλη μπιν bhn μπα προσωπικοτητα ψυχη αγαλμα, Πρωτοχρονια στεγη πρωτες αχτινες ηλιου εθιμα Πρωτοχρονιας πρωτη ακτινες ακτινα αχτινα αρχετυπικο αρχετυπο βασιλεια ανασηκωμενη κομπρα οφις φιδι μετωπο βασιλικο διαδημα ισχυρο αποτρεπτικο συμβολισμος δαιμονας δαιμων εχθρος χαλκινο επιστεψη ισις ισιδα πτολεμαικη μακεδονικη αντιβαρο διπροσωπη ναισκος θεοτητα πηλινο φλασκι πηλος γυναικες σειστρον, αρχαιο ελληνικο ρημα σειω οργανoν κρoτος παραγωγη χρηση λατρεια ισιδος, Πλουταρχος ισιδος Φιλοστρατος λατινικα παιγνιδιον παιγνιδι παιχνιδι παιδικο ιωαννης Χρυσοστομος χαμαιτυπειον, πορνειον, χαμαιτυπειο, πορνειο Σωκρατης
